Χράγκ Αβεντανιάν - The armenianweekly

Μετάφραση: Γκάρο Αγαμπατιάν

Το Μπουρτζ Χαμούντ, που βρίσκεται στις ανατολικές όχθες του ποταμού Βηρυτού, είναι μία από τις πιο δυναμικές πόλεις του Λιβάνου με τις πολύπλευρες οικιστικές, βιομηχανικές και εμπορικές του διαστάσεις, που συνδέουν την πρωτεύουσα Βηρυτό με την επαρχία του Όρους του Λιβάνου.

Πάνω και πέρα ​​από τα 2,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα καλλιεργήσιμων εκτάσεων, το Μπουρτζ Χαμούντ, με τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά, δεσπόζει πάνω από τη Μεσόγειο. Η πόληαποτελεί μια «εκδήλωση» της συλλογικής μνήμης ενός λαού που ξεριζώθηκε από τη μητέρα πατρίδα. Είναι μια λαχτάρα για την πατρίδα μακριά από την πατρίδα. Είναι ένας χώρος μνήμης, ένα προϊόν των προσφύγων. Μια πόλη στην εξορία.

Η γη στην οποία βρίσκεται η πόλη αποτελούνταν για αιώνες από μικρούς και διεσπαρμένους οικισμούς, έλη και αγροτεμάχια. Το Μπουρτζ Χαμούντ, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 από επιζώντες της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Οι Αρμένιοι πρόσφυγες που διασώθηκαν από τις οθωμανικές σφαγές βρήκαν αρχικά καταφύγιο σε συνοικισμούς με σκηνές στις παρακείμενες περιοχές τής «Karantina» και του «Mar Mikhael» τη δεκαετία του 1920. Ωστόσο, μετά από συνεχείς πιέσεις από τους ιδιοκτήτες γης για εκκένωση της περιοχής από τους πρόσφυγες, και ύστερα από πολλαπλές περιπτώσεις εμπρησμών, οι αρμενικές οργανώσεις ζήτησαν την αγορά γης στο Μπουρτζ Χαμούντ, με σκοπό την κατασκευή οικιών για τη στέγαση των ξεριζωμένων. Αυτό που υποτίθεται ότι θα ήταν μια «προσωρινή εξορία» σύντομα θα αποδεικνυόταν μια διαρκής, με τους πρόσφυγες να προσπαθούν να ανασυνθέσουν τη ζωή και την καθημερινότητα που άφησαν πίσω τους.

Ένας οραματιστής καθολικός ιερέας, ο πατήρ Μπογός Αρίς , έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον σχεδιασμό και στην επίβλεψη της ίδρυσης μιας πόλης, η οποία θα γινόταν το θρησκευτικό, πολιτιστικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτικό κέντρο των αρμενικών κοινοτήτων του Λιβάνου μετά τη Γενοκτονία.

Η ετυμολογία του Μπουρτζ Χαμούντ συζητείται. Η κυριολεκτική του έννοια είναι «Ο πύργος του Χαμούντ». Πιστεύεται ότι η λέξη «Χαμούντ» αναφέρεται στον Χαμούντ Αρσλάν, ο οποίος, πριν από μερικούς αιώνες, ζούσε σε μια διώροφη πέτρινη κατασκευή που του επέτρεπε να επιβλέπει τις γεωργικές εκτάσεις του και να παρακολουθεί το έργο των αγροτών. Για τους αγρότες, που ζούσαν συχνά σε παράγκες, αυτή η κατασκευή θεωρούνταν «πύργος». Η περιοχή σύντομα έγινε γνωστή ως «η γη του Μπουρτζ Χαμούντ». Πιστεύεται ότι τα ερείπια του πύργου βρίσκονται θαμμένα στους χώρους της —μη αρμενικής— εκκλησίας «Μαρ Ντουμίτ».

Το Μπουρτζ Χαμούντ είναι μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί

Το Μπουρτζ Χαμούντ έγινε ανεξάρτητος δήμος το 1952, με πρώτο ιερέα τον πατέρα Αρίς. Η πόλη χωρίστηκε σε συνοικίες, οι οποίες πήραν το όνομά τους από τα προγονικά χωριά της Δυτικής Αρμενίας (σημερινή Τουρκία) από όπου προέρχονταν αυτές οι κοινότητες. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα «Νέα Άδανα», το «Νέο Μαράς», το «Νέο Σις» και η «Νέα Κιλικία». Σε άλλες περιπτώσεις επιλέχθηκαν ονόματα πόλεων της σύγχρονης Αρμενίας για να ονομαστούν διάφορα τμήματα, όπως η συνοικία «Αρακάτζ», η γέφυρα «Γερεβάν» και ο κύριος εμπορικός δρόμος, ο «Αράξ». Από πολλές απόψεις, το Μπουρτζ Χαμούντ είναι η ανασυγκρότηση της Διασποράς του αρμενικού έθνους.

