Αρμενικά Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013 τεύχος 79

Α­να­ΐτ Ναλ­μπα­ντιάν*

Ο στρα­τη­γι­κός ρό­λος του Καυ­κά­σου εί­ναι πράγ­μα­τι μο­να­δι­κός. Λό­γω της γε­ω­γρα­φι­κής του θέ­σης συν­δέ­ει τη Μαύ­ρη Θά­λασ­σα με την Κα­σπί­α και τη Ρω­σί­α με τον Νό­το. Α­κό­μα, α­πο­τε­λεί ε­νερ­γεια­κό σταυ­ρο­δρό­μι, δί­νο­ντας το πλε­ο­νέ­κτη­μα στη χώ­ρα που τον ε­λέγ­χει, να α­νοι­γο­κλεί­νει κα­τά το δο­κούν τους ενερ­γεια­κούς κρου­νούς της Κα­σπί­ας. Για αυ­τόν το λό­γο σήμε­ρα, ο Καύ­κα­σος α­πο­τε­λεί πε­δί­ο α­ντιπα­ρά­θε­σης των γε­ω­πο­λι­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων των με­γά­λων δυ­νά­με­ων, της Ρωσί­ας, των Η­ΠΑ και της Ευρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης, αλ­λά και των πε­ρι­φε­ρεια­κών δυ­νά­με­ων, της Τουρ­κί­ας και του Ιράν.

Α­νά­με­σα στις α­ντα­γω­νί­στριες χώ­ρες, η Ρω­σί­α κα­τέ­χει ιδιαί­τε­ρη θέ­ση. Με­τά το αρ­χι­κό σοκ της κα­τάρ­ρευ­σης της ΕΣ­ΣΔ και της ε­πα­κό­λου­θης α­πώ­λειας της ε­πιρ­ρο­ής της, ε­ξα­κο­λου­θεί να εί­ναι ο κυ­ρί­αρ­χος «παί­κτης», λό­γω της γε­ω­γρα­φι­κής γειτ­νί­α­σης και των μα­κρο­χρό­νιων πο­λι­τι­κών και οι­κο­νο­μι­κών δε­σμών της με τις χώ­ρες της Υ­περ­καυ­κα­σί­ας. Οι στρα­τη­γικοί της στό­χοι εί­ναι σα­φείς. Διεκ­δι­κεί πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρό­λο στην πλού­σια σε πε­τρέ­λαια και φυσι­κό α­έ­ριο πε­ριο­χή του Καυ­κά­σου, επιδιώ­κει τον πε­ριο­ρι­σμό της α­με­ρι­κα­νι­κής ε­πιρ­ρο­ής, τη δια­κομι­δή του α­ζε­ρι­κού πε­τρε­λαί­ου μέσω των ε­δα­φών της και τέ­λος τη δια­τήρη­ση των στρα­τιω­τι­κών βά­σε­ων στις δημο­κρα­τί­ες της Υ­περ­καυ­κα­σί­ας.

Αρ­χι­κά, την ε­πο­χή της κα­τάρ­ρευ­σης της ΕΣ­ΣΔ, ο Καύ­κασος δεν πα­ρου­σί­αζε ενδια­φέ­ρον για τις Η­ΠΑ. Η α­να­κά­λυ­ψη ό­μως πλού­σιων κοι­τα­σμά­των πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου στο Α­ζερ­μπα­ϊ­τζάν και την Κα­σπί­α, προ­σέλ­κυ­σε το εν­δια­φέ­ρον των α­με­ρι­κα­νι­κών ε­ται­ριών και των Η­ΠΑ. Ω­στό­σο, στον ί­διο α­γώ­να με­τέ­χει και η Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση με στό­χο να μειώ­σει την ε­νερ­γεια­κή ε­ξάρ­τησή της α­πό τη Ρω­σί­α. Έ­τσι, η Ε­Ε ε­πι­διώ­κει να αυ­ξή­σει με κά­θε τρό­πο την ε­πιρ­ρο­ή της στην πε­ριο­χή του Καυ­κά­σου. Όπως το ΝΑ­ΤΟ έ­χει δη­μιουρ­γή­σει τον λε­γό­με­νο «Συ­νε­ται­ρι­σμό για την Ει­ρή­νη», ώ­στε να ε­πι­βά­λει τη στρα­τη­γι­κή του στις άλ­λες χώ­ρες, έ­τσι και η Ε­.Ε. στα πλαί­σια της συ­νό­δου της Πρά­γας, προ­ω­θεί την υ­λο­ποί­η­ση του προ­γράμ­μα­τος της «Α­να­το­λι­κής Συνερ­γα­σί­ας» με στό­χο τη στή­ρι­ξη των δη­μο­κρα­τι­κών με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων σε έξι πρώ­ην σο­βιε­τι­κές Δη­μο­κρα­τί­ες της πε­ριο­χής. Σε α­ντί­θε­ση με την πο­λι­τι­κή των Η­ΠΑ και του ΝΑ­ΤΟ, η Ε­Ε στην Υ­περ­καυ­κα­σί­α δί­νει έμ­φα­ση ό­χι στο στρα­τιω­τικό το­μέ­α, αλ­λά στον οι­κο­νο­μικό. Η δεύτε­ρη προ­τε­ραιό­τη­τά της εί­ναι η τή­ρηση των ευ­ρω­πα­ϊ­κών προ­τύ­πων στην πε­ριο­χή, των δι­καιω­μά­των του α­τό­μου και η δη­μο­κρα­τι­κή ε­λευ­θερί­α.

