ΜANTENATAΡAN - Ο νέος Ναός των Χειρογράφων |
Νουνιά Γεραμιάν Τεύχος: Ιανουάριος-Μάρτιος 2012
Ένα απαστράπτον κτήριο με υπερσύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό. Τα πάντα λειτουργούν με γνώμονα την καλύτερη διαφύλαξη και αξιολόγηση των ανεκτίμητων χειρογράφων αυτού του Ιδρύματος το οποίο σηματοδοτεί μια συμβολική και πνευματική έννοια για ολόκληρο τα αρμενικό Έθνος.
Το επιστημονικό Ινστιτούτο έρευνας των παλαιών χειρογράφων «Μεσρόπ Μαστότς», ευρύτερα γνωστό με το όνομα «Μαντεναταράν», επεκτάθηκε με ένα νέο ευρύχωρο και φωτεινό οικοδόμημα. Αυτός ο νέος χώρος στεγάζει μια μεγαλοπρεπή αίθουσα μελέτης, μια τέλεια εξοπλισμένη αίθουσα συνεδρίων χωρητικότητος 220 ατόμων, υπερσύγχρονα εργαστήρια, αίθουσες διαφυλάξεως και συντηρήσεως των χειρογράφων σε άριστες και σταθερές συνθήκες. Άλλωστε, εκτός από τις πέτρες και ένα μεγάλο μέρος των υλικών κατασκευής του κτηρίου, όλοι οι εξοπλισμοί προέρχονται από το εξωτερικό: Ιαπωνία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία.
Ρεκόρ... Προθεσμιών Χρειάστηκαν 2 ½ χρόνια εργασιών ώστε ένα τριώροφο ακίνητο 11.358 τ.μ. και ύψους 30,50 μέτρων, τρεις φορές μεγαλύτερο του ιστορικού κτηρίου, να λειτουργήσει. Η ομάδα εργασίας για την κατασκευή, πλήρως συνειδητοποιημένη και υπερήφανη για την ανάληψη της εργασίας την οποίαν της εμπιστεύθηκαν, εργάσθηκε αδιάκοπα ανακαλώντας τις έννοιες της αλληλεγγύης και του ενθουσιασμού του παρελθόντος, έννοιες ξεχασμένες υπό το βάρος των γεγονότων των τελευταίων δεκαετιών. Μετά την έγκριση εκ μέρους του τότε πρωθυπουργού Σερζ Σαρκισιάν το Σεπτέμβριο του 2008, οι εργασίες άρχισαν στις 14 Μαΐου 2009 υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Αρτούρ Μεστσιάν στον οποίο οφείλονται κάποια ωραία έργα στην Αρμενία όπως π.χ. το κτήριο υποδοχής της κυβερνήσεως ή το παλαιό αεροδρόμιο «Ζβαρτνότς» αλλά επίσης και... δεκάδες τραγούδια καθώς είναι ταυτόχρονα συγγραφέας, συνθέτης και ερμηνευτής. Ωστόσο, εάν η κατασκευή αυτού του οικοδομήματος ολοκληρώθηκε σε προθεσμίες ρεκόρ, η ασφάλειά του δεν παραμελήθηκε σε βαθμό ώστε το κτήριο να είναι σε θέση να αντέξει σε περίπτωση σεισμού εντάσεως 9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
Προστασία των γραμμάτων - των επιστημών και των καλών τεχνών Με την παγκόσμια οικονομική κρίση και τους πόρους του αρμενικού κράτους, η κατασκευή και ο εξοπλισμός αυτής της επεκτάσεως του Μαντεναταράν, δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τους δωρητές. Η μεγαλύτερη συνεισφορά ύψους πλέον των 10 εκατομμυρίων δολαρίων προέρχεται από έναν ρώσο επιχειρηματία αρμενικής καταγωγής, τον Σεργκέι Χαμπαρτσουμιάν. Το νέο Μαντεναταράν βοήθησε στην επανασύνδεση με την παράδοση και την προστασία των γραμμάτων, των επιστημών και των καλών τεχνών του αρμενικού πολιτισμού. Ο νέος χώρος ήταν απαραίτητος διότι οι δραστηριότητες του Μαντεναταράν πολλαπλασιάστηκαν. