Αφιέρωμα τους Ελληνο-Αρμένιους καλλιτέχνες

Καραμπετιάν Βερζίν

Η Τζαγίκ Ντουμανιάν, η μεγαλύτερη από τα τρία παιδιά του Αλεξάν και της Ανζέλ Ντουμανιάν, γεννιέται στην Κοκκινιά, το καλοκαίρι του 1932. Παιδί Αρμενίων προσφύγων από την Μικρά Ασία, η μικρή Τζαγίκ, μαθαίνει για την Γενοκτονία και τον ξεριζωμό, όχι μόνο μέσα από τις αφηγήσεις των μεγαλυτέρων, αλλά κι από τα θλιμμένα παραδοσιακά αρμενικά τραγούδια, που τραγουδά ο πατέρας της με την μελωδική φωνή του, στα Κυριακάτικα οικογενειακά γεύματα. «Εμείς οι Αρμένιοι, δεν έχουμε χαρούμενα τραγούδια», θυμάται να της απαντά ο πατέρας, στην ερώτησή της γιατί δεν επιλέγει να τραγουδήσει πιο χαρούμενα και διασκεδαστικά τραγούδια.

Η μουσική της παιδεία ξεκινά από πολύ νεαρή ηλικία, όταν συμμετέχει στη χορωδία της αρμενικής Καθολικής εκκλησίας στην Κοκκινιά, με τη συνοδεία του αρμόνιου. Η μικρή, γοητευμένη από το εκκλησιαστικό όργανο, προσπαθεί κάθε φορά, μετά το τέλος της λειτουργίας, να παίξει και η ίδια κάποιες μελωδίες, αλλά δεν τα καταφέρνει καλά, διότι τα παιδικά της πόδια δεν φτάνουν να ακουμπήσουν στα πεντάλ.

Το 1946, εγκαινιάζεται στην Κοκκινιά παράρτημα του Εθνικού Ωδείου και η δεκατετράχρονη Τζαγίκ πείθει τους γονείς της να ξεκινήσει μαθήματα πιάνου. Μια μέρα, στους διαδρόμους του ωδείου, καθώς μιμείται τις φωνές των κοριτσιών που εξασκούνται στο τραγούδι, την ακούει η διευθύντρια και καθηγήτρια φωνητικής του Ωδείου, κυρία Μπούτου. Διακρίνει την καθαρότητα και τον παλμό στην φωνή της και την καλεί στην τάξη της να δοκιμάσει τις δυνατότητές της στο τραγούδι. Οι γονείς της δέχονται με επιφύλαξη το νέο της εγχείρημα, μέχρι που την παρακολουθούν ενθουσιασμένοι στο ετήσιο ρεσιτάλ του ωδείου, να τραγουδά κομμάτια του κλασσικού ρεπερτορίου κι έτσι την ενθαρρύνουν να συνεχίσει.

Αποφοιτεί από το Εθνικό Ωδείο Νικαίας το 1952, με παμψηφεί άριστα και έπαινο από τους κριτές, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και ο Μανώλης Καλομοίρης. Ένα χρόνο αργότερα, το 1953, παντρεύεται τον Ελληνοαρμένιο φωτογράφο, Αρσαβίρ Καζαντζιάν και αποκτούν δύο παιδιά. Ο Αρσαβίρ, ενεργό μέλος από την ίδρυση του αρμενικού πολιτιστικού συλλόγου «Χαμαζκαΐν», είναι ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης. Ταλαντούχος μουσικός και ιδρυτής αρμενικού συγκροτήματος, διακρίνεται για τις υποκριτικές και σκηνοθετικές του ικανότητες, ανεβάζοντας τακτικά παραστάσεις με την θεατρική ομάδα του συλλόγου.

Μετά την αποφοίτησή της, η Φλώρα πλέον Καζαντζιάν, επιλέγεται με οντισιόν στη χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Για αρκετά χρόνια, ως μέλος της χορωδίας της ΕΛΣ, συμμετέχει σε μεγάλα έργα του διεθνούς ρεπερτορίου όπως τον «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ , το «Ορφέας και Ευρυδίκη» του Γκλουκ και άλλα.

