Οι γυναίκες της επιστήμης και του πολιτισμού

100 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Τζού­ρου Ή­ρα

 Oκτωβριος – Δεκέμβριος 2014 τεύχος 83

Πριν δυο χρό­νια α­να­κά­λυ­ψα τυ­χαί­α στο δια­δι­κτυα­κό πε­ρι­βάλ­λον την ύ­παρ­ξη ε­νός μου­σεί­ου που α­φο­ρού­σε τις γυ­ναί­κες μιας πό­λης. Της μί­ας και μο­να­δι­κής Κων­στα­ντι­νού­πο­λης, της γε­νέ­τει­ρας σπου­δαί­ων και α­γα­πη­μέ­νων αν­θρώ­πων, που αιώ­νες τώ­ρα, προ­σφέ­ρουν στην τέχνη και στον πο­λι­τι­σμό.

Μιας πό­λης με πο­νε­μέ­νη, πι­κρή και α­ξέ­χα­στη ι­στο­ρία.

Δι­στα­κτι­κά στην αρ­χή, άρ­χι­σα να ε­ρευ­νώ κά­ θε σε­λί­δα και α­να­κά­λυ­ψα με με­γάλη έκ­πλη­ξη την α­πο­δο­χή α­πό μια τουρ­κι­κή δια­δι­κτυα­κή σε­λί­δα, η ο­ποί­α συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νει στην ι­στο­σε­λί­δα της, τις σπου­δαί­ες γυ­ναί­κες της μειο­νό­τη­τας της Κων/πο­λης, που μάλ­λον κα­τά τη δι­κή μου έ­ρευ­να και τις μακρο­χρό­νιες ρί­ζες μου, εί­ναι η  μειο­ψη­φί­α και ό­χι η μειο­νό­τη­τα.

Ά­με­σα, ε­πι­κοι­νώ­νη­σα με την υ­πεύ­θυ­νη, την κυ­ρί­α Με­ράλ Ακ­κέ­ντ (Meral Akkent) με σκο­πό να συμ­βάλ­λω στην προ­σπά­θειά της. Τα κε­νά που υ­πήρ­χαν και τα τυ­χόν λά­θη, που α­φο­ρού­σαν στο πα­ρελ­θόν των πρω­το­πό­ρων γυ­ναι­κών στις δια­δι­κτυα­κές σε­λί­δες, διορ­θώ­θηκαν ά­με­σα με τεκ­μη­ριω­μέ­να στοι­χεί­α. Αυ­τή ή­ταν η αρ­χή μιας συ­νερ­γα­σί­ας και φι­λί­ας με την κυ­ρί­α Ακ­κέ­ντ, έ­φο­ρο  του μου­σεί­ου.

Το μου­σεί­ο «Γυ­ναί­κας της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης» ή­ταν α­δύ­να­τον να εί­ναι «ιδιο­κτη­σί­α» ή «μο­νο­πώ­λιο» μιας ε­θνι­κό­τη­τας. Δεν ή­ταν και δεν εί­ναι. Αυ­τό που χα­ρα­κτη­ρί­ζει την Πό­λη εί­ναι η πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τα και το μου­σεί­ο «Γυναί­κας της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης» δεν ή­ταν δυ­να­τόν να μην ε­ντά­ξει τις Αρ­μέ­νισσες, τις Ρω­μιές, της Λε­βα­ντί­νες, τις Ε­βραί­ες, τις Τουρ­κά­λες...

Φέ­τος ξε­κι­νή­σα­με έ­να έρ­γο, με α­φορ­μή τα 100 χρό­νια ύ­παρ­ξης των γυ­ναι­κών στα πα­νε­πι­στή­μια της Τουρ­κί­ας «Inans Darulfununu» (Πα­νε­πι­στή­μιο για γυ­ναί­κες-θη­λέ­ων), που α­φο­ρά στο δι­καί­ω­μα της γυ­ναί­κας για την έ­ντα­ξή της στα πα­νε­πι­στή­μια, τους α­γώ­νες για την κα­το­χύ­ρω­ση του δι­καιώ­μα­τος να α­πο­κτήσουν α­νώ­τε­ρη εκ­παί­δευ­ση και τις ε­μπει­ρί­ες των γυ­ναι­κών που ερ­γά­στη­καν ή ερ­γά­ζο­νται στα τουρ­κι­κά πα­νε­πι­στή­μια.