Η κοινότητα οργάνωσε και ίδρυσε τους θεσμούς και τις δομές που θεώρησε απαραίτητες για την ανάπτυξη και την ευημερία της. Και οι τρεις Εκκλησίες, η Αποστολική, η Καθολική και η Ευαγγελική, ίδρυσαν τους ναούς και τα σχολεία τους. Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα έπιασαν δουλειά και κινητοποίησαν τις μάζες. Ίδρυσαν εφημερίδες, ραδιοφωνικούς σταθμούς, προσκοπικούς και αθλητικούς συλλόγους. Η πολιτιστική σκηνή μεταμορφώθηκε με τη δημιουργία πολιτιστικών οργανώσεων, θεάτρων, κινηματογράφων και δισκοπωλείων. Το Μπουρτζ Χαμούντ έγινε μια πόλη χειροτεχνών, με αγοραστές από όλη τη χώρα να επιζητούν να αποκτήσουν προϊόντα από εξειδικευμένους υποδηματοποιούς, ταλαντούχους χρυσοχόους και σχολαστικούς ράφτες.

Ενώ τα πάντα στο Μπουρτζ Χαμούντ «φωνάζουν» Αρμενία —από τη σήμανση μέχρι τα καταστήματα μπαχαρικών και τη συντριπτική παρουσία της αρμενικής σημαίας—, αξίζει να σημειωθεί ότι, παρά τη δημοφιλή πεποίθηση, οι Αρμένιοι δεν είναι οι μόνοι κάτοικοι της πόλης. Είναι το σπίτι και πολλών άλλων χριστιανικών και σιιτικών κοινοτήτων, Κούρδων, Σύριων προσφύγων, και μιας σημαντικής κοινότητας εργαζόμενων μεταναστών. Με ετερογενή πληθυσμό 150.000 κατοίκων, το Μπουρτζ Χαμούντ είναι ένα πραγματικό παράδειγμα δια-θρησκευτικής και δια-φυλετικής συνύπαρξης.

Το Μπουρτζ Χαμούντ είναι πράγματι μια μοναδική πόλη. Είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση όχι μόνο για τους Αρμένιους που επέζησαν αλλά και για όλους γενικά τους εκτοπισμένους και τους πρόσφυγες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στα μέσα του 2019, καθιέρωσα τις περιηγήσεις μου στην πόλη προκειμένου να γνωστοποιήσω στους ξένους, στους επισκέπτες και στους ντόπιους την ιστορία της Γενοκτονίας των Αρμενίων, της επιβίωσης και της αναβίωσης του λαού μου. Το Μπουρτζ Χαμούντ είναι μια ιστορία που αξίζει να ειπωθεί.

Αυτή είναι μια φωτογραφική περιήγηση στο Μπουρτζ Χαμούντ

Η οδός Αράξ είναι ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς δρόμους του Μπουρτζ Χαμούντ με πολλή κίνηση, όπου μπορείτε να βρείτε σχεδόν οτιδήποτε. Κυριολεκτικά, οτιδήποτε. Γνωστός για την πολύβουη κίνηση, ο δρόμος πήρε το όνομά του από τον ομώνυμο ποταμό μήκους χιλίων χιλιομέτρων που περνάει από την Τουρκία, την Αρμενία και το Ιράν.

Κεντήματα

Το «Armenian Artisanat» είναι μια κοινωνική επιχείρηση που ιδρύθηκε από τον Αρμενικό Σταυρό Ελέους του Λιβάνου (ARCL) το 1977. Διοικείται πλήρως από γυναίκες και στοχεύει στη διατήρηση της παραδοσιακής τέχνης του αρμενικού κεντήματος.Το ARCL πραγματοποιεί περιοδικά εργαστήρια κεντήματος που διδάσκουν διαφορετικά μοτίβα και τεχνικές ραψίματος για κάθε ενδιαφερόμενο. Κάθε κέντημα που πωλείται συνοδεύεται από ένα φυλλάδιο που εξηγεί την καταγωγή τής τεχνοτροπίας του από περιοχές της Δυτικής Αρμενίας. Τα κέρδη από το Artisanat χρησιμοποιούνται από το ARCL για την αμοιβή της εργασίας των γυναικών, ενώ το υπόλοιπο μέρος των κερδών πηγαίνει σε διάφορα ανθρωπιστικά έργα της ίδιας οργάνωσης ή διατίθεται για σκοπούς επανεπένδυσης.

