|
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στην Αρμενία
Τζέισον Σοχικιάν
Μετάφραση-επιμέλεια:Ραζμίκ Αγαμπατιάν
Τευχος: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2010
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Αρμενία παρουσιάζουν ένα εύρος προκλήσεων, στρατηγικών πλεονεκτημάτων και αγοραστικών ευκαιριών. Το 2009 μόνο, η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε επενδύσεις ύψους 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων με σκοπό την εκμετάλλευση περιοχών με δυνατότητες αξιοποίησης της γεωθερμίας, ενώ η εταιρία Armenbrok OJSC ανακοίνωσε σε πρώτη φάση την πρόθεσή της να συνεισφέρει 9 εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή τριών υδροηλεκτρικών εργοστασίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Το 2005 οι ενεργειακές ανάγκες κα-λύφθηκαν κατά 42% από την πυρηνική ενέργεια του εργοστασίου Μετζαμόρ, κατά 30% από υδροηλεκτρικά εργοστάσια και ανεμογεννήτριες και κατά 28% από θερμική ενέργεια που παράχθηκε από εισαγόμενο φυσικό αέριο και άνθρακα. Η Αρμενία δυστυχώς δεν είναι πλούσια σε κοιτάσματα φυσικού αερίου οπότε είναι υποχρεωμένη να το εισάγει μέσω αγωγών από τη Γεωργία. Όμως τα τελευταία 15 χρόνια υπάρχουν σοβαρά προβλήματα λόγω πολιτικών και οικονομικών αναταραχών στην περιοχή του Καυκάσου. Παρόλ’ αυτά είναι υπό κατασκευή ένας νέος αγωγός στα Νότια, ο οποίος ουσιαστικά θα αποτελέσει μια εναλλακτική πηγή φυσικού αερίου από το Ιράν. Το πυρηνικό εργοστάσιο του Μετζαμόρ είναι ένας σημαντικός κρίκος της αλυσίδας του ενεργειακού συστήματος της Αρμενίας, παρόλο που έχει προγραμματιστεί ο τερματισμός της λειτουργίας του το 2016. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ πιέζουν εδώ και πολύ καιρό για το κλείσιμο του, αλλά η κυβέρνηση αρνείται λόγω σοβαρών προβληματισμών αναφορικά με την ενεργειακή αυτονομία της χώρας. Στην πραγματικότητα όμως οι προθέσεις της κυβέρνησης είναι να κατασκευαστεί ένα νέο ασφαλέστερο πυρηνικό εργοστάσιο τρίτης γενιάς. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί, ότι η Αρμενία εισάγει και τα πυρηνικά καύσιμα από τη Ρωσία, οπότε το κόστος παραγωγής ενέργειας εξαρτάται από τη διακύμανση των τιμών του ουρανίου και του φυσικού αερίου που συνδέονται άμεσα με τις εκάστοτε οικονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής του Καυκάσου. Ως εκ τούτου οι βασικές αρχές που υιοθετήθηκαν το 2005 από το υπουργείο Ενεργειακής Ανάπτυξης είναι η επίτευξη της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης ενισχύοντας την ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας και εξασφαλίζοντας επαρκή αξιοποίηση των τοπικών και εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Συνοψίζοντας, το σχέδιο ενεργειακής ασφάλειας βασίζεται στις ΑΠΕ, την πυρηνική ενέργεια και την επέκταση των εναλλακτικών οδών ανεφοδιασμού της χώρας.
Όμως οι περισσότερες μελέτες που αφορούν τις ενεργειακές ανάγκες της Αρμενίας γίνονται με βάση τις ανάγκες της χώρας σε εθνικό επίπεδο και λαμβάνουν υπόψη μόνο την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα εργοστάσια. Σπάνια θα υπολογιστεί η κατανάλωση καύσιμης ύλης για λόγους θέρμανσης και άλλων αναγκών των νοικοκυριών, πράγμα που είναι πολύ διαδεδομένο. Αν συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι ολόκληρη η χώρα καλύπτεται μόνο κατά 8% από δάση με βάση διεθνείς έρευνες, αντιλαμβάνεται κανείς την επιτακτική ανάγκη για διατήρηση της υπάρχουσας δασοκάλυψης.
Συν τοις άλλοις, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και το γεγονός ότι καθώς η Αρμενία θα αναπτύσσεται οικονομικά, θα ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων και θα αυξάνεται η αστικοποίηση, με αποτέλεσμα να αυξάνονται και οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας ακόμη περισσότερο. Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι αναγκαία μια μακροπρόθεσμη υπεύθυνη πολιτική που θα καταστήσει τις τεχνολογίες ΑΠΕ αναπόσπαστο κομμάτι του ενεργειακού ιστού της Αρμενίας.