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών δημιουργήθηκαν πολυάριθμοι χώροι, ο αριθμός των υπαλλήλων διπλασιάστηκε και σήμερα υπερβαίνει τα διακόσια άτομα. Αυτή η αύξηση οφείλεται πρωτίστως στις νέες τεχνολογίες οι οποίες βοήθησαν στην αριθμητική ανάπτυξη δραστηριοτήτων αλλά και των αλληλοεπιδράσεων του Ινστιτούτου. Πρόσφατα, τέθηκε σε λειτουργία ένα μηχάνημα το οποίο επιτρέπει τη μεγέθυνση μιας μικρογραφίας έως και... 300 φορές. Η ιστοσελίδα του Μαντεναταράν στο διαδίκτυο εμπλουτίζεται συνεχώς όχι μόνο με νέα έγγραφα, τα οποία έως σήμερα ανέρχονται σε περισσότερα από 2000, αλλά παρέχει νέα κίνητρα για έρευνα. Τέλος, όλος ο κύριος κατάλογος πρέπει να είναι προσιτός σε κάθε χρήστη ώστε κάθε ερευνητής να μπορεί να βρίσκει και να χειρίζεται μέσω του διαδικτύου τα αναγκαία έγγραφα. Όλα αυτά απαιτούν προσωπικό αλλά και τους ειδικούς χώρους. Άλλη σημαντική δραστηριότητα η οποία υλοποιήθηκε με την κατασκευή αυτού του κτηρίου είναι η αποκατάσταση των χειρογράφων. Ένας ολόκληρος όροφος έχει διατεθεί για την τέχνη αυτή, οι αρμένιοι εκπρόσωποι της οποίας είναι μεταξύ των καλυτέρων του κόσμου. Για το λόγο αυτό πολυάριθμα χειρόγραφα έχουν μεταφερθεί στο Ερεβάν προς αποκατάσταση. Ωστόσο, η ταχύτητα με την οποία γίνεται σήμερα η αποκατάσταση απέχει από το να ικανοποιήσει τις εγχώριες και εξωτερικές ανάγκες, εάν λάβουμε υπ’ όψη μας ότι σε όλα αυτά τα χρόνια έχουν αποκατασταθεί περίπου 3.000 χειρόγραφα, ενώ 17.000 παραμένουν ακόμη προς αποκατάσταση. Η δημιουργία ενός διεθνούς κέντρου αποκαταστάσεως χειρογράφων αποτελεί μέρος των σχεδίων του άμεσου μέλλοντος.
Ένας Διευθυντής- Διοικητής Η διαμόρφωση τμήματος μεταφραστών είναι μία άλλη διεύθυνση την οποία έχει αναλάβει ο Χράτσια Ταμραζιάν. Κατά την άποψή του, χωρίς μία καλά αναπτυγμένη και εξελισσόμενη σχολή μεταφραστών, η αρμενική πολιτιστική κληρονομιά θα παραμείνει απρόσιτη στους άλλους λαούς. «Το Μαντεναταράν, βρίσκεται εκτός των εξωτερικών εξελίξεων, εδώ ο χρόνος αποκτά διαφορετική αξία και άλλη διάσταση όπου ο δεσμός μεταξύ των γενεών είναι απτός, δηλώνει ο Χράτσια Ταμραζιάν. Ένα χειρόγραφο είναι ένας ζων οργανισμός, επικοινωνεί με εσένα. Εδώ, τα πρόσωπα και τα χειρόγραφα συνυπάρχουν και η επικοινωνία μεταξύ των γενεών γίνεται πραγματικότητα». Αυτός ο έξοχος ερευνητής είναι ο συγγραφέας δύο τόμων με τίτλο: «Οι Κλασικοί Αρμένιοι Συγγραφείς», ένα γιγάντιο έργο 55 τόμων το οποίο έχει αναλάβει το Μαντεναταράν και του οποίου οι 15 τόμοι έχουν ήδη δημοσιευθεί. Μεταφραστής ο ίδιος πολλών λογοτεχνικών έργων διευθύνει και διοικεί αυτό το σεβαστό μορφωτικό και εκπαιδευτικό ίδρυμα από το 2007. Όλα αυτά τα σχέδια τα οποία απαρτίζουν σήμερα τις διευρυμένες δραστηριότητες του Μαντεναταράν θα ήταν εν τούτοις αδύνατον να πραγματοποιηθούν εάν βασίζονταν μόνον στον προϋπολογισμό ο οποίος παραχωρείται από το κράτος. Προκειμένου να βρει άλλα μέσα χρηματοδότησης, η διεύθυνση