Η έ­ρευ­να και η ορ­γά­νω­σή μας εί­χε ως κα­τά­λη­ξη μια έκ­θε­ση για την ι­στο­ρι­κή πο­ρεί­α της έ­ντα­ξης της γυ­ναί­κας στα πα­νε­πι­στή­μια. Πλαι­σιώ­θη­κε δε, με έ­να διε­θνές φό­ρουμ-συ­μπό­σιο για την ι­σό­τη­τα των φύ­λων στον α­κα­δη­μα­ϊ­κό χώ­ρο, το ο­ποί­ο πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε με­τα­ξύ 6 και 8 Νο­εμ­βρί­ου του 2014 με τί­τλο «Genter Equality in the Academia: Best Practices», ό­που συμ­με­τεί­χαν γυ­ναί­κες α­κα­δημα­ϊ­κοί απ' ό­λο τον κό­σμο, ό­πως την Ι­τα­λί­α, την Αυ­στρα­λί­α, τη Γερ­μα­νί­α, την Ελ­βε­τί­α, την Αγ­γλί­α, τη Σου­η­δί­α, τη Γαλ­λί­α και τις Η­ΠΑ. Το συ­μπό­σιο φι­λο­ξενή­θη­κε στους ε­σω­τε­ρι­κούς χώ­ρους του Μι­νέρ­βα Χαν στο Κα­ρά­κο­ϊ Γα­λα­τά, κτί­ριο του 1913 που χτί­στη­κε για τις α­νά­γκες της Τρά­πε­ζας Α­θη­νών και στη συ­νέ­χεια της Deutschbank.

Με την ευ­γε­νι­κή χο­ρη­γί­α του Γε­νι­κού Προ­ξε­νεί­ου της Ελ­λά­δας στην Κων­σταντι­νού­πο­λη, η έκ­θε­ση με τί­τλο «Kadinlarin Universitede 100 Yili» (100 YEARS WOMEN at the UNIVERSITY) ά­νοι­ξε τις πύ­λες της στο κοι­νό, α­πό τις 7 Νο­εμ­βρί­ου έ­ως τις 21 Δε­κεμβρί­ου του 2014, στο Σι­σμα­νό­γλειο Μέ­γα­ρο στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη.

Η πρω­το­πό­ρος γυ­ναί­κα κα­τά την έ­ρευ­να δεν ή­ταν πα­ρά η γνω­στή μας Ζα­μπέλ Γεσα­γιάν (1895*) και η α­λυ­σί­δα συ­μπλη­ρώ­θη­κε με τη χα­ρά της ε­πι­βε­βαί­ω­σης, πά­ντα με τεκ­μη­ριω­μέ­να στοι­χεί­α α­πό τα α­ντί­στοι­χα πα­νε­πι­στή­μια, με τις: Ζα­μπέλ Μπο­για­τζιάν (1910), Ζα­ρου­χή Σε­ρόπ Κα­βαλ­τσιάν (1903), Μέλ­πω Λο­γο­θέ­τη Μερ­λιέ (1924), Ε­λέ­νη Χαλ­κού­τση (1926) και άλ­λες.