Προοπτικές ανάπτυξης της ηλιακής ενέργειας
Η ιδέα της ενεργειακής αυτονομίας ωρίμασε για πρώτη φορά μετά το σεισμό του 1988, όταν ο Κενέλ Τουριάν, που είναι πλέον ο κύριος συντονιστής των ερευνητικών προγραμμάτων του Αμερικανικού Πανεπιστημίου στην Αρμενία, ήρθε σε επαφή με το Πολιτειακό Εργαστήριο για τις ΑΠΕ των ΗΠΑ στο Κολοράντο για να εξετάσουν το ενδεχόμενο της βιωσιμότητας της τεχνολογίας των ΑΠΕ στην Αρμενία. Έρευνες σχετικές με τα φωτοβολταϊκά (ΦΒ) είχαν ήδη ξεκινήσει πριν 25 χρόνια στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ερεβάν. Παράλληλα είχαν γίνει και σημαντικές εργασίες στο θέμα της αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας, οπότε υπήρχε και αντίστοιχη τεχνογνωσία στη συναρμολόγηση ανεμογεννητριών. Επίσης, το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ χρηματοδότησε, στα πλαίσια ενός μη κερδοσκοπικού προγράμματος, ερευνητικά προγράμματα στα οποία συμμετείχαν ακόμη και ερευνητές, που επί Σοβιετικής Ένωσης εργάστηκαν στη βιομηχανία κατασκευής όπλων, με σκοπό να διερευνηθεί η προοπτική της ανάπτυξης και εμπορικής αξιοποίησης των ΑΠΕ στην Αρμενία. Σύμφωνα με τον κ. Τουριάν, το τρέχον διάστημα οι εταιρίες SunEnergy LLC και SolarEn LLC δραστηριοποιούνται με το εμπόριο και την εγκατάσταση ηλιακών θερμικών μονάδων σε κτήρια, η Viasphere Technopark εργάζεται πάνω σε συστήματα ΦΒ που ακολουθούν την τροχιά του Ήλιου, το Κρατικό Πολυτεχνείο της Αρμενίας προσπαθεί να βελτιστοποιήσει την τεχνολογία του καλύμματος των ΦΒ και τέλος μια εταιρία με έδρα την Καλιφόρνια χρηματοδοτεί ερευνητικά προγράμματα για την κατασκευή ΦΒ συστημάτων στην Αρμενία.
Το 2009 μια μελέτη που έγινε από Δανούς ερευνητές καταδεικνύει το γεγονός, ότι η Αρμενία έχει αποδεδειγμένη εμπειρία στην τεχνολογία των ΦΒ και σημαντικά αποθέματα ακατέργαστων πρώτων υλών για την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας σε τοπικό επίπεδο. Αυτή η έκθεση που συνυπογράφεται κι από την SolaEn LLC τονίζει ουσιαστικά ότι η ύπαρξη μιας μεγάλης ποικιλίας πρώτων υλών με βάση το πυρίτιο, η μορφολογία της ευρύτερης περιοχής και η ήδη υπάρχουσα τοπική τεχνογνωσία στα ΦΒ σε συνδυασμό με τα πλήρως ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα δίνουν στην Αρμενία ένα συγκριτικό προβάδισμα σε αυτόν τον τομέα.
“Από της διάφορες τεχνολογίες ΦΒ που αναλύονται, λίγες μπορούν να θεωρηθούν έτοιμες και κάποιες από αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη βιομηχανίας ΦΒ στην Αρμενία. Η ήδη υπάρχουσα υποδομή εκμετάλλευσης πρώτων υλών μπορεί να προσφέρει ως ένα βαθμό ένα ανταγωνιστικό προβάδισμα για τους επενδυτές. Σήμερα στην Αρμενία υπάρχει ένας αριθμός εταιριών που μπορούν να βοηθήσουν καταλυτικά για την ουσιαστική ανάπτυξη τοπικής βιομηχανίας.” σημειώνεται αισιόδοξα στην έκθεση.
Προοπτικές ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας
Το Εθνικό Εργαστήριο ΑΠΕ σε συνερ-γασία με την SolarEn LLC ανέπτυξε το 2003 έναν χάρτη για τις πηγές αιολικής ενέργειας στην Αρμενία. Στην μελέτη αυτή αναλύθηκαν οι προοπτικές για παραγωγή 4900MW μέσω της αξιοποίησης της αιολικής ενέργειας σε επτά τοποθεσίες συνολικής έκτασης 979 km2. Η έκταση αυτή ισοδυναμεί με το 3% της εδαφικής επικράτειας της Αρμενίας.
Τα σχέδια της ενεργειακής ανάπτυξης περιλαμβάνουν μια σειρά μακροπρόθεσμων στόχων για τις ΑΠΕ, ώστε μέχρι το 2025 να επιτευχθεί η παραγωγή 595MW από υδροηλεκτρικά εργοστάσια, 500MW από ανεμογεννήτριες και 25MW από εργοστάσια γεωθερμίας.
Ήδη η νομοθεσία προβλέπει και εγγυάται την αγορά ηλεκτρικού ρεύματος που θα παράγεται από οποιονδήποτε εγκεκριμένο φορέα, που χρησιμοποιεί τεχνολογία ΑΠΕ, κατά 100% και για τουλάχιστον 15 συναπτά έτη.
