Στην Ναζίκ Τζαμουζιάν

Τεύχος: Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2011

«Πρέπει να ε­πα­να­το­πο­θε­τή­σου­με στα σπί­τια και στα σχο­λεί­α μας τα αρ­με­νι­κά σε ι­σό­τι­μη θέ­ση με την το­πι­κή γλώσ­σα»

O Χα­ρου­τιούν Κιουρ­κτζιάν γεν­νή­θη­κε στο Λί­βα­νο το 1943. Εί­ναι πτυ­χιού­χος Φι­λο­σο­φί­ας του Πα­νε­πι­στη­μί­ου της Σορ­βό­νης. Έ­χει ερ­γα­στεί ως κα­θη­γη­τής της αρ­με­νι­κής και γαλ­λι­κής γλώσ­σας στο Τζε­μα­ράν του Λι­βά­νου, έ­χει δι­δά­ξει την αρ­με­νι­κή λο­γο­τε­χνί­α στο Ί­δρυ­μα Αρ­με­νο­λο­γί­ας του Χα­μα­σκα­ΐν, κα­θώς και την αρ­με­νι­κή γλώσ­σα στο Πα­νε­πι­στή­μιο Χα­ϊ­γκα­ζιάν, πά­ντα στο Λί­βα­νο. Α­πό το 1979 διε­τέ­λε­σε διευ­θυ­ντής του Γρα­φεί­ου Τύ­που της Αρ­με­νι­κής Ε­πα­να­στα­τι­κής Ο­μο­σπον­δί­ας - Τα­σνα­κτσου­τιούν, ε­νώ α­πό το 1986 υ­πεύ­θυ­νος του Το­μέ­α Εκ­δό­σε­ων του Τα­σνα­κτσου­τιούν.

Έ­χει εκ­δώ­σει έ­ναν τό­μο με κοι­νω­νιο­λο­γι­κές, ψυ­χο­λο­γι­κές και φι­λο­σο­φι­κές με­λέ­τες (Essai sur l’ Exil). Έ­χει πλού­σιο εκ­δο­τι­κό έρ­γο στον το­μέ­α των δι­δα­κτι­κών εγ­χει­ρι­δί­ων: μια δί­γλωσ­ση μέ­θο­δο αυ­το­δι­δα­σκα­λί­ας για την αρ­με­νι­κή γλώσ­σα (γαλ­λι­κά-αρ­με­νι­κά και αγ­γλι­κά-αρ­με­νι­κά), έ­να γαλ­λο­αρ­με­νι­κό λε­ξι­κό, μια τε­τρά­το­μη σει­ρά για τη δι­δα­σκα­λί­α της αρ­με­νι­κής γλώσ­σας και λο­γο­τε­χνί­ας στα αρ­με­νι­κά γυ­μνά­σια (σε συ­νερ­γα­σί­α με την Μά­ρω Κα­λα­ϊ­τζιάν-Κιουρ­κτζιάν), κ.ά. Τα τε­λευ­ταί­α χρό­νια α­σχο­λεί­ται α­πο­κλει­στι­κά με την έκ­δο­ση δι­δα­κτι­κών εγ­χει­ρι­δί­ων και παι­δα­γω­γι­κών βι­βλί­ων.

Κύ­ριε Κιουρ­κτζιάν, έ­χε­τε πί­σω σας μια μα­κρά δια­δρο­μή στη συγ­γρα­φή σχο­λι­κών βι­βλί­ων. Γνω­ρί­ζου­με ε­πί­σης ό­τι πα­λαιό­τε­ρα υ­πη­ρε­τή­σα­τε ως εκ­παι­δευ­τι­κός σε σχο­λεί­α του Λι­βά­νου και της Γαλ­λί­ας, α­φού εί­χα­τε προ­η­γου­μέ­νως κά­νει σπου­δές και στις δύ­ο αυ­τές χώ­ρες. Γνω­ρί­ζου­με α­κό­μη ό­τι έ­χε­τε ε­τοι­μά­σει μια μέ­θο­δο δι­δα­σκαλί­ας αρ­με­νι­κών ά­νευ δι­δα­σκά­λου α­πό τα γαλ­λι­κά ή τα αγ­γλι­κά. Τέ­λος γνω­ρίζου­με ό­τι έ­χε­τε συγ­γρά­ψει τη σει­ρά σχο­λι­κών βι­βλί­ων για μα­θη­τές γυ­μνα­σί­ου και λυ­κεί­ου. Η πα­ρου­σί­α­σή μας ε­δώ εί­ναι συ­νο­πτι­κή -α­σφα­λώς θα εί­χα­τε και άλ­λες δρα­στη­ριό­τη­τες. Θα θέ­λα­τε ν’ ανα­φερ­θεί­τε ε­σείς σ’ αυ­τές;