Η Αρ­με­νί­α τώ­ρα, λόγω της γε­ω­γρα­φι­κής της θέ­σης, βρί­σκεται α­νά­με­σα στις σφαί­ρες ε­πιρ­ρο­ής της Ρω­σί­ας και της Δύ­σης. Α­πό τις χώ­ρες της Υ­περ­καυ­κα­σί­ας, η α­πο­κλει­σμέ­νη και με πε­ριο­ρι­σμέ­νες πλου­το­πα­ρα­γω­γικές πη­γές Αρ­με­νί­α έ­χει συν­δέ­σει δια­χρο­νι­κά τα συμ­φέ­ρο­ντά της με τη Ρω­σί­α, σε α­ντί­θε­ση με τη Γε­ωρ­γί­α και το Α­ζερμπα­ϊ­τζάν. Η σχέση Αρ­με­νί­ας-Ρω­σί­ας μπορεί να ε­ξη­γηθεί με τη έννοια της αλ­λη­λε­ξάρ­τη­σης. Η συ­νερ­γα­σί­α στο στρα­τιωτι­κό το­μέ­α α­να­πτύσ­σε­ται ενερ­γά. Το γε­γο­νός αυ­τό σε κά­ποιο βαθμό συ­νη­γο­ρεί υ­πέρ της στα­θε­ρό­τη­τας και της α­σφά­λειας στο Νό­τιο Καύ­κα­σο. Έ­να πα­ρά­δειγ­μα της συ­νερ­γα­σί­ας αυτής εί­ναι η ρω­σι­κή στρα­τιω­τι­κή βά­ση στην Αρ­με­νί­α.

Ε­πί­σης, η Αρ­με­νί­α έ­χει ε­ντα­χθεί στο πρό­γραμ­μα της Ε.­Ε. της «Α­να­το­λι­κής Συ­νερ­γα­σί­ας». Η Ρω­σί­α ε­κτι­μά ό­τι με αυ­τήν την κί­νη­ση η Ε­.Ε. θέ­λει να ε­πε­κτεί­νει τη σφαί­ρα ε­πιρ­ρο­ής της στα κρά­τη των πα­ρυ­φών της Ρω­σι­κής Ο­μο­σπον­δί­ας, πλήτ­το­ντας τα συμ­φέ­ρο­ντά της.

Ω­στό­σο, η Ρω­σί­α ε­πι­θυμεί να α­πο­τε­λέ­σει τον μο­να­δι­κό προ­μη­θευ­τή φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου της Ε­.Ε., α­ξιο­ποιώ­ντας τους α­γω­γούς και τη ση­μα­ντι­κή επιρ­ρο­ή της στον Καύ­κα­σο. Η «Α­να­το­λι­κή Συ­νερ­γα­σί­α» της Ε­.Ε. δη­μιουρ­γεί αί­σθη­μα α­να­σφά­λειας και μιας «νέ­ας» πε­ρι­κύ­κλω­σης για τη Ρω­σί­α.

Στις αρ­χές Ο­κτω­βρί­ου του 2011, ο πρω­θυ­πουρ­γός Βλα­ντι­μίρ Πού­τιν α­να­κοί­νω­σε την πρόθε­σή του να ι­δρύ­σει την «Ευ­ρα­σια­τι­κή Έ­νω­ση», έναν ορ­γα­νι­σμό που θα δη­μιουρ­γη­θεί α­πό τη Ρω­σί­α με τη συμ­με­το­χή και άλ­λων πρώ­ην σο­βιε­τικών Δη­μο­κρατιών. Θα α­πο­τελεί, κα­τά κάποιο τρό­πο, α­ντα­γω­νι­στή της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης και των Η­νω­μέ­νων Πο­λι­τειών. Η πρό­τα­ση αυ­τή ήρθε ένα χρό­νο με­τά τη δη­μιουρ­γί­α Τε­λω­νεια­κής Έ­νω­σης με­ταξύ, Ρω­σί­ας, Λευ­κο­ρω­σί­ας και Κα­ζακ­στάν (τέ­θη­κε σε ι­σχύ την 1η Ιου­λί­ου 2010), ε­νώ έ­χει α­πο­φα­σι­στεί και η ί­δρυ­ση κοι­νής οι­κο­νο­μι­κής ζώ­νης.