Η έκ­θε­ση α­πο­τυ­πώ­νει  την ε­ξέ­λι­ξη της συμ­με­το­χής των γυ­ναι­κών στην πα­νε­πιστη­μια­κή εκ­παί­δευ­ση πριν και με­τά την Ο­θω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρί­α και την ίδρυ­ση, στις 12 Σε­πτεμ­βρί­ου του 1914, της Σχο­λής Τε­χνών και Ε­πι­στη­μών «Inas Darulfununu», η ο­ποί­α θε­ω­ρεί­ται ως το πρώ­το και μο­να­δι­κό πα­νε­πι­στή­μιο για γυ­ναί­κες που λει­τούρ­γη­σε στην Πό­λη. Α­ξιο­ση­μεί­ω­τη υ­πήρ­ξε η προ­σπά­θειά μας για την το­πο­θέ­τη­ση και δια­τή­ρη­ση γι­γα­ντο­α­φι­σών με τις φω­το­γρα­φί­ες των γυ­ναι­κών, σε κε­ντρι­κά ση­μεί­α του Πέραν, ό­πως το Odakule Art Galery (ή­ταν εμ­φα­νής η προ­σπά­θεια α­γνώ­στων να σκί­σουν τις α­φί­σες).

Στην έ­ρευ­να συ­μπε­ρι­λή­φθη­κε η α­να­φο­ρά για τις πρώ­τες αρ­μέ­νισ­σες γυ­ναί­κες με ηγετικές α­κα­δη­μα­ϊ­κές θέσεις στα πανεπιστήμια της Τουρκίας (με­τά το 1915), οι ο­ποί­ες στην έκ­θε­ση εί­χαν τι­μη­τι­κή θέ­ση:

Μα­ρί Σου­κια­σιάν, γνω­στή ως Μα­ρί Πα­ρίς Πι­σμίς (1911 Κων/πο­λη-1999 Με­ξι­κό)

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα α­κα­δη­μα­ϊ­κός α­πό­φοι­τος του πα­νε­πι­στη­μί­ου της Κων/πο­λης με δι­δα­κτο­ρι­κό στα Μα­θη­μα­τι­κά.

Συ­νέ­χι­σε τις α­κα­δη­μα­ϊ­κές σπου­δές της ως α­στρο­νό­μος. Μά­λι­στα, α­πό το 1965 υ­πάρχει σύ­μπλεγ­μα 23 ά­στρων με το ό­νο­μά της.

Ί­δρυ­σε στο Πα­νε­πι­στή­μιο του Με­ξι­κού το τμή­μα α­στρο­νο­μί­ας, στο ο­ποί­ο και υ­πήρ­ξε η πρώ­τη κα­θη­γή­τρια (1968). Εκ­δό­τρια του πρώ­του πε­ριο­δι­κού Α­στρο­φυ­σικής στο Με­ξι­κό (τα δυο παι­διά και τα δυο εγ­γό­νια της εί­ναι ε­πί­σης α­στρο­νό­μοι).

Μα­ρί Α­γκο­πιάν Ουρ­γκα­ντζί­ο­γλου (Prof. Dr Meri Agopian Urgancioglu 1940 Κων/πο­λη)

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα κα­θη­γή­τρια -ο­φθαλ­μί­α­τρος

H Μα­ρί Α­γκο­πιάν α­πο­φοί­τη­σε α­πό την Ια­τρι­κή Σχο­λή της Κων/πο­λης το 1965. Το ί­διο έ­τος α­νέ­λα­βε κα­θή­κο­ντα βο­η­θού ε­πί­κου­ρου. Στη ί­δια πα­νε­πι­στη­μια­κή σχολή το 1968, πή­ρε τη θέ­ση ει­δι­κού ε­πι­στή­μο­να στον κλά­δο της  και το 1980 έ­γι­νε λέ­κτορας της Σχο­λής.

Με­τα­ξύ των ε­τών 1980 και 2007 ί­δρυ­σε τρεις έ­δρες και ερ­γα­στή­ρια στο Πα­νε­πι­στήμιο, ε­νώ υ­πήρ­ξε πρό­ε­δρος και ι­δρύ­τρια των τμη­μά­των UVEA (ρα­γο­ει­δής χι­τώ­νας οφθαλ­μού) & KORNEA (Κε­ρα­το­ει­δής Α­σθέ­νεια ο­φθαλ­μού) και πρό­ε­δρος της πα­νε­πι­στη­μιακής έ­δρας Ο­φθαλ­μο­λο­γί­ας.