Οδός Μαράς

Η οδός Μαράς είναι ένας από τους παλαιότερους δρόμους του Μπουρτζ Χαμούντ. Πρόκειται για έναν στενό και λιγότερο «φανταχτερό» δρόμο απ’ ό,τι ο Αράξ, αλλά ιδιαίτερα αγαπητό στους ντόπιους. Είναι γνωστός για τα καταστήματα μπαχαρικών, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι τα πάντα μπορούν να βρεθούν κι εκεί. Πολλές πινακίδες καταστημάτων είναι επίσης στα αρμενικά.

Καταστήματα μπαχαρικών

Πενήντα αποχρώσεις του τσίλι! Τα καταστήματα μπαχαρικών της οδού Μαράς είναι γνωστά για τα αποξηραμένα φρούτα, τα λαχανικά, τα βότανα και το τσίλι. Πάρα πολύ τσίλι! Τα πιο γνωστά είναι το «Café Garo», το «Tenbelian’s Spices & Co» καθώς και το «Nerses Halabi», τα οποία πωλούν και γλυκά. Η σπεσιαλιτέ τους είναι ένα γλύκισμα που παράγεται από μελάσα σταφυλιού και καρύδια!

Μουσική

Στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 το Μπουρτζ Χαμούντ έγινε η γενέτειρα ενός νέου αρμενικού μουσικού είδους γνωστού ως «estradayin». Ο Αντίς Χαρμαντίαν άρχισε να τραγουδά ποπ μουσική στην αρμενική γλώσσα, και έτσι αναδύθηκε αυτό το νέο είδος. Η «υβριδική» αυτή μουσική επηρεάστηκε από τη διεθνή και ευρωπαϊκή τζαζ και ποπ, τραγουδήθηκε όμως στη δυτικο-αρμενική διάλεκτο. Ήταν ένα είδος μουσικής χωρίς τις οθωμανικές-τουρκικές ή σοβιετικές επιρροές. Τα δισκοπωλεία στο Μπουρτζ Χαμούντ αυξήθηκαν σε αριθμό προκειμένου να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση για αρμενική μουσική.

Οι Λεβόν Κατερτζιάν, Μανουέλ Μενενγκιτσιάν και Γεώργιος Τουτουντζιάν ήταν δημοφιλείς ερμηνευτές της εποχής. Για πολλούς, «ένοχη» ευχαρίστηση πρόσφερε ο Πολ Μπαγκνταλιάν, ο οποίος αρχικά τραγούδησε μουσική εμπνευσμένη από την Τουρκία και τελικά αναγνωρίστηκε ως ένας από τους πιο δημοφιλείς ερμηνευτές τραγουδιών αγάπης. Ο αρμενικός ραδιοφωνικός σταθμός της πόλης «Vana Tsayn» (φωνή του Βαν), ο οποίος λειτουργεί από το Τασνακτσουτιούν μέχρι σήμερα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση της αρμενικής γλώσσας μέσω της μουσικής.

Σταυρόπετρες (χατσκάρ)

Οι σταυρόπετρες, ένα εμβληματικό χαρακτηριστικό της αρμενικής μνημειακής τέχνης, κάνουν την εμφάνισή τους σε διαφορετικά σημεία του Μπουρτζ Χαμούντ. Ένα από τα πιο διάσημα είναι το μνημείο για τα εκατό χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων που ανεγέρθηκε από τον Δήμο το 2015 σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Το χατσκάρ είναι λαξευμένο σε αρμενική πέτρα τουφ (ή ντουφ).

Η εκκλησία των Σαράντα Μαρτύρων

Καθώς οι Αρμένιοι από το Μαράς οργανώνονταν στην περιοχή «Νέο Μαράς» του Μπουρτζ Χαμούντ, ένιωσαν την ανάγκη να χτίσουν μια εκκλησία. Σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες, ο Πατέρας Αγκόπ, ο ιερέας του Μαράς, ηγήθηκε μιας καμπάνιας για τη χρηματοδότηση της κατασκευής της. Άπλωσε το ράσο του στο πάτωμα και ζήτησε από τους συντοπίτες του να δωρίσουν ό,τι μπορούσαν. Άλλοι πρόσφεραν χρήματα, άλλοι τα κοσμήματά τους. Όσοι δεν ήταν σε θέση να δώσουν τίποτα, προσφέρθηκαν να εργαστούν.