Η πα­ρου­σί­α­σή σας εί­ναι αρ­κε­τή. Τα υ­πό­λοι­πα δεν εί­ναι της πα­ρού­σης. Μό­νο μια διόρ­θω­ση: τα σχο­λι­κά βι­βλί­α για γυ­μνά­σιο και τα συ­νο­δευ­τι­κά τε­τρά­δια γραμ­μα­τι­κής έ­γι­ναν με τη συ­νερ­γα­σί­α της Μά­ρω Κα­λα­ϊ­τζιάν-Κιουρ­κτζιάν. Και κά­τι α­κό­μη: η έκ­δο­ση των βι­βλί­ων αυ­τών ή­ταν α­πο­τέ­λε­σμα ατο­μι­κής πρω­το­βου­λί­ας και προ­σω­πι­κής ερ­γα­σί­ας σε ό­λα της τα στά­δια. Ε­πί­σης έ­χουν τύ­χει α­να­γνώ­ρι­σης α­πό πολ­λές ορ­γα­νώ­σεις και σχο­λεί­α μας στη Δια­σπο­ρά αν και με­τά από ε­ξα­ντλη­τι­κές προ­σω­πι­κές επα­φές. Να το­νί­σω τέ­λος, ό­τι τα βι­βλί­α μας έ­χουν προ­σαρ­μο­στεί με τον κα­λύ­τε­ρο τρό­πο στις συν­θή­κες των πα­ροι­κιών μας στην Ευ­ρώ­πη και την Αμε­ρι­κή.

Α­πό ό­σα μας λέ­τε συ­μπε­ραί­νου­με πως τα­ξι­δεύ­ε­τε συ­χνά και πα­ρακο­λου­θεί­τε τη δι­δα­σκα­λί­α των αρ­με­νι­κών στα σχο­λεί­α μας. Τι έ­χε­τε να πείτε για την κα­τά­στα­ση και το ε­πί­πε­δό τους;

Πράγ­μα­τι, εί­χα κι έ­χω ε­πα­φές -εί­τε α­πό α­πό­στα­ση, εί­τε με προ­σω­πι­κές ε­πι­σκέψεις- με τα πε­ρισ­σό­τε­ρα σχο­λεί­α της Δια­σπο­ράς. Εί­ναι φυ­σι­κό να υ­πάρ­χουν με­γά­λες δια­φο­ρές α­νά­με­σα στις πα­ροι­κί­ες, λό­γω α­ντι­κει­με­νι­κών κα­τα­στά­σεων. Στις με­γά­λες πα­ροι­κί­ες της Α­να­το­λής, ό­που η χρή­ση της αρ­με­νι­κής γλώσ­σας εί­ναι πιο γε­νι­κευ­μέ­νη και οι δο­μές της κοι­νό­τη­τας πιο στα­θε­ρές, τα σχολεί­α λει­τουρ­γούν σχε­τι­κά (το το­νί­ζω σχε­τι­κά) ι­κα­νο­ποι­η­τι­κά. Αλ­λά αυ­τό είναι συ­νή­θως έ­να α­πα­τη­λό φαι­νό­με­νο, θα πω κα­τό­πιν για­τί. Στην Ευ­ρώ­πη και την Α­με­ρι­κή πά­λι, κα­θώς και σε μι­κρές πα­ροι­κί­ες της Α­να­το­λής, εί­τε έ­χου­με αργή­σει ν’ α­νοί­ξου­με σχο­λεί­α, εί­τε ο α­ριθ­μός των υ­παρ­χό­ντων εί­ναι ε­ξαι­ρετι­κά α­νε­παρ­κής. Συ­χνά αυ­τά εί­ναι και ποιο­τι­κά α­νε­παρ­κή και α­δυ­να­τούν ν’ α­ντι­με­τω­πί­σουν τις προ­κλή­σεις της σύγ­χρο­νης ε­πο­χής ό­σον α­φο­ρά την εκ­παί­δευ­ση και τον πο­λι­τι­σμό. Αυ­τό ι­σχύ­ει με λί­γες ε­ξαι­ρέ­σεις, ό­ταν κά­ποια σχο­λεί­α, ή α­πλά έ­νας-δύ­ο εκ­παι­δευ­τι­κοί σ’ έ­να σχο­λεί­ο κά­νουν τις σω­στές επι­λο­γές και κά­νουν θαύ­μα­τα. Αλ­λά το φαι­νό­με­νο πα­ρα­μέ­νει με­μο­νω­μέ­νο, ε­νώ η συ­νο­λι­κή ει­κό­να εί­ναι χω­ρίς προ­ο­πτι­κή, για να μην πω χωρίς ελ­πί­δα...