του Μαντεναταράν, αναδιοργάνωσε εξ ολοκλήρου ορισμένες δραστηριότητες. Έτσι λοιπόν τυπώθηκαν πολύ καλά βιβλία, λευκώματα, ταχυδρομικά δελτάρια αναδιπλούμενα και απλά και επετεύχθη ο τριπλασιασμός των βασικών εσόδων εκτός αυτών του κρατικού προϋπολογισμού. Εδώ και 4 χρόνια, αυτά τα χρήματα βοήθησαν στην αποκατάσταση 1.500 χειρογράφων καθώς και δεκάδων χιλιάδων άλλων εγγράφων και αρχείων. Τελευταία εμπλουτίστηκαν με μια συλλογή των ποιημάτων του Γεγισέ Τσαρέντς η οποία περιλαμβάνει πλέον των εκατό έργων, τις επιστολές του Τανιέλ Βαρουζάν καθώς και τα αρχεία της αρμενικής επισκοπής των Αδάνων από το 1905 έως τις... 23 Απριλίου 1915, απόδειξη ότι ένας πολιτισμός αφανίστηκε εκείνη τη στιγμή. Οι νέες τεχνολογίες πραγματοποιήσεως και αξιοποιήσεως των επαγγελματικών δυνατοτήτων καθιστούν σήμερα το Μαντεναταράν το κέντρο το οποίο αντιπροσωπεύει ένα είδος νησίδος στο πρόβλημα της ανανεώσεως των γενεών το οποίο σε όλους τους τομείς της έρευνας δείχνει να οπισθοχωρεί. Πραγματικά, οι νέοι αποτελούν τη μεγαλύτερη μερίδα. Οι ερευνητές αυτοί εργάζονται ιδιαίτερα στη δημιουργία ενός παγκόσμιου καταλόγου χειρογράφων 30 τόμων με αρμενικές μεσαιωνικές μικρογραφίες και πλήθος άλλων σπουδαίων σχεδίων. Το νέο κτήριο του Μαντεναταράν συνιστά εξ’ ίσου ένα νέο ξεκίνημα για τη μελέτη των αρμενικών γενικώς, η οποία βρίσκεται σε αρκετά δύσκολη κατάσταση σε όλο τον κόσμο. Για τον λόγο αυτό επικρατεί ένας άδηλος ενθουσιασμός στην προοπτική να πραγματοποιηθεί εκεί το προσεχές συνέδριο μελέτης των αρμενικών.
Η ανανέωση συνεχίζεται Όμως οι εργασίες συνεχίζονται στο Μαντεναταράν, με την ολική επισκευή του παλαιού κτηρίου και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος χώρου. Εν τέλει, δεν θα είναι μόνο μία αίθουσα εκθέσεως, αλλά εννέα, όπου τα επιστημονικά εργαστήρια και μερικά γραφεία θα εγκατασταθούν στο παλαιό κτήριο. Το συγκρότημα θα περιβάλλεται από ένα πεζοδρόμιο όπως και από την πλευρά της λεωφόρου Μαστότς η οποία οδηγεί προς το Μαντεναταράν, καθιστώντας το έναν πραγματικό πνευματικό και τουριστικό πόλο. Σήμερα το Μαντεναταράν δέχεται 60.000 έως 70.000 επισκέπτες κατ’ έτος και οι αριθμοί τείνουν να αυξηθούν με την ολοκλήρωση των έργων. Η ανακαίνιση προβλέπεται να ολοκληρωθεί το Μάιο 2012 όταν το Ερεβάν θα είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα του βιβλίου. Με αυτή την ευκαιρία όλη η πόλη θα μετατραπεί σε μία μεγάλη αίθουσα εκθέσεως.
Μερικές Ιστορικές Αναφορές
Μία Χιλιετής (και πλέον) Παράδοση Από την έναρξη του 5ου μ.Χ. αιώνα, την εποχή κατά την οποίαν ο Μεσρόπ Μαστότς δημιούργησε το αρμενικό αλφάβητο, στην πρωτεύουσα του Βασιλείου της Αρμενίας Βαγαρσαπάτ, υπήρχε μία βιβλιοθήκη χειρογράφων (αρμενιστί: Μαντεναταράν), κοντά στο Καθολικάτο του Ετσμιατζίν. Άρχισαν λοιπόν να διαφυλάσσουν εκεί, παράλληλα με τα χειρογράφα διαφόρων γλωσσών, τα νέα χειρόγραφα τα οποία συνετάσσοντο στην αρμενική.
