Συναντήσαμε τον Μνακ Σεμερτζιάν μία ημέρα μετά τα 79α γενέθλιά του στο σπίτι όπου ζει και δημιουργεί. Με φόντο τον κήπο και τη μουσική στο ράδιο, το περιβάλλον εναρμονισμένο με τα έργα του αντανακλούσε έμπνευση και χρώμα. Η ζωγραφική του έχει μια υπέρλαμπρη ένταση, δηλώνει πάθος, φέρει νοήματα και πολυεπίπεδους συμβολισμούς. Σαν όλο αυτό να απηχεί την ίδια του την προσωπικότητα, γοητευτικός, ευχάριστος, ρομαντικός όσο και πραγματιστής, με πνεύμα γενναιόδωρα διαυγές.
«Η ζωγραφική μου ήταν πάντα ανθρωποκεντρική, αλλά στην ουσία αυτό που με ενδιέφερε ήταν η ίδια η ζωγραφική –όχι το θέμα. Το θέμα είναι πρόσχημα, ενώ η εικόνα σε σκλαβώνει. Κι έτσι αποδομώ την εικόνα προς όφελος της ζωγραφικής», μας εξηγεί.
Ο Ελληνοαρμένιος καλλιτέχνης, σημαντικός εικαστικός στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1941 από μητέρα Ελληνίδα και Αρμένιο πατέρα, τον οποίο έχασε πολύ νωρίς. «Μικρός δεν ήξερα καθόλου αρμενικά, όμως οι επαφές και οι δραστηριότητες της κοινότητας, η εκκλησία, οι κατασκηνώσεις με βοήθησαν να μάθω».
Οι καλλιτεχνικές του τάσεις εκδηλώθηκαν πολύ νωρίς. Ο μεγάλος Αρμένιος ζωγράφος Jansem (Οβαννές-Ζαν Σεμερτζιάν), πρώτος ξάδελφος του πατέρα του, ήταν η πρώτη του επαφή με την τέχνη. «Μου έστελνε κάρτες με δικά του έργα από το Παρίσι όπου εργαζόταν. Αποτελούσε έμπνευση στην αρχή... Αργότερα διάβασα τη ζωή του Βαν Γκογκ, με επηρέασε κι αυτό πολύ, έτσι μπήκα σιγά-σιγά στο κλίμα και πήρα τον δικό μου καλλιτεχνικό δρόμο».
Το 1952 φοίτησε για μία χρονιά στο Αρμενικό Κολλέγιο των Μεχιταριστών της Βενετίας «Μουράτ Ραφαελιάν». Την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά πήγε στο Αρμενικό Κολέγιο της Κύπρου Μελκονιάν, απ’ όπου και αποφοίτησε. Εκεί, με τη στήριξη ενός καθηγητή που τον ενθάρρυνε να καλλιεργήσει το ταλέντο του, παρουσίασε και την πρώτη του έκθεση σε ηλικία 15 ετών.
Σπούδασε ζωγραφική στην Ecole des Beaux-arts στο Παρίσι (1963-1968), με υποτροφία από το ίδρυμα Γκιουλμπενκιάν.

Στην Άρντα Τζελαλιάν
Ιανουάριος- Απρίλιος 2021, τεύχος 106

Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να διαλέξετε αυτόν τον δρόμο;
Είναι δύσκολη επιλογή, γιατί έχει κάτι το αβέβαιο. Ήμουν καλός και σε άλλα, όπως τα μαθηματικά και οι επιστήμες, όμως πήρα το ρίσκο και συνέχισα με τη ζωγραφική.

Βενετία ή Παρίσι; Πώς εξελίχθηκε η καλλιτεχνική σας πορεία;
Παρίσι. Ήταν το κέντρο πολιτισμού της Ευρώπης την εποχή εκείνη. Φιλίες και συνεργασίες γεννήθηκαν εκεί, όπως αυτή με τον Γιάννη Τσαρούχη. Είχα πολλές επιρροές που τις αφομοίωνα και μετά έπαιρναν προσωπική έκταση. Εκεί, στην πρώτη μου έκθεση, γνώρισα τον γνωστό γκαλερίστα Ιόλα, ο οποίος οργάνωσε και την πρώτη μου έκθεση στην Ελλάδα, κάνοντας μάλιστα τα εγκαίνια στο ίδιο του το σπίτι. Έτσι, άνοιξε ο δρόμος για άλλες γκαλερί στην Ελλάδα, όπου επέστρεψα το 1976 και συνέχισα να εκθέτω. Έπειτα Νέα Υόρκη και μετά ξανά Παρίσι. Τη δεύτερη φορά στο Παρίσι σαν να έγινε μια ανατροπή. Άλλαξα εντελώς, ξέφυγα από την καθιερωμένη εικόνα. Στα έργα μου υπάρχει μια εικόνα που «είναι και δεν είναι», φαίνεται κάτι σαν αρχέγονο, σαν σβησμένες ζωγραφιές σε σπηλιά. Η εικόνα είναι το ερέθισμα για να αρχίσω. Μετά με καθοδηγεί η ίδια η ζωγραφική.