Θα μπο­ρού­σα­τε να μας κά­νε­τε μια πιο συ­γκε­κρι­μέ­νη διά­γνω­ση;

Η κύ­ρια αι­τί­α, το χα­μη­λό ε­πί­πε­δο εκ­παί­δευ­σης, εί­ναι έ­να ξε­χω­ριστό ζή­τη­μα... Πρώτα εί­ναι γε­γο­νός ό­τι ο α­ριθ­μός σχο­λεί­ων ή/και μα­θη­τών μειώ­νε­ται. Σχο­λεί­α κλείνουν ή χά­νουν έ­να τμή­μα των μα­θη­τών τους. Στις μι­κρές πα­ροι­κί­ες η α­να­λο­γία των μα­θη­τών που πή­γαι­ναν σε αρ­με­νι­κά σχο­λεί­α ή­ταν ή­δη μη ι­κα­νο­ποι­η­τι­κή. Τις τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες ό­μως το φαι­νό­με­νο πα­ρα­τη­ρεί­ται και στις με­γαλύ­τε­ρες πα­ροι­κί­ες και ο­φεί­λε­ται εν πρώ­τοις στη συρ­ρί­κνω­ση των πα­ροι­κιών αυ­τών, αλ­λά και στην ο­λο­έ­να αυ­ξα­νό­με­νη τά­ση να προ­τι­μά­ται το ξέ­νο σχο­λείο. Εί­ναι σω­στό βέ­βαια, ό­τι μέ­σα σε τέ­τοιες συν­θή­κες α­κού­με συ­χνά για την ίδρυ­ση ε­νός νέ­ου σχο­λεί­ου ή την ε­πέ­κτα­ση ε­νός άλ­λου, κά­τι που μοιά­ζει σαν ένα θαύ­μα και εί­ναι πο­λύ πα­ρή­γο­ρο. Αυ­τό ό­μως δεν πρέ­πει να μας ξε­γε­λά­σει, «το δέ­ντρο δεν πρέ­πει να κρύ­ψει το δά­σος»...

Ε­πο­μέ­νως η α­ριθ­μη­τι­κή ει­κό­να των σχο­λεί­ων της Δια­σπο­ράς δεν ε­μπνέ­ει αι­σιο­δο­ξί­α...

Το ζή­τη­μα δεν εί­ναι μό­νο πο­σο­τι­κό. Ε­πα­να­λαμ­βά­νω πως το κυ­ριό­τε­ρο πρό­βλημα εί­ναι ποιο­τι­κό. Αυ­τό υ­πο­σκά­πτει τα θε­μέ­λια των εκ­παι­δευ­τι­κών μας δο­μών. Με ε­λά­χι­στες ε­ξαι­ρέ­σεις, τα σχο­λεί­α μας α­πέ­χουν πο­λύ α­πό το ε­παγ­γελ­μα­τικό ε­πί­πε­δο. Και ό­σον α­φο­ρά θέ­μα­τα ορ­γά­νω­σης αλ­λά και παι­δα­γω­γι­κής κα­τάρ­τι­σης των δι­δα­σκό­ντων, μέ­νου­με σε πρω­τό­γο­νο στά­διο.

Στην πρώ­τη πε­ντη­κο­ντα­ε­τί­α ύ­παρ­ξης της Δια­σπο­ράς, τέ­τοιες μέ­θο­δοι μπο­ρεί να ή­ταν α­πο­δε­κτές, και κα­λώς-κα­κώς συ­νέ­βα­λαν στην πο­λι­τι­στι­κή μας ε­πιβί­ω­ση. Με τα δε­δο­μέ­να των τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών ό­μως, και ι­δί­ως με τα δε­δο­μένα του μέλ­λο­ντος, θα πρέ­πει σή­με­ρα να γί­νει μια σο­βα­ρή προ­ε­τοι­μα­σί­α, μια πραγ­μα­τι­κή παι­δα­γω­γι­κή ε­πα­νά­στα­ση. Αν δεν το α­ντι­λη­φθού­με αυ­τό, αυ­το­κτονού­με ο­μα­δι­κά, δεν έ­χου­με μέλ­λον. Και δυ­στυ­χώς φαί­νε­ται να μην το συ­νει­δητο­ποιού­με και να μέ­νου­με σε δυ­σλει­τουρ­γι­κές πρα­κτι­κές και κε­νές ρη­το­ρείες.

Σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις, η το­πο­θέ­τη­ση υ­πευ­θύ­νων στα σχο­λεί­α μας γί­νε­ται με κρι­τή­ρια κά­θε άλ­λο πα­ρά εκ­παι­δευ­τι­κά, ε­νώ οι δά­σκα­λοι συ­χνά γί­νο­νται δάσκα­λοι συ­μπτω­μα­τι­κά, χω­ρίς να έ­χουν την κλί­ση (αυ­τό που πα­λιά λέ­γα­με έ­φεση -δεν εί­ναι τυ­χαί­α λέ­ξη αυ­τή), και χω­ρίς κα­μί­α προ­ε­τοι­μα­σί­α...

Χθες ή­ταν η τη­λε­ό­ρα­ση, σή­με­ρα τα η­λε­κτρο­νι­κά μέ­σα και το δια­δί­κτυο που έπλη­ξαν τον α­δύ­να­μο συλ­λο­γι­κό πο­λι­τι­στι­κό κορ­μό μας, τον ο­ποί­ον προ­στα­τεύα­με με πρω­τό­γο­να μέ­σα, ό­ταν θα έ­πρε­πε α­ντι­θέ­τως ε­μείς οι ί­διοι να τα έ­χουμε ει­σα­γά­γει στις εκ­παι­δευ­τι­κές και πο­λι­τι­στι­κές μας δο­μές και να τα α­ξιοποιού­με προς ό­φε­λός μας... Δεν εί­ναι πε­ρί­ερ­γο πό­σο δυ­να­τοί εί­μα­στε στις ιδιω­τι­κές μας πρω­το­βου­λί­ες, και πό­σο μί­ζε­ροι γι­νό­μα­στε ό­ταν πρό­κει­ται να διοι­κή­σου­με τις πα­ροι­κί­ες μας;

Κα­θώς δεν δια­θέ­του­με κά­ποιο δι­δα­σκα­λεί­ο που να κα­ταρ­τί­ζει δα­σκά­λους (και ό­σα εί­χα­με στο πα­ρελ­θόν εί­χαν ση­μα­ντι­κές ελ­λεί­ψεις), θα πρέ­πει να ε­ξα­σφα­λί­σου­με τους οι­κο­νο­μι­κούς πό­ρους, να εν­θαρ­ρύ­νου­με λα­μπρούς α­πό­φοι­τους να σπου­δά­σουν στα Πα­νε­πι­στή­μια των χω­ρών τους, α­κο­λου­θώ­ντας παι­δα­γω­γικούς το­μείς και στην α­νά­γκη να τους πα­ρέ­χου­με πρό­σθε­τη ε­πι­μόρ­φω­ση στην αρμε­νι­κή γλώσ­σα, α­ντί να δε­χό­μα­στε ως δα­σκά­λους ά­το­μα που δεν έ­χουν την κλί­ση, αλ­λά α­πλά δεν έ­χουν άλ­λες δε­ξιό­τη­τες ώ­στε ν’ α­κο­λου­θή­σουν κά­ποιο άλλο ε­πάγ­γελ­μα, και που δεν κα­τα­βάλ­λουν κα­μί­α προ­σπά­θεια να ε­πι­μορ­φω­θούν ε­νώ ερ­γά­ζο­νται. Και α­σφα­λώς δεν προ­σπα­θού­με ού­τε κι ε­μείς να τους ε­πι­μορφώ­σου­με.

Και φτά­νου­με σε πα­ρά­δο­ξα: μέ­σα στην ί­δια πα­ροι­κί­α, συ­χνά δε μέ­σα στο ί­διο σχο­λεί­ο, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τα ί­δια βι­βλί­α, έ­νας δά­σκα­λος κά­νει τους μα­θη­τές ν’ α­γα­πή­σουν την αρ­με­νι­κή γλώσ­σα, τους ε­μπνέ­ει, τους εν­θου­σιά­ζει, ε­νώ ένας άλ­λος πε­τυ­χαί­νει μό­νο... να κά­νει τους μα­θη­τές να την α­πο­στρέ­φο­νται για ό­λη την υ­πό­λοι­πη ζω­ή τους.