Αρ­σα­λού­ις Κα­γίρ (1946 -Diyarbakir)

Η πρώ­τη κα­θη­γή­τρια ψυ­χο­λο­γί­ας. Α­πο­φοί­τη­σε α­πό το τμή­μα Φι­λο­λο­γί­ας του πα­νε­πι­στη­μί­ου της Κων/πο­λης το 1970. Ερ­γά­στη­κε στην Ια­τρι­κή Σχο­λή της Κων/πο­λης στο τμή­μα Ψυ­χο­λο­γί­ας (1972), ό­που το 1996 α­να­δεί­χτη­κε Δι­δά­κτωρ Ψυ­χο­λο­γίας. Ί­δρυ­σε και διεύ­θυ­νε τα τμή­μα­τα Ο­μα­δι­κών Θε­ρα­πειών και ε­φάρ­μο­σε το ψυχό­δρα­μα στο σύ­στη­μα ο­μα­δι­κής θε­ρα­πεί­ας. Υ­πη­ρέ­τη­σε ως πρό­ε­δρος στα προ­γράμ­μα­τα «Σε­ξουα­λι­κή Ζω­ή» και «Προ­βλή­μα­τα και Θε­ρα­πεί­ες Σε­ξουα­λι­κό­τη­τας». Ε­νέ­τα­ξε στην ψυ­χια­τρι­κή τε­χνο­γνω­σί­α τη σε­ξουα­λι­κή θε­ρα­πεί­α.

Α­να­φο­ρά για τις πρώ­τες

αρ­μέ­νισ­σες α­κα­δη­μα­ϊ­κούς με α­νώ­τα­τες σπου­δές πριν το 1915.

Ζα­μπέλ Μπο­για­τζιάν (1873 Diyarbakir - 1957 Λον­δί­νο)

Α­πό­φοι­τος του Slade School of Fine Art Λον­δί­νου. Η πρώ­τη ε­παγ­γελ­μα­τί­ας ζω­γρά­φος της Τουρ­κί­ας.

Η Ζα­μπέλ κα­τά τη διάρ­κεια των σπου­δών της ει­κο­νο­γρά­φη­σε μυ­θι­στο­ρή­μα­τα και βι­βλί­α  που εί­χε γρά­ψει η ί­δια.

Συμ­με­τεί­χε σε α­μέ­τρη­τες εκ­θέ­σεις σε ό­λη την  Ευ­ρώ­πη α­πό το  1920 μέ­χρι τα βα­θιά γε­ρά­μα­τα. Με­τά α­πό έ­να τα­ξί­δι στην Ελ­λά­δα ε­ξέ­δω­σε το βι­βλί­ο  «In Greece with Pen and Palette-1938». Με­τέ­φρα­σε την αν­θο­λο­γί­α «Armenian Legends and Poems» α­πό τα Αγ­γλι­κά στην αρ­με­νι­κή γλώσ­σα. Έ­κα­νε έ­ρευ­νες και δη­μο­σιεύ­σεις πά­νω σε θέ­μα­τα συ­γκρι­τι­κής φι­λο­λο­γί­ας αρμε­νι­κών και αγ­γλι­κών έρ­γων.

Ζα­μπέλ Γε­σα­γιάν, το γέ­νος Ο­βαν­νι­σιάν (1878 Κων/πο­λη -1943 μάλ­λον κά­που στη Σι­βη­ρία).

Η πρώ­τη φε­μι­νί­στρια, σο­σια­λί­στρια και α­ντι­μι­λι­τα­ρί­στρια συγ­γρα­φέ­ας  της ο­θω­μα­νι­κής πε­ριό­δου.