Εκείνη την εποχή, μια ομάδα ανδρών του «Nor Marashtsi» που εργάζονταν στην κατασκευή ενός αρχοντικού για την οικογένεια Bsat στο Ras Beirut παρατήρησαν ότι τα καλούπια για τους πυλώνες έμοιαζαν με εκείνα της εκκλησίας τους στο οθωμανικό Μαράς. Τους δόθηκε άδεια να πάρουν τα καλούπια μαζί τους μετά τη δουλειά. Τη δεύτερη φορά που ζήτησαν να τους τα δανείσουν, ο εργοδότης, ο ιδιοκτήτης του αρχοντικού, αναρωτήθηκε για ποιον λόγο τα χρειάζονταν. Θέλοντας να μάθει, τους συνόδευσε στο Νέο Μαράς. Ο κ. Bsat, ένας σουνίτης μουσουλμάνος, συγκλονίστηκε βλέποντας μια κοινότητα να χτίζει μια εκκλησία, με τη συμμετοχή μάλιστα παιδιών που μετέφεραν άμμο με τις σχολικές τους τσάντες. Έτσι, αποφάσισε να δωρίσει τα μεταλλικά παράθυρα και τις μεγάλες μεταλλικές πόρτες της εκκλησίας, ως ένδειξη εκτίμησης για τη σκληρή δουλειά αυτών των ανθρώπων.

Η πρώτη αρμενική εκκλησία του Μπουρτζ Χαμούντ χτίστηκε το 1931. Αργότερα κατασκευάστηκε δίπλα της και ένα σχολείο. Ονομάστηκαν «Karasnits Mangants» (Σαράντα Μάρτυρες), σύμφωνα με το όνομα της εκκλησίας στο οθωμανικό Μαράς. Ο Πατέρας Αγκόπ γεννήθηκε στο Μαράς και κηδεύτηκε στο Νέο Μαράς, δίπλα στην εκκλησία.

Γκράφιτι

Τα γκράφιτι στο Μπουρτζ Χαμούντ είναι κυρίως πολιτικά. «Τουρκία ένοχη γενοκτονίας», «Σταματήστε τον Αλίεφ», «Η Ανατολική Τουρκία είναι η Δυτική Αρμενία» είναι μερικές μόνο από τις πολλές επιγραφές με σπρέι που μπορείτε να βρείτε στους τοίχους σε όλη την πόλη. Τα γκράφιτι στα αρμενικά είναι επίσης αρκετά συνηθισμένα. Αυτά δεν αποτελούν νέο φαινόμενο για το Μπουρτζ Χαμούντ. Δεκαετίες πριν, όταν στις γειτονιές τα τουρκικά ήταν ακόμα συνηθισμένα, και καθώς η κοινότητα αναδιαμόρφωνε την αρμενική της ταυτότητα δίνοντας έμφαση στη διάσωση της αρμενικής γλώσσας, τα γκράφιτι έφεραν τα κοινά συνθήματα: «Turkeren khosogheen, hayeren badaskhaneh» (Σε όσους μιλούν τουρκικά, απαντήστε στα αρμενικά).

Απόλλο

Τα αγάλματα συχνά απεικονίζουν ήρωες, στρατιωτικούς διοικητές, πολιτικούς ηγέτες ή θρησκευτικά πρόσωπα. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Απόλλο. Το πραγματικό όνομα του Απόλλο είναι Σαρκίς Ντουδακιάν. Ο Απόλλο, μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του, μοίραζε την καθημερινή αρμενική εφημερίδα «Aζτάγκ» στους πιστούς αναγνώστες της. Το 2017, για να τιμηθεί η 90ή επέτειος από την ίδρυση του «Aζτάγκ», ένα άγαλμα του Απόλλο στήθηκε μπροστά στο «Κέντρο Αρίν», ώστε να διατηρηθεί η μνήμη ενός πατριώτη και ταπεινού, εργατικού ανθρώπου. Το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε από τον διάσημο γλύπτη Βαρτάν Αβεσιάν.