Έ­χε­τε ε­πα­φές με α­ξιω­μα­τού­χους ή εκ­παι­δευ­τι­κούς της Αρ­με­νί­ας; Δεν θα μπο­ρού­σαν να α­ξιο­ποι­η­θούν οι α­ντί­στοι­χοι κλά­δοι των πα­νε­πι­στημί­ων τους;

Ξέ­ρε­τε, δεν μπο­ρού­με ε­δώ να μπού­με σε λε­πτο­μέ­ρειες, αλ­λά μιας και θέ­τε­τε ε­σείς το ζή­τη­μα που εί­ναι και ση­μα­ντι­κό, να πού­με ό­τι τα πα­νε­πι­στή­μια της Αρ­με­νί­ας θα μπο­ρού­σαν να πα­ρέ­χουν ά­φθο­νο υ­λι­κό ό­σον αφο­ρά τη γνώ­ση της γλώσ­σας. Ό­μως, α­κό­μη κι αν δη­μιουρ­γη­θεί η έ­δρα της «Δυ­τι­κοαρ­με­νι­κής γλώσ­σας» ό­πως έ­χει ε­ξαγ­γελ­θεί, οι φοι­τη­τές που θα σπου­δά­σουν εκεί, δεν θα γί­νουν α­πα­ραί­τη­τα οι κα­τάλ­λη­λοι εκ­παι­δευ­τι­κοί που θα στε­λε­χώσουν τα σχο­λεί­α της Δια­σπο­ράς, κα­θώς τα μα­θή­μα­τα που δι­δά­σκο­νται στο Κρατι­κό Πα­νε­πι­στή­μιο του Ε­ρε­βάν, α­κό­μη και στις ο­νο­μα­ζό­με­νες «Παι­δα­γω­γι­κές» σχο­λές, πο­λύ μι­κρή σχέ­ση έ­χουν με την παι­δα­γω­γι­κή ό­πως την εν­νο­ού­με στη Δύ­ση. Ή­δη στην εκ­παι­δευ­τι­κή κοι­νό­τη­τα της Αρ­με­νί­ας υ­πάρ­χει μια προ­ο­δευτι­κή μειο­ψη­φί­α, η ο­ποί­α εί­ναι προ­βλη­μα­τι­σμέ­νη και δυ­σα­ρε­στη­μέ­νη με αυ­τή τη συ­ντη­ρη­τι­κή εκ­παι­δευ­τι­κή γραμ­μή, που έ­χει τις ρί­ζες της στο σο­βιε­τι­κό πα­ρελ­θόν...

Προ­σω­πι­κά έ­χω ε­πα­φές, κα­θώς και κά­ποιες πε­ρι­στα­σια­κές συ­νερ­γα­σί­ες με προ­σω­πι­κό­τη­τες που εί­ναι πα­νε­πι­στη­μια­κοί, συγ­γρα­φείς σχο­λι­κών βι­βλί­ων, ή κυ­βερ­νη­τι­κοί α­ξιω­μα­τού­χοι. Ω­στό­σο, ό­σον α­φο­ρά τον το­μέ­α της εκ­παί­δευ­σης, δεν έ­χω να πω πο­λύ θε­τι­κά πράγ­μα­τα για τη συ­νερ­γα­σί­α Αρ­με­νί­ας-Δια­σπο­ράς. Ού­τε για τα σε­μι­νά­ρια με­τεκ­παί­δευ­σης δα­σκά­λων, που γί­νο­νται ε­δώ και πολ­λά χρό­νια στο Ε­ρε­βάν. Οι εκ­παι­δευ­τι­κοί μας δεν έ­χουν τί­πο­τε ν’ α­πο­κο­μί­σουν α­πό αυ­τά, ε­κτός ί­σως α­πό μια πα­τριω­τι­κή πλή­ρω­ση.

Τις προ­άλ­λες, στο ί­διο το Ε­ρε­βάν, α­να­φε­ρό­με­νοι στα σε­μι­νά­ρια αυ­τά πα­νε­πιστη­μια­κοί έ­λε­γαν πως «πριν να με­τεκ­παι­δευ­τούν, κα­λό θα ή­ταν οι δά­σκα­λοι... να εκ­παι­δευ­τούν». Αυ­τή εί­ναι η μοί­ρα πολ­λών τέ­τοιων πρω­το­βου­λιών: να παρα­μέ­νουν σχη­μα­τι­κές και η­μι­τε­λείς...

