Αrmenian Reporter Αρά Σαραφιάν

Μεταφράση-Επιμέλεια: Ναζίκ Τζαμουζιάν

Τεύχος: Mάρτιος-Απρίλιος 2009

Στα τέλη του 2008 εκδόθηκε ένα χειρόγραφο Μαύρο Βιβλίο, που ανήκε στον Ταλαάτ Πασά, υπουργό Εσωτερικών της Οθωμανικής κυβέρνησης το 1915. Είναι ίσως το μοναδικό και σημαντικότερο ντοκουμέντο που περιγράφει την εξολόθρευση των Αρμενίων την περίοδο 1915-17. Ένα σημαντικό τμήμα των 77 σελίδων του αφορά τις εκτοπίσεις των Αρμενίων την περίοδο αυτή.

Το βιβλίο και το περιεχόμενό του δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ όσο ο Ταλαάτ ήταν στη ζωή, αλλά ούτε και στ’ απομνημονεύματά του, που εκδόθηκαν μετά το θάνατό του το 1921. Μετά την εκτέλεσή του το 1921, η χήρα του είχε κρατήσει το βιβλίο και το παρέδωσε στον τούρκο ιστορικό Μουράτ Μπαρντακτσί, το 1982. Αυτός δημοσίευσε κάποια τμήματά του στη «Χουριέτ» το 2005, ολόκληρο το βιβλίο όμως εκδόθηκε το 2008.

Σύγχρονοι τούρκοι διανοούμενοι έχουν υποστηρίξει ότι οι εκτοπίσεις των Αρμενίων το 1915 δεν ήταν μέρος ενός σχεδίου γενοκτονίας, αλλά μια οργανωμένη μεταφορά κι επανεγκατάσταση πληθυσμών. Μόνο που δεν έχουν καταφέρει να μας παρουσιάσουν κάποιο βάσιμο στοιχείο για το τι συνέβη στους εκτοπισθέντες. Οι πληροφορίες που δίνει ο Ταλαάτ, έρχονται σε αντίθεση με την επίσημη τουρκική θέση, ότι οι εκτοπισμοί ήταν οργανωμένοι, γίνονταν με τάξη και ρυθμίζονταν από τους νόμους και τους κανονισμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ή ότι οι εκτοπισθέντες εγκαταστάθηκαν επιτυχώς στο Ντερ-Ζορ. Είναι γενικά αποδεκτό ότι εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισθέντων στάλθηκαν σ’ αυτή την έρημο την περίοδο 1915-16, καθώς ήταν η κύρια ζώνη μετεγκατάστασης σύμφωνα με τα οθωμανικά διατάγματα. Οι οθωμανικές πηγές παρέχουν λίγη πληροφόρηση για το τι συνέβη σε αυτούς τους εκτοπισθέντες. Αναφορές επιζώντων, καθώς και μη τουρκικές πηγές (όπως τα αρχεία των Η.Π.Α.) μαρτυρούν ότι η πλειοψηφία των εκτοπισθέντων στην περιοχή του Ντερ-Ζορ πέθαναν από την εξάντληση και τις κακουχίες. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι το Μαύρο Βιβλίο του Ταλαάτ φέρει τον αριθμό των Αρμενίων που ζούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία να είναι πολύ μεγαλύτερος από ότι νομίζαμε βασιζόμενοι σε επίσημες πηγές.

Τα στοιχεία του Ταλαάτ επιβεβαιώνουν ότι οι περισσότεροι Αρμένιοι που ζούσαν έξω από την Κωνσταντινούπολη πράγματι εκτοπίστηκαν και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν εξαφανιστεί ως το 1917. Κατά προσέγγιση, 90 τοις εκατό των Αρμενίων που ζούσαν στις επαρχίες εκτοπίστηκαν, και το 90 τοις εκατό όσων εκτοπίστηκαν σκοτώθηκαν. Σε κάποιες επαρχίες αγνοούνταν η τύχη του 95 τοις εκατό του πληθυσμού, και οι αριθμοί αυτοί φανερώνουν ότι ο εκτοπισμός ισοδυναμούσε με θανατική καταδίκη, αλλά επιβεβαιώνουν επίσης τις αναφορές των αμερικανικών προξενικών αρχών, που έλεγαν τα ίδια, ιδιαίτερα όσον αφορά αυτούς που εκτοπίστηκαν από τις ανατολικές επαρχίες.

Η σημασία του Μαύρου Βιβλίου έγκειται στη σημαίνουσα θέση που κατείχε ο συγγραφέας του, στο γεγονός ότι η πηγή των στοιχείων του είναι τα οθωμανικά αρχεία, όπου οι ιστορικοί στην Τουρκία δεν έχουν πια πρόσβαση και στα πραγματικά στοιχεία που δίνει για τις εκτοπίσεις των Αρμενίων.

Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι τα στοιχεία που δημοσιεύονται στο βιβλίο αυτό φωτίζουν τη γενοκτονία των Αρμενίων όπως την είδε το Οθωμανικό κράτος.