Φαγητό

Το Μπουρτζ Χαμούντ έχει μια ζωντανή γαστρονομική παράδοση και προσφέρει οτιδήποτε, από οικονομικά φαγητά του δρόμου, όπως σουτζούκ, σαουρμά ή σάντουιτς με φαλάφελ, μέχρι εκλεκτό φαγητό παραδοσιακής αρμενικής κουζίνας, με πιάτα όπως μαντί, κεμπάπ, σουμπερέκ, μεταξύ άλλων, προσαρμοσμένα από την κουζίνα της Οθωμανικής Αρμενίας. Το εστιατόριο Varouj, μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση, ήταν ένα από τα πρώτα που προώθησε αρμενικά εδέσματα στο Λίβανο. Για όσους δεν γνωρίζουν, υπάρχει μια συνεχής μάχη για τον παστουρμά μεταξύ του «Μανό» και του «Μπεντό». Το Badguer —γνωστό ως το «Ροζ Σπίτι» του Μπουρτζ Χαμούντ— προσφέρει μια μοναδική γαστρονομική εμπειρία στους επισκέπτες του. Με τον συνεχώς ανανεωμένο εκθεσιακό χώρο, την τραπεζαρία και τη βεράντα στον τελευταίο όροφο, έχει γίνει ένας διάσημος τουριστικός προορισμός για την πόλη, με γευστικές εμπειρίες των Αρμενίων του Χαλεπίου. Το εστιατόριο «Kebab Apo» ειδικεύεται σε διαφορετικά είδη κεμπάπ, όπως το «Οurfa» και το «Κhashkhash»  —αναμφισβήτητα ένα από τα καλύτερα στη χώρα.

Εκθεσιακό κέντρο

Η Πινακοθήκη του Χαμασκαΐν «Λούσι Τουτουντζιάν» άνοιξε το 2009 ως χώρος για τους καλλιτέχνες και λάτρεις της τέχνης. Στοχεύει να παρουσιάσει την τέχνη στον Λίβανο και όχι μόνο. Για περισσότερο από μία δεκαετία, η γκαλερί εκθέτει έργα τοπικών και διεθνών καλλιτεχνών, Αρμενίων και μη. Παρουσιάζονται γλυπτά, πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, υφαντά και δημιουργίες άλλων μορφών τέχνης.

Το κτήριο Shikhani

Το κτήριο Shikhani είναι μία από τις παλαιότερες σωζόμενες κατασκευές της πόλης. Οι Shikhani ήταν μια ευκατάστατη χριστιανική οικογένεια που κατείχε ένα σημαντικό ποσοστό γης στο Μπουρτζ Χαμούντ. Η οικογένεια αυτή μαζί με άλλες, όπως οι Kahwajis, πούλησαν μεγάλο μέρος της γης τους στους Αρμένιους για την κατασκευή της νέας τους πόλης. Το κτήριο καταχωρήθηκε για πρώτη φορά στα αρχεία του Δήμου το 1935, αλλά οι προφορικές μαρτυρίες ισχυρίζονται ότι είναι πολύ παλαιότερο. Ήταν φτιαγμένο από άμμο και θαλάσσιες πέτρες από την κοντινή ακτή, και όχι από σκυρόδεμα. Όταν προστέθηκε ένας ακόμα όροφος, χρησιμοποιήθηκε σκυρόδεμα για να ενισχυθεί η σταθερότητα της δομής. Το κτήριο χρησίμευε στο παρελθόν ως αστυνομικό τμήμα, ενώ τώρα ως οικιστική μονάδα. Σήμερα, το ίδιο το κτήριο μαζί με την παρακείμενη περιοχή έχουν αγοραστεί από έναν επενδυτή, με την τύχη του να παραμένει ασαφής.

Η έκρηξη στη Βηρυτό

Το Μπουρτζ Χαμούντ όχι μόνο ιδρύθηκε μέσα από τις στάχτες της θλίψης, αλλά έγινε επίσης μάρτυρας αρκετών ακόμα άτυχων γεγονότων. Πριν από έναν χρόνο (το 2020), η έκρηξη της 4ης Αυγούστου στη Βηρυτό είχε καταστροφικό αντίκτυπο στην πόλη, η οποία ήδη έπασχε από τη δεινή οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση του Λιβάνου. Σκηνές από την καταστροφική έκρηξη στο Μπουρτζ Χαμούντ στοιχειώνουν ακόμα τη χώρα. Έναν χρόνο μετά, το Μπουρτζ Χαμούντ είναι γεμάτο ζωή, αλλά αγωνίζεται. Το μέλλον δεν φαίνεται αισιόδοξο, αλλά ο αγώνας είναι «το ψωμί» κάθε Αρμένιου.

Tweet

Share