Βάση μιας μελέτης του Δρ Αρά Μαρτζανιάν, που είναι ο συντονιστής των προγραμμάτων τεχνολογίας ΑΠΕ του Οργανισμού Ανανεώσιμης Ενέργειας της Αρμενίας, το κόστος για να επιτευχθεί ο στόχος της παραγωγής 500MW από ανεμογεννήτριες υπολογίζεται από 870 εκατομμύρια δολάρια έως 1 δις. Τονίζει όμως την επίλυση μιας σειράς θεμάτων πολιτικού και οικονομικού περιεχομένου ως αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου.
Πρώτον, όπως συμβαίνει και στις μικρές υδροηλεκτρικές μονάδες, έτσι και στις ανεμογεννήτριες πρέπει να οριστεί ένα συγκεκριμένο τιμολόγιο, ώστε οι επενδυτές να είναι σε θέση να έχουν μια αρχική εκτίμηση της ανταποδοτικότητας ενός έργου. Δεύτερον, το πρωταρχικό κόστος εγκατάστασης μονάδων παραγωγής αιολικής ενέργειας μπορεί και οφείλει να μειωθεί, μειώνοντας τον ΦΠΑ στα εισαγόμενα εξαρτήματα των ανεμογεννητριών, από τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχει τοπική βιομηχανία κατασκευής τους.
Σύμφωνα με τον κ. Τουριάν, υπάρχει υψηλό διεθνές ενδιαφέρον για ενδεχόμενες επενδύσεις στον τομέα της αιολικής ενέργειας στην Αρμενία και αναφέρει προσφορές από τη Γερμανία, την Αγγλία, τη Σουηδία, την Ιταλία και την Ελλάδα, οι οποίες πραγματοποιούν επιτόπιες έρευνες για την εξεύρεση των πιο αποδοτικών περιοχών. Επίσης, δηλώνει, ότι “η αρμενική κυβέρνηση δείχνει σοβαρό ενδιαφέρον, ενώ υπάρχουν και αρκετοί εκπαιδευμένοι μηχανικοί που μπορούν να προσφέρουν στο όλο εγχείρημα” και συμπληρώνει ότι υπάρχουν έντονες συζητήσεις για τη θέσπιση κινήτρων υπό τη μορφή κρατικών επιδοτήσεων για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στη χώρα.
Συμπεράσματα
Η Αρμενία ήδη χρησιμοποιεί ως ένα βαθμό τεχνολογία ΑΠΕ, αφού το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από υδροηλεκτρικά εργοστάσια. Η εφαρμογή όμως των τεχνολογιών που αφορούν την ηλιακή και την αιολική ενέργεια είναι σε πρώιμη φάση. Παρόλα αυτά αναμένονται διαρθρωτικές αλλαγές όσον αφορά την πολιτική που θα ακολουθηθεί από δω και στο εξής.
Συγκεκριμένα η έρευνα της τεχνολογίας ηλιακής ενέργειας είναι σε προχωρημένο στάδιο και προς το παρόν σχεδιάζεται η ανάπτυξη τοπικής βιομηχανίας κατασκευής ΦΒ που μακροπρόθεσμα θα είναι ικανή ακόμη και να εξάγει τα προϊόντα που θα παράγει.
Αντίθετα, η ουσιαστική αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας προβλέπεται να πραγματοποιείται σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, καθώς δεν υπάρχει επαρκής τεχνογνωσία στην κατασκευή ανεμογεννητριών. Όμως οι προοπτικές είναι ιδιαίτερα θετικές αν αναλογιστεί κανείς το γεγονός ότι η χώρα είναι πλούσια σε περιοχές που επικρατούν ισχυροί και συχνοί άνεμοι και μπορούν να αξιοποιηθούν, αρκεί η αρμενική κυβέρνηση να λάβει τα μηνύματα της βιομηχανίας και να ρυθμίσει το θέμα των φόρων και της τιμολογιακής πολιτικής.
Η Αρμενία είναι μια χώρα σχετικά απομονωμένη και η ανάπτυξη των ΑΠΕ θα την ωφελήσει διπλά. Πρώτον θα δημιουργηθούν πολλές νέες θέσεις εργασίας σε μια χώρα που μαστίζεται από τη φτώχεια και την ανεργία και δεύτερον θα αποκτήσει ενεργειακή αυτονομία.
Με τη βοήθεια της αρμενικής διασποράς που είναι ιδιαίτερα δραστήρια και πολλά μέλη της απασχολούνται σε τομείς τεχνολογίας αιχμής ή είναι υψηλόβαθμα στελέχη στη βιομηχανία ΑΠΕ, η εισαγωγή τεχνογνωσίας στη χώρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ανέφικτη και το σενάριο όπου η Αρμενία έχει έναν ηγετικό ρόλο στον τομέα παραγωγής ανανεώσιμης και καθαρής ενέργειας δεν μπορεί να θεωρηθεί εντελώς απίθανο.
|