Να διευ­κρι­νί­σω κά­τι: σε άλ­λους το­μείς η συ­νερ­γα­σί­α με δυ­νά­μεις της Αρ­μενί­ας εί­ναι ευερ­γε­τι­κή, μπο­ρεί α­κό­μη και να εί­ναι α­πα­ραί­τη­τη. Ό­σον α­φο­ρά τον εκ­παι­δευ­τι­κό το­μέ­α ό­μως, για τους λό­γους που προ­α­νέ­φε­ρα, μια συ­νερ­γα­σία δεν α­πο­κρί­νε­ται στις α­νά­γκες μας, ό­χι του­λά­χι­στον στο ά­με­σο μέλ­λον. Αν απο­τολ­μη­θεί, τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα θα εί­ναι α­τε­λή κι εμ­βαλ­λω­μα­τι­κού χα­ρα­κτή­ρα.

Μα, τέ­λος πά­ντων, δεν έ­χου­με τρό­πους να στα­μα­τή­σου­με την υ­ποχώ­ρη­ση της χρή­σης της αρ­με­νι­κής γλώσ­σας; Θα γνω­ρί­ζε­τε α­σφα­λώς ό­τι πρό­σφατα η UNESCO κα­τέ­τα­ξε τη Δυ­τι­κο­αρ­με­νι­κή γλώσ­σα στην κα­τη­γο­ρί­α γλωσ­σών που βρίσκο­νται σε κίν­δυ­νο. Πώς έ­γι­νε αυ­τή η α­ξιο­λό­γη­ση;

Ναι, το γνω­ρί­ζω. Δεν γνω­ρί­ζω βέ­βαια πώς έ­κα­νε την α­ξιο­λό­γη­ση η UNESCO, δεν έ­χει ση­μα­σί­α άλ­λω­στε... Ο­ποιοσ­δή­πο­τε συ­νει­δη­το­ποι­η­μέ­νος Αρ­μέ­νιος που έ­χει μάτια και βλέ­πει τη Δια­σπο­ρά, έ­χει πα­ρα­τη­ρή­σει πο­λύ πριν την UNESCO ό­τι τα αρ­με­νικά εί­ναι σε κίν­δυ­νο. Ας κοι­τά­ξου­με γύ­ρω μας: χρεια­ζό­μα­στε την UNESCO για να δούμε τι συμ­βαί­νει; «Α­νη­συ­χού­με» υ­πο­κρι­τι­κά, δί­νου­με (ή κά­νου­με ό­τι δί­νου­με) πε­ρισ­σό­τε­ρη ση­μα­σί­α στις ό­ποιες UNESCO, πα­ρά στην ε­σω­τε­ρική μας φω­νή και... ε­ξα­κο­λου­θού­με να συ­νεισφέ­ρου­με στην υ­πο­χώ­ρη­ση της χρή­σης της γλώσ­σας μας, έ­στω και με πα­θη­τι­κό τρό­πο. Στα σπί­τια μας ε­πι­κοι­νω­νού­με με την το­πι­κή γλώσ­σα, στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση κά­νου­με τα αρ­με­νι­κά έ­να χρη­στι­κό, α­δύ­να­μο ε­πι­κοι­νω­νια­κό ερ­γαλεί­ο και κα­τό­πιν ο­δυ­ρό­μα­στε για­τί τα παι­διά μας δεν χρη­σι­μο­ποιούν τη γλώσσα μας... Ή εκ­δί­δο­ντας ξε­νό­γλωσ­σα πε­ριο­δι­κά που πραγ­μα­τεύ­ο­νται αρ­με­νι­κά ζη­τή­μα­τα θε­ω­ρού­με ό­τι έ­χου­με εκ­πλη­ρώ­σει τις υ­πο­χρε­ώ­σεις μας ως Αρ­μέ­νιοι. Με αυ­τό τον τρό­πο ό­μως, δεν έ­χου­με εκ­πλη­ρώ­σει το κύ­ριο κα­θήκον μας, που εί­ναι η δια­τή­ρη­ση της αρ­με­νι­κής γλώσ­σας και του αρ­με­νό­φω­νου πο­λι­τι­σμού...