Το 1957, με την παρότρυνση του συζύγου της Αρσαβίρ και την υποστήριξη του Αρμένιου Καθολικού ιερέα στην Ρώμη πατέρα Γεβόντ, η Φλώρα γίνεται δεκτή στην Ακαδημία «Santa Cecilia» της Ρώμης, με δάσκαλο τον Giorgio Favaretto, ενώ παράλληλα με τις σπουδές της, ειδικεύεται στην όπερα με τον μαέστρο Luigi Ricci στην «Όπερα Ρεάλε» της Ρώμης.

Το 1958, επιστρέφει στην Αθήνα και ο μαέστρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, και επί σειρά ετών διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας Αθηνών, Τότης Καραλίβανος, της προτείνει τον ρόλο της Λιού στην όπερα «Τουραντό» του Πουτσίνι. Ο πρώτος της πρωταγωνιστικός ρόλος ως οπερετικής ηρωίδας, στέφεται με απόλυτη επιτυχία κερδίζοντας τα επαινετικά σχόλια του κοινού και των κριτικών.

Ακολουθεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος της Μαργαρίτας στο «Φάουστ» του Γκουνώ, δίπλα στον διεθνούς φήμης βαρύτονο της Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, Νίκο Μοσχονά. Η φωνή της ηχεί στο κατάμεστο αρχαίο θέατρο του Ηρωδείου και καταχειροκροτείται.

Την επόμενη μέρα, ο τύπος αναφέρεται στην καλλιτεχνική της κατάρτιση, τον πλούτο και την ποιότητα της φωνής της που «… αντηχεί με ομοιογένεια, καθαρότητα και παλμό…». Υπάρχουν επίσης αναφορές στην «… πολύ καλή σύλληψη του ρόλου και την ποιότητα της φωνής της, που ανάλογα με την εξέλιξη του έργου, μπορεί να παίρνει όσο λυρικούς τόσο και δραματικούς τόνους, με μια μεγάλη ευκολία…».

Ακολουθούν σπουδαίες παραστάσεις, πάντα σε πρωταγωνιστικούς ρόλους, και η Φλώρα Καζαντζιάν με άνεση και επαγγελματισμό, μεταμορφώνεται από την Λιού και την Μαργαρίτα, στην αθώα ράφτρα Μιμή στο «Λα Μποέμ» του Πουτσίνι και την γοητευτική Αφροδίτη στο «Τανχόιζερ» του Βάγκνερ. Τραγουδάει στο «Ah! Perfido» του Μπετόβεν με την συνοδεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και μαέστρο τον μουσικό και συνθέτη Βύρων Κολάση, ενώ την ίδια περίοδο τραγουδά στο «Ρέκβιεμ» του Τζουζέπε Βέρντι στο Παλλάς και στο εκκλησιαστικό ορατόριο «Τα πάθη κατά Μάρκον» του Τέλεμαν, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών το 1969.

Λίγα χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1972, πρωταγωνιστεί στην φημισμένη ελληνική οπερέτα των Χατζηαποστόλου-Πρινέα «Οι απάχηδες των Αθηνών» στο θέατρο Περοκέ, που αναβιώνει και συμπρωταγωνιστεί ο τενόρος Κώστας Μανιατάκης. Το έργο ανεβαίνει για τριάντα παραστάσεις και σημειώνει μεγάλη επιτυχία.

Παράλληλα με τις εμφανίσεις της στις μεγάλες αθηναϊκές σκηνές, κάθε χρόνο δίνει ρεσιτάλ με κλασσικά τραγούδια στις βραδιές που διοργανώνουν ο ελληνογαλλικός σύνδεσμος στην αίθουσα «Παρνασσός» και το ελληνοϊταλικό ινστιτούτο. Το πλούσιο ρεπερτόριό της περιλαμβάνει έργα ξένων κλασσικών όπως Σούμπερτ, Πουτσίνι, Σκαρλάττι και σύγχρονων Ελλήνων μουσικών όπως Κυδωνιάτη, Μαυρομάτη και Πλάτωνος. Σε αυτά τα ρεσιτάλ, συμπεριλαμβάνει πολλές φορές και παρουσιάζει έργα παραδοσιακών Αρμενίων μουσικών όπως Γκομιτάς, Γκαναντσιάν και Αλεμσάχ, τα οποία έχουν μεγάλη απήχηση στο μουσικόφιλο κοινό.