Ένας Τόπος για τον Πολιτισμό και τις Επιστήμες Κατά τη διάρκεια των αιώνων το Μαντεναταράν του Ετσμιατζίν και οι βιβλιοθήκες των πολυάριθμων μεσαιωνικών μοναστηριών και πανεπιστημίων της Αρμενίας, μετετράπησαν σε ενδιαφέροντα κέντρα των επιστημών και του πολιτισμού όπου δημιουργήθηκαν και διατηρήθηκαν έργα ιστορικών, φιλοσόφων, μαθηματικών, νομικών, ποιητών και εκπροσώπων άλλων ειδικοτήτων των τεχνών και των επιστημών.
Η αναγέννηση τον 19ο αιώνα Ο 19ος αιώνας είναι η εποχή της αναγεννήσεως του Μαντεναταράν του Ετσμιατζίν. Την εποχή της προσεγγίσεως της ανατολικής Αρμενίας στη Ρωσία το 1828, κατείχε ήδη 1.809 χειρόγραφα. Στις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο αριθμός τους ανέρχεται σε 4.660. Αυτός ο αριθμός θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος, αλλά κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας των Αρμενίων κατεστράφησαν και εξαφανίστηκαν εξ’ ίσου όχι μόνο ανθρώπινες ζωές, αλλά και δεκάδες χιλιάδες χειρόγραφα. Η εγκατάσταση στην πρωτεύουσα Ερεβάν Στις 5 Φεβρουαρίου 1921, υπό το καθεστώς των σοβιετικών, το Ινστιτούτο του Πολιτισμού και της Ιστορίας έγινε ο χώρος όπου μεταφέρθηκαν τα χειρόγραφα τα οποία είχαν συγκεντρωθεί και διαφυλαχθεί στο Μαντεναταράν του Ετσμιατζίν. Το 1939, ολόκληρη η συλλογή, μεταφέρθηκε στο Ερεβάν όπου τοποθετήθηκε στην ολοκαίνουργια Δημόσια Βιβλιοθήκη του Κράτους.
Η Κατασκευή Διαρκούντος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και παρά τα αναρίθμητα προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε η Αρμενία, οι αρχές αποφάσισαν να κατασκευασθεί ένα ειδικό κτήριο, στον πιο γραφικό λόφο του Ερεβάν, προκειμένου να δημιουργηθούν οι καλύτερες συνθήκες για τη διαφύλαξη και τη μελέτη των χειρογράφων. Όμως έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 1959 ώσπου η συλλογή των χειρογράφων τακτοποιηθεί στο κτήριο το οποίο κατασκευάσθηκε με σχέδια του αρχιτέκτονα Μαρκ Κρικοριάν υπό τον τίτλο: «Ινστιτούτο Επιστημονικής Έρευνας Αρχαίων Χειρογράφων» στον οποίον προστέθηκε το 1962 το όνομα: Μεσρόπ Μαστότς.
Κάποιοι... Αριθμοί Το Μαντεναταράν διαθέτει περισσότερα από 18.000 χειρόγραφα από τα οποία περίπου τα 15.000 είναι αρμενικά και 3.000 σε ξένες γλώσσες όπως: περσικά, αραβικά, εβραϊκά, συριακά και άλλες. Τα αρχεία περιέχουν περισσότερα από 400.000 έγγραφα διαφορετικών ειδών.
Οι διάσημοι Διευθυντές Η ιστορία του Μαντεναταράν είναι αναπόσπαστη των προσωπικοτήτων οι οποίες το διηύθηναν. Ο ακαδημαϊκός Λεβόν Χατσικιάν, έχοντας ήδη την εμπειρία της διευθύνσεως του Ινστιτούτου Πολιτισμού και Ιστορίας, ορίζεται ως ο πρώτος διευθυντής και χάρη στις απαράμιλλες ικανότητές του, την ποιότητά του και τα χαρίσματά του κατόρθωσε να κάνει αυτόν το χώρο της συλλογής των χειρογράφων μοναδικό πόλο έρευνας και συνεχίζει να υφίσταται ως τέτοιος έως σήμερα. Το 1962, τον διαδέχθηκε ο ακαδημαϊκός Σεν Αρεβτσαντιάν και παρέμεινε έως το 2007. Από το 2007 ο Χράτσια Ταμραζιάν -διδάκτωρ φιλολογίας- είναι αυτός ο οποίος διευθύνει το Ινστιτούτο Χειρογράφων.
|