Για να στα­μα­τή­σου­με την υ­πο­χώ­ρη­ση της γλώσ­σας μας, θα πρέ­πει κατ’ αρ­χάς να έ­χου­με τη βού­λη­ση να το κά­νου­με και τη βούλη­ση να χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με ό­ποιο μέ­σο χρεια­στεί γι’ αυ­τό. Να ε­πα­να­το­πο­θε­τή­σου­με στα σπί­τια και στα σχο­λεί­α μας τα αρ­με­νι­κά σε ι­σό­τι­μη θέ­ση με την το­πι­κή γλώσ­σα, να α­να­βαθμί­σου­με την ποιό­τη­τα της εκ­παί­δευ­σης στα σχο­λεί­α μας, να ορ­γα­νω­θού­με και να δη­μιουρ­γή­σου­με πό­ρους... Υ­πο­φέ­ρουν οι κοι­νό­τη­τές μας σε διά­φο­ρες χώρες α­πό την οι­κο­νο­μι­κή κρί­ση; Ί­σως. Αλ­λά ο εκ­παι­δευ­τι­κός το­μέ­ας του­λά­χι­στον θα πρέ­πει να μεί­νει έ­ξω α­πό αυ­τήν. Η εκ­παί­δευ­ση εί­ναι το βα­σι­κό­τε­ρο ό­λων, εί­ναι το μέλ­λον μας, εί­ναι ζή­τη­μα ζω­ής και θα­νά­του.

Λέ­γα­τε ό­τι δεν χρη­σι­μο­ποιού­με τα η­λε­κτρο­νι­κά ε­πι­κοι­νω­νια­κά μέ­σα: Δια­δί­κτυο, power point, κ.ά. Δεν εί­ναι αυ­τό έ­να αί­τιο α­πο­τυ­χί­ας; Υ­πάρ­χουν για πα­ρά­δειγ­μα αρ­με­νι­κά η­λε­κτρο­νι­κά βι­βλί­α, η­λε­κτρο­νι­κές βι­βλιο­θή­κες, κ.ά.;

Πράγ­μα­τι δεν χρη­σι­μο­ποιού­με αυ­τά τα μέ­σα. Εί­ναι ε­πί­σης σω­στό πως δεν θα ή­ταν ά­σχη­μα αν τα χρη­σι­μο­ποιού­σα­με. Προ­σο­χή ό­μως: πολ­λοί α­πό εμάς θε­ω­ρούν τα μέ­σα αυ­τά μα­γι­κό ρα­βδί. Πι­στεύ­ουν πως αρ­κεί να τα χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με, ώ­στε οι μα­θη­τές να εί­ναι συ­γκε­ντρω­μέ­νοι και ώ­στε να έ­χου­με κα­λά α­πο­τε­λέ­σμα­τα. Η τό­σο με­γά­λη πί­στω­ση α­πό αυ­τά ό­μως εί­ναι α­πλά αυ­τα­πά­τη, και το να δι­καιο­λο­γού­με τις ό­ποιες α­ποτυ­χί­ες με την έλ­λει­ψή τους εί­ναι α­πλά έ­να άλ­λο­θι... Ο­ποιοσ­δή­πο­τε δά­σκα­λος, αν α­γα­πά τη δου­λειά του κι έ­χει κα­τάρ­τι­ση, θα έ­χει κα­λά α­πο­τε­λέ­σμα­τα και χωρίς αυ­τά τα μέ­σα. Α­πό την άλ­λη, έ­νας α­διά­φο­ρος ή α­κα­τάρ­τι­στος δά­σκα­λος δεν θα μπο­ρέ­σει ν’ α­ντα­πο­κρι­θεί, α­κό­μη κι αν τα έ­χει στη διά­θε­σή του. Με άλ­λα λό­για, κι αυ­τά εί­ναι α­πλά μέ­σα, ό­πως και τα σχο­λι­κά βι­βλί­α. Εί­ναι σω­στό πως μπο­ρεί να υ­πάρ­ξουν κα­λύ­τε­ρα και λι­γό­τε­ρο κα­λά μέ­σα, αλ­λά το βα­σι­κό πα­ραμέ­νει και θα πα­ρα­μεί­νει για πά­ντα το ε­πι­κοι­νω­νια­κό πε­ρι­βάλ­λον, ο δε­σμός δι­δά­σκο­ντα-μα­θη­τή και η αν­θρώ­πι­νη διά­στα­ση αυ­τού του δε­σμού.