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα τουρ­κι­κής κα­τα­γω­γής α­πό­φοι­τος της Σορ­βόν­νης (τμή­μα Φι­λολο­γί­ας και Φι­λο­σο­φί­ας), το 1895. Ή­ταν μια α­πό τις πρώ­τες Αρ­μέ­νισ­σες της ε­πο­χής της που σπού­δα­σε στο ε­ξω­τε­ρι­κό. Έ­γι­νε γνω­στή γρά­φο­ντας ποι­ή­μα­τα, μι­κρές ι­στο­ρί­ες και δο­κί­μια στα Αρ­με­νι­κά και Γαλ­λι­κά. Η Ζα­μπέλ Γε­σα­γιάν ή­ταν ανά­με­σα στους αρ­μέ­νιους δια­νο­ού­με­νους που συ­νε­λή­φθη­σαν α­πό τις ο­θω­μα­νικές αρ­χές τον Α­πρί­λιο του 1915, αλ­λά ξέ­φυ­γε κα­τα­φεύ­γο­ντας στη Βουλ­γα­ρί­α. Στα γρα­πτά της α­σχο­λή­θη­κε με την α­νι­σό­τη­τα των φύ­λων, την προ­σω­πι­κή ε­λευ­θε­ρί­α, την πο­λι­τι­κή, οι­κο­νο­μι­κή και ι­δε­ο­λο­γι­κή πά­λη με­τα­ξύ των κοι­νω­νι­κών τάξε­ων. Με τη σο­σια­λι­στι­κή και φε­μι­νι­στι­κή στά­ση της, υ­πήρ­ξε πρω­το­πό­ρος του α­ντι­μι­λι­τα­ρι­στι­κού κι­νή­μα­τος της Ο­θω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Δί­δα­ξε γαλλι­κή λο­γο­τε­χνί­α στο Κρα­τι­κό Πα­νε­πι­στή­μιο του Ε­ρε­βάν.

Ζα­ρου­χή Σε­ρόπ Κα­βαλ­τζιάν (Α­ντα­πα­ζάρ-πό­λη κο­ντά στο Σαγ­γά­ριο 1877 -1969 Κων/πο­λη)

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα της Τουρ­κί­ας με σπου­δές στο πα­νε­πι­στή­μιο του Ι­λι­νό­ις (έτος α­πο­φοί­τη­σης 1903).

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα Ια­τρός της Τουρ­κί­ας.

Με­τά της σπου­δές της, έ­γι­νε  κα­θη­γή­τρια βιο­λο­γί­ας στο α­με­ρι­κα­νι­κό κο­λέ­γιο του Α­ντα­πα­ζάρ και με­τά την α­σθέ­νεια του πα­τέ­ρα της Σε­ρόπ Κα­βαλ­τζιάν ανέ­λα­βε το ια­τρεί­ο του.

Με­τά τον Α΄ Πα­γκό­σμιο πό­λε­μο ε­γκα­τα­στά­θη­κε στην Κων/πο­λη, ό­που δί­δα­ξε στο Α­με­ρι­κα­νι­κό Κο­λέ­γιο Θη­λέ­ων στο Σκού­τα­ρι.

Σε­ζά Σι­ράν Ζα­ρι­φιάν Κου­πε­λιάν  (1903 Κων/πο­λη - 1973 Βη­ρυ­τός)

Η πρώ­τη γυ­ναί­κα που σπού­δα­σε στο Πα­νε­πι­στή­μιο Κο­λού­μπια δη­μο­σιο­γρα­φί­α.

Με­τά τις σπου­δές της ε­γκα­τα­στά­θη­κε στη Βη­ρυ­τό. Τα άρ­θρα της δη­μο­σιεύ­τη­καν στα πε­ριο­δι­κά Yeridasart Hayuhin 1932-1931, Badneshe 1956 και Meghavoruhin 1960,  με το ό­νο­μα Σι­ράν Ζα­ρι­φιάν.

Η η­λε­κτρο­νι­κή διεύ­θυν­ση του Μου­σεί­ου Γυ­ναί­κας της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης  σε τέσ­σε­ρις γλώσ­σες  εί­ναι: www.istanbulkadinmuzesi.org

Tweet

Share