Συμμετέχει σε ρεσιτάλ κλασσικού τραγουδιού που διοργανώνουν πολιτιστικοί σύλλογοι της Αθήνας και άλλων πόλεων της Ελλάδας. Ο συνθέτης και μουσικός Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης, της εμπιστεύεται εξ ολοκλήρου το έργο του, δίνοντας της να ερμηνεύσει εννέα τραγούδια του, σε πρώτη εκτέλεση. Η πολυετής συνεργασία τους ξεκινά από την αρχή της καριέρας της, όταν κάνουν μαζί το πρώτο της ρεσιτάλ το 1958 και συνεχίζεται με πολλές ακόμη παραστάσεις.

Στην μακρόχρονη πορεία της, παράλληλα με τις εμφανίσεις στις αθηναϊκές σκηνές, η Τζαγίκ Καζαντζιάν ανταποκρίνεται πρόθυμα κάθε φορά που της ζητούν να συμμετάσχει σε εκδηλώσεις της Ελληνοαρμενικής κοινότητας. Συχνά, η σκηνική της παρουσία, κοσμεί τη χορωδία του πολιτιστικού συλλόγου «Χαμαζκαΐν» ως σολίστ, σε πολιτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις, σε συναυλίες της χορωδίας και σε μουσικά δρώμενα. Ο μαέστρος και συνθέτης της χορωδίας, Αγκόπ Παπαζιάν, της εμπιστεύεται μονωδίες από αρμενικές όπερες και το 1953, η χορωδία του «Χαμαζκαΐν» υπό την διεύθυνσή του, παρουσιάζει για πρώτη φορά στο αρμενικό κοινό, αποσπάσματα από τη σύνθεσή του, την όπερα «Ναμούς».

Μεγάλη επιτυχία έχουν στο κοινό και οι εμφανίσεις της στην οπερέτα «Τσαρσιλί Αρτίν Αγά» του ιδίου συνθέτη, που διοργανώνει η θεατρική ομάδα του πολιτιστικού συλλόγου Χαμαζκαΐν, με τη συνοδεία της χορωδίας. Για πρώτη φορά συμμετέχει το 1957 με τη σκηνοθετική ματιά του συζύγου της, Αρσαβίρ, αργότερα το 1965 στην θεατρική σκηνή της αίθουσας Ζαβαριάν στην Κοκκινιά, το 1977 στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και το 1992 στην κατάμεστη αίθουσα του ιδίου θεάτρου.

Εκτός από την Αθήνα, δέχεται προσκλήσεις για ρεσιτάλ και από τα παραρτήματα του αρμενικού συλλόγου Χαμαζκαΐν στην Βόρεια Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη, την Ξάνθη και την Κομοτηνή. Χάρη στην άρτια κατάρτισή της στην αρμενική όπερα και την παραδοσιακή μουσική, απολαμβάνει το θερμό χειροκρότημα του κοινού και τα επαινετικά σχόλια στον αρμενικό τύπο, για τις βραδιές τις αφιερωμένες στην Αρμενική μουσική και τους Αρμένιους συνθέτες, όπως αυτή με την συμμετοχή του Ζακ Μεναχέμ και της χορωδίας «Αγκόπ Παπαζιάν», υπό την διεύθυνση του μαέστρου Μιγκιρντίτς Κρικοριάν και σόλο σοπράνο την ίδια, όπως και το αφιερωμένο στον Γκομιτάς ρεσιτάλ, με τη συνοδεία του Αγκόπ Τζελαλιάν στο πιάνο και πολλές ακόμα παραστάσεις.                   