«Δεν μι­λά­με για ε­πα­να­σύ­στα­ση της ΕΣΣΔ» δή­λω­σε ο Πού­τιν, συ­μπλη­ρώ­νο­ντας ότι οι και­ροί «δεί­χνουν» ό­τι πρέ­πει να έ­χου­με στε­νή ε­πα­φή βα­σι­ζό­με­νοι σε πο­λι­τι­κές α­ξί­ες και οι­κο­νο­μι­κές πρακτι­κές.

Η Αρ­με­νί­α, ως μι­κρή χώ­ρα αλ­λά με ση­μα­ντι­κή γε­ω­στρα­τη­γι­κή θέ­ση, δεν έ­χει την πο­λυ­τέ­λεια ε­πι­κίν­δυ­νων πο­λι­τι­κών πει­ρα­μα­τι­σμών, κα­θό­τι α­πο­τε­λεί μέ­ρος ενός «Μεγά­λου παι­χνι­διού». Αυ­τό ση­μαί­νει ό­τι πρέ­πει να προ­σανα­το­λι­στεί σε στα­θε­ρές και υ­πεύ­θυ­νες συμ­μα­χί­ες σύμ­φω­να με τα συμ­φέ­ρο­ντά της, προ­σπα­θώ­ντας να μη χά­σει την α­νε­ξαρ­τη­σί­α των κι­νήσε­ων και ε­πι­λο­γών της.

Η Ρω­σί­α φι­λο­ξε­νεί ε­κα­το­ντά­δες χι­λιά­δες Αρ­με­νί­ους οι­κο­νο­μικούς με­τα­νά­στες, οι ο­ποί­οι στέλ­νουν ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια στους συγ­γε­νείς τους. Η Αρ­με­νί­α φι­λο­ξε­νεί ρω­σι­κές στρα­τιω­τι­κές βάσεις στα σύ­νο­ρά της με την Τουρ­κί­α, ε­νώ ρω­σι­κές ε­ται­ρεί­ες ε­λέγ­χουν πολ­λές α­πό τις ση­μα­ντι­κό­τε­ρες βιο­μη­χα­νί­ες της Αρ­με­νί­ας.

Ε­κτι­μώντας τα πα­ρα­πά­νω, ο Πρό­ε­δρος της Αρ­με­νί­ας πή­ρε την α­πό­φα­ση στις 3 Σε­πτεμ­βρί­ου να ε­ντά­ξει τη χώ­ρα στην Τε­λω­νεια­κή Έ­νωση. Οι ε­κτι­μή­σεις για αυ­τήν την α­πό­φα­ση ω­στό­σο εί­ναι α­ντι­φα­τι­κές.

Θα ή­ταν ο­λέ­θριο σφάλ­μα για την Αρ­με­νί­α να υ­πο­βαθ­μί­σει τους δε­σμούς της με τη Ρω­σί­α, πλήτ­το­ντας τα συμ­φέ­ρο­ντα της τε­λευ­ταί­ας στον Καύ­κα­σο. Σε α­ντί­θε­ση με τους γεί­το­νές της, δεν μπορεί να α­γνο­ή­σει τις θέ­σεις της Μό­σχας στη λή­ψη α­πο­φά­σε­ων ό­σον α­φο­ρά στην ε­ξω­τε­ρι­κή της πο­λι­τι­κή. Στις ε­παφές με την Ε­.Ε., το Ερε­βάν θα πρέ­πει να δη­μιουρ­γή­σει ε­ποι­κο­δο­μη­τι­κές σχέ­σεις και να ε­μπνεύ­σει ε­μπιστο­σύ­νη, χω­ρίς να α­γνο­εί τις ι­διαί­τε­ρες και πο­λύ­πλευ­ρες σχέ­σεις του με τη Ρω­σί­α, ε­νώ οι Βρυ­ξέλ­λες α­ντί­στοι­χα δεν θα πρέ­πει να α­σκή­σουν πιέ­σεις σε ζη­τή­μα­τα, που ά­πτο­νται των ρω­σικών συμ­φε­ρό­ντων. Εν τέ­λει, η ου­σια­στι­κή πα­ρά­με­τρος που πρέπει να λά­βει σο­βα­ρά υ­πό­ψη της η Δη­μο­κρα­τί­α της Αρ­με­νί­ας εί­ναι τα με­γά­λα γεω­στρα­τη­γι­κά, γε­ω­πο­λι­τι­κά και οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της Ρω­σί­ας στον Καύκα­σο. Τον άλ­λο­τε «δι­κό της» Καύ­κα­σο.

*Υ­πο­ψή­φια δι­δάκτωρ στο Πά­ντειο Πα­νε­πι­στή­μιο (τμή­μα Διε­θνών και Ευ­ρω­πα­ϊ­κών Σπου­δών).

Tweet

Share