Ελλάδα ή εξωτερικό;
Θα μπορούσα να είχα μείνει κι εργαστεί στο εξωτερικό. Μου αρέσει το Παρίσι και η Νέα Υόρκη. Τα ερεθίσματα του τόπου παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο, κι εκεί υπάρχουν περισσότερα. Όμως επέστρεψα στην Ελλάδα, εδώ η ζωή είναι πιο εύκολη, ό,τι και να γίνει κάπως τα καταφέρνεις. Στο εξωτερικό υπάρχει μεν αξιοκρατία αλλά η ζωή είναι σκληρή. Για να επιβιώσεις εκεί σαν Έλληνας ή Αρμένιος πρέπει να είσαι πολύ πιο ταλαντούχος από τον ντόπιο.

(Ο Μηνάς Σεμερτζιάν (υπογράφει Minas) έχει παρουσιάσει το έργο του σε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, και έχει επίσης πάρει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις. Αναφέρουμε εδώ αυτές της τελευταίας δεκαετίας που παρουσιάστηκαν στην Αθήνα:
«Ανορθόδοξη πορεία», στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, 2014. «Το μη αναπαριστώμενο», Αθηναΐδα, 2017. «Anima Damnata», Gallery Kourd, 2019.)

«Ανορθόδοξη πορεία» γιατί;
Δεν ακολουθώ μια δεδομένη ή συμβατική πορεία κάνοντας περίπου τα ίδια πράγματα. Κάθε εποχή είναι ανατρεπτική, ανατρέπει η μία την άλλη και αυτό είναι ανορθόδοξο. Δεν έχω κανόνες στη ζωγραφική, ζωγραφίζω ό,τι μου αρέσει, παρόλο που ξέρω ότι δεν μπορώ πάντα να πουλήσω αυτό που θέλει να αγοράσει ο κόσμος. Με ενδιαφέρει η χημεία και η υφή της ζωγραφικής.

Μέσα από τα μοτίβα και τα νοήματα των έργων σας μπορούμε να βρούμε κάποια «αρμενικότητα» που σας χαρακτηρίζει;
Η αρμενικότητα υπάρχει, είναι χημεία, είναι έμπνευση. Δεν φαίνεται πάντα, δεν μπορώ να το απεικονίσω ή να το αναλύσω, όμως υπάρχει και στα μοτίβα και στα χρώματα, βγαίνει μέσα από το DNA μου. Υπάρχει και η «ανησυχία του Αρμένη», αυτή που σε ωθεί να εξελίσσεσαι, να κάνεις κάτι παραπάνω.

Στην Ελλάδα πώς είναι τα πράγματα σήμερα για έναν νέο καλλιτέχνη; Σε τι πορεία βρίσκεται η τέχνη σήμερα, στάσιμη ή ανοδική;
Για να είμαι ειλικρινής δεν βλέπω πολλά που να με συγκινούν ιδιαιτέρως. Οι περισσότεροι προσπαθούν να επιβιώσουν εμπορικά με πράγματα πιο επιφανειακά, όπως τεχνολογία και υπολογιστές, που δεν είναι του ενδιαφέροντός μου. Είναι σίγουρα δύσκολα τα πράγματα για έναν νέο καλλιτέχνη, όπως είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσει κανείς ότι μπορεί να μη βγάλει ποτέ χρήματα από τη ζωγραφική. Αλλιώς μιλάμε για εμπορική ζωγραφική και διακοσμητικά προϊόντα. Η πραγματική ζωγραφική δεν έχει να κάνει με το «μ’ αρέσει-δεν μ’ αρέσει». Συχνά ρισκάρεις να καταστρέψεις την ίδια σου τη ζωή ή το έργο σου για να φτάσεις εκεί που θέλεις.

Συνεχίζοντας τη συζήτηση θυμάται τις παλιές εποχές, τότε που μαζί με άλλους καλλιτέχνες της γενιάς του, όπως τον Σαββόπουλο, τον Ραζή κ.ά., ο Μινάς άφησε την τότε επαρχιακή Θεσσαλονίκη για να έρθει στην Αθήνα. Μιλά για το σήμερα, ρωτά με ενδιαφέρον για την αρμενική κοινότητα της Ελλάδας και τον πόλεμο στο Αρτσάχ.
Στα νέα του έργα, δίπλα σε ακούραστα άλογα και γραμμωμένα γυμνά, προστέθηκε πρόσφατα ένας αξιόλογος πίνακας μεγάλων διαστάσεων (1,60m x 1,40m) εμπνευσμένος από τις εικόνες με τα χαλάσματα μετά τη θλιβερή ήττα στο Αρτσάχ. Το έργο αυτό, σαν μια νέα Guernica, ήρθε να επιβεβαιώσει τη διαχρονική δύναμη της τέχνης.