Η φήμη της Ελληνοαρμένιας σοπράνο της Λυρικής, εξαπλώνεται και πέρα από τα σύνορα της Ελλάδας. Η Τζαγίκ δέχεται προσκλήσεις και συμμετέχει στα ρεσιτάλ που διοργανώνουν οι αρμενικές κοινότητες της διασποράς, όπως αυτές της Βηρυτού, του Μπουένος Άιρες και της Κόρντομπα στην Αργεντινή, του Μόντρεαλ στον Καναδά, της Λευκωσίας στην Κύπρο και της Τεχεράνης και του Ισπαχάν στο Ιράν. Η ζωή και η δράση της γίνονται γνωστές στην διασπορά, από τις συνεντεύξεις και τα αφιερώματα που της κάνουν οι αρμενικές εφημερίδες και τα περιοδικά των χωρών που επισκέπτεται. Το πρόγραμμά της περιλαμβάνει κλασσικά έργα του διεθνούς ρεπερτορίου στο πρώτο μέρος, ενώ στο δεύτερο, τραγουδά αποσπάσματα από αρμενικές όπερες και κομμάτια παλαιών και νέων Αρμενίων συνθετών.

Το 1979, η Φλώρα Καζαντζιάν, γίνεται δεκτή με οντισιόν στη νεοσύστατη χορωδία της ΕΡΤ και αποτελεί μέλος των σοπράνο της χορωδίας με μαέστρο τον Αντώνη Κοντογεωργίου. Έως και την αποχώρησή της το 1990, την χορωδία διευθύνουν σημαντικοί Έλληνες και ξένοι διευθυντές ορχήστρας, με οπερετικό ρεπερτόριο και έργα για χορωδία και ορχήστρα, ξένων και Ελλήνων συνθετών. Η χορωδία της ΕΡΤ συνεργάζεται με μεγάλες ελληνικές και ξένες ορχήστρες και πολλές φορές συνοδεύει τον Μίκη Θεοδωράκη στην παρουσίαση των έργων του, εντός και εκτός Ελλάδος.

Εκτός από τις πολυάριθμες συμμετοχές της και τις σόλο εμφανίσεις της στην σκηνή, η Φλώρα (Τζαγίκ) Καζαντζιάν έχει στο ενεργητικό της δύο δισκογραφικές δουλειές. Το πρώτο της βινύλιο 45 στροφών, με τίτλο «Φλώρα Καζαντζιάν», κυκλοφορεί το 1972 με τρία παραδοσιακά αρμενικά τραγούδια των Γκομιτάς, Αγκόπ Παπαζιάν και Αλεμσάχ, με την συνοδεία του Αγκόπ Τζελαλιάν στο πιάνο. Το δεύτερο cd της, με τίτλο «Τραγούδια Αρμενίων Συνθετών», κυκλοφορεί το 1999, με 18 κλασσικά και παραδοσιακά τραγούδια. Μία άκρως ενδιαφέρουσα συλλεκτική έκδοση αρμενικών τραγουδιών του 18ου, 19ου και 20ου αιώνα, με αντιπροσωπευτικά έργα των Γκομιτάς, Σαγιάτ Νοβά, Γκαναντσιάν και άλλων, που ηχογραφεί με την συνοδεία του Γιώργου Φιλαδελφέα στο πιάνο.

Στην πολυετή μουσική διαδρομή της, η διακεκριμένη Ελληνοαρμένια σοπράνο Φλώρα Καζαντζιάν με την χαρισματική φωνή, την καλλιτεχνική καλλιέργεια, την μουσική κατάρτιση, την άριστη τεχνική αλλά κυρίως με την μεγάλη αγάπη της για το τραγούδι, μπορεί και ισορροπεί επάξια ανάμεσα στο κλασικό ρεπερτόριο και το νέο, το παραδοσιακό τραγούδι και το σύγχρονο, με τον ίδιο επαγγελματισμό και επιδεξιότητα, και σε κάθε εμφάνιση της, καταλήγει πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα. Την απόλυτη επιτυχία!

Tweet

Share