Εντουάρντ Ντερ Γαζαριάν |
Του Αρμάν Μενετιάν Τεύχος: Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2011 Το μεγαλείο ενός μικρόκοσμου
Αν ο Θεός , στο γνωστό παραμύθι που διηγούνται σε μικρούς και μεγάλους, δημιούργησε τον κόσμο σε έξι μέρες και κάθισε την έβδομη ημέρα να ξεκουραστεί, ο Αρμένιος Εντουάρντ Ντερ Γαζαριάν- με σάρκα και οστά- έδωσε ζωή στο μικρόκοσμο των μινιατούρων μέσα σε επτά εξαιρετικά γόνιμες δεκαετίες και… μα το Θεό, δε λέει να ξεκουραστεί ούτε λεπτό! Ενενήντα χρονών πλέον, ο ταλαντούχος Ντερ Γαζαριάν συνεχίζει ακάθεκτος να φτιάχνει μικρομινιατούρες στο εργαστήρι του σπιτιού του, στο Ερεβάν, με τη βοήθεια ειδικών εργαλείων και ενός σύγχρονου μικροσκοπίου, δεδομένου ότι μια ζωή ασχολείται με… τρίχες και όχι μόνο! Φανταστείτε τρία βιολιά μέσα σε μια τρίχα, μια υπέροχη μπαλαρίνα να ισορροπεί πάνω σε μια τρίχα, δύο πυγμάχοι που παλεύουν και πάλι πάνω σε μια τρίχα, το μικροαγαλματίδιο του Τσάρλι Τσάπλιν, όπως και ένα ολόκληρο καραβάνι από καμήλες στο «μάτι» μιας βελόνας. Οι ποδοσφαιρόφιλοι μπορούν να θαυμάσουν όλη την εθνική Βραζιλίας πάνω σε μισό κόκκο ρυζιού, ενώ οι θαμώνες των καφενείων το μικρότερο τάβλι του κόσμου και πάλι τοποθετημένο σε κόκκο ρυζιού. Πρόκειται για έργα σε μεγέθη υπερβολικά μικρά για να γίνουν επαρκώς αντιληπτά από το ανθρώπινο μάτι, πόσο μάλλον για να τελειοποιηθούν με την παραμικρή λεπτομέρεια, την οποία βλέπει κανείς αβίαστα μόλις χρησιμοποιήσει τον ειδικό μεγεθυντικό φακό. Η λίστα με τα έργα που φέρουν την υπογραφή του Ντερ Γαζαριάν δε εξαντλείται στα παραπάνω (φτάνει περίπου τις 600 μικρομινιατούρες) και ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης ήξερε μέχρι που θα έφτανε, όταν το 1947 για πρώτη φορά παρουσίασε μερικές από τις δημιουργίες του στο Εθνικό Μουσείο του Ερεβάν. Όταν η είδηση ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο, η γερμανική εφημερίδα Berliner Zeitung φιλοξένησε μια επιστολή δυσπιστίας ενός αναγνώστη σχετικά με το «απίθανο» εγχείρημα του Ντερ Γαζαριάν. Ο Αρμένιος έστειλε στην εφημερίδα μια άσπρη τρίχα από τα μαλλιά της μητέρας του, πάνω στην οποία είχε χαράξει την λακωνική απάντησή του: «Αδερφικοί χαιρετισμοί από τον αρμενικό στο γερμανικό λαό». Ο θόρυβος ενός τόσο μικρού πράγματος ήταν εκκωφαντικός. Η νεόπλαστη τέχνη του είχε τόσο μεγάλη απήχηση που αρκετές από τις μικρομινιατούρες του προσφέρθηκαν ως δώρα σε προσωπικότητες όπως ο Βαζγκέν Α’, ο Στάλιν και η Ελισάβετ Β’, ενώ όταν- αρκετά χρόνια αργότερα- ο καλλιτέχνης εξέθεσε τα έργα του στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στο Λος Άντζελες, το αμερικανικό κοινό τα χαρακτήρισε ως το «όγδοο θαύμα» του κόσμου.
Ειρηνιστής και πολυπράγμων Την ίδια εποχή, μια ακόμη επιτυχία- οι κινούμενες μικρομινιατούρες- έμελλε να αποτελέσει ορόσημο για τη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη. Μπορεί να ακούγεται απίστευτο κι όμως, ο Ντερ Γαζαριάν κατάφερε να κάνει τις μινιατούρες του να κινούνται χωρίς να επαναλαμβάνεται καμία κίνηση. Ένα από αυτά τα δημιουργήματα είναι οι πυγμάχοι, οι οποίοι πάνω στη λεπτή τρίχα κινούνται αδιάκοπα χωρίς να πέφτουν από πάνω της. Είναι άξιο αναφοράς ότι το φαινόμενο αυτό δεν έχουν καταφέρει να το ερμηνεύσουν επιστήμονες, που μελέτησαν τη μυστήρια δυναμική των εν λόγω μινιατούρων, ούτε όμως και ο ίδιος ο Ντερ Γαζαριάν. Μάλλον η παραπάνω δυναμική προέρχεται από τον ίδιο. Πώς αλλιώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι εκτός από άριστος χειροτέχνης, έχει συγχρόνως υπάρξει για πολλά χρόνια το πρώτο βιολί της φιλαρμονικής ορχήστρας της Αρμενίας, φτιάχνοντας παράλληλα μουσικά όργανα- κυρίως βιολιά, τα οποία σε ήχο μπορούν να ανταγωνιστούν αυτά του Στρατιβάριους (ανάμεσα τους και ένα βιολί 16 χιλιοστών με το οποίο έχει δώσει συναυλία); H πολυπραγμοσύνη του δεν σταματά εδώ, καθώς ο ίδιος τρέφει ιδιαίτερη αγάπη και για την… κανονικού μεγέθους ζωγραφική, έχοντας ζωγραφίσει περί τις 1500 καρικατούρες. Επίσης, είναι οδοντίατρος με σημαντική προσφορά στον ευρύτερο χώρο της ιατρικής, καθώς έχει κατασκευάσει μικροσκοπικά εργαλεία, χάρη στα οποία πλέον μπορούν να πραγματοποιηθούν συγκεκριμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Καλλιτέχνης, ανθρωπιστής και κατ’ επέκταση ειρηνιστής, ο Ντερ Γαζαριάν αποφάσισε τη δεκαετία του 1980 να δώσει ρεσιτάλ ειρήνης, εν μέσω του απειλητικά θερμού Ψυχρού Πολέμου στο διχοτομημένο Βερολίνο, «πυροβολώντας» μουσική σε όσους παρευρέθησαν στη συναυλία του εκείνη την ημέρα. Είχε πάρει ένα κοινό Καλάσνικοφ, τοποθετώντας πάνω του -και παίζοντας- σαράντα δικά του μουσικά όργανα. Δυστυχώς όμως, όπως αποδείχθηκε τις επόμενες δύο δεκαετίες, οι πρόεδροι και οι στρατηγοί μάλλον προτίμησαν την παραδοσιακή χρήση του Καλάσνικοφ… Σήμερα, τα ηνία έχει αναλάβει ο γιος του, ο οποίος -όπως όλα δείχνουν- θα είναι ένας από τους λίγους συνεχιστές της τέχνης αυτής στον 21ο αιώνα. Μέχρι όμως τον 22ο που θα ψάχνουμε για τον επόμενο …ας απολαύσουμε!
|