Το ί­διο δε συμ­βαί­νει και στην πε­ρί­πτω­ση των ε­νη­λί­κων; Ρω­τά­τε για η­λε­κτρονι­κά βι­βλί­α και η­λε­κτρο­νι­κές βι­βλιο­θή­κες: α­σφα­λώς και υ­πάρ­χουν. Εί­ναι όμως ο ε­νή­λι­κος Αρ­μέ­νιος πρό­θυ­μος να τα χρη­σι­μο­ποι­ή­σει; Πό­σοι γνω­ρί­ζουν και πό­σοι εν­δια­φέ­ρο­νται να μά­θουν τα ή­δη υ­πάρ­χο­ντα; Το digilib.am και το haybook για πα­ρά­δειγ­μα, για ν’ ανα­φερ­θώ στα δύ­ο κυ­ριό­τε­ρα; Και οι δι­κές μας εκ­δό­σεις έχουν ι­στο­σε­λί­δες ε­δώ και 15 χρό­νια, και μπο­ρεί κα­νείς να τις ε­πι­σκε­φτεί πληκτρο­λο­γώ­ντας α­πλές λέ­ξεις κλει­διά, ό­πως armenian learning, armenian method, armenian self-teaching κλπ. Το πι­στεύ­ετε πως σε αυ­τά τα 15 χρό­νια δεν τις έ­χουν ε­πι­σκε­φτεί πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό 5 ά­το­μα, για να εν­δια­φερ­θούν γι’ αυ­τά τα βι­βλί­α; Ε­μείς φτιά­ξα­με τις ι­στο­σε­λί­δες απλά για­τί έ­πρε­πε, χω­ρίς να έ­χου­με προσ­δο­κί­ες. Γνω­ρί­ζου­με πως δεν εί­ναι οι ι­στο­σε­λί­δες που θ’ α­φυ­πνί­σουν τα μυα­λά των αν­θρώ­πων. Δεν εί­ναι το Δια­δίκτυο που θα κά­νει τον άν­θρω­πο Άν­θρω­πο. Δεν γί­νο­νται τέ­τοια θαύ­μα­τα. Μά­λιστα έ­χει αρ­χί­σει να συμ­βαί­νει το α­ντί­θε­το: το έ­τοι­μο η­λε­κτρο­νι­κό προ­ϊ­όν απο­χαυ­νώ­νει, μας ε­θί­ζει σε πα­θη­τι­κή κα­τα­νά­λω­ση, στο να πε­ρι­μέ­νου­με να μας τα σερ­βί­ρουν, να τα μα­σή­σουν και να μας τα βά­λουν στο στό­μα. Ε­νώ το Δια­δί­κτυο συ­χνά εί­ναι -συγ­χω­ρέ­στε μου την ιε­ρο­συ­λί­α- έ­νας σκουπι­δό­το­πος, ό­που εί­ναι πο­λύ δύ­σκο­λο αν ό­χι α­δύ­να­το να ξε­χω­ρί­σου­με το ψέ­μα α­πό την α­λή­θεια, το ση­μα­ντι­κό α­πό το α­σή­μα­ντο. Και υ­πάρ­χουν α­κό­μη εκ­παι­δευ­τι­κοί που στέλ­νουν τους μα­θη­τές να συλ­λέ­ξουν πλη­ρο­φο­ρί­ες α­πό το Δια­δίκτυο, έ­ναν τό­πο ό­που α­κό­μη κι ε­μείς, οι ε­νή­λι­κες, μπο­ρού­με να χα­θού­με...

Ε­πο­μέ­νως; Θα κα­τα­λή­ξου­με σε κά­ποιο συ­μπέ­ρα­σμα; Να μεί­νου­με απαι­σιό­δο­ξοι;

Δεν θα κα­τα­λή­ξου­με σε συ­μπέ­ρα­σμα. Δεν εί­ναι αυ­τό το ζη­τού­με­νο άλ­λω­στε. Διά­λο­γο κά­νου­με. Για έ­να ζή­τη­μα τό­σο ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας ό­πως εί­ναι η ε­πι­βί­ωση της πο­λι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς ε­νός λα­ού, φτά­νου­με σε α­ξιό­λο­γα «συ­μπε­ράσμα­τα» μό­νο με έρ­γα.

Αν συ­νει­δη­το­ποι­ή­σου­με την κα­τά­στα­σή μας και α­πο­φα­σί­σου­με να δη­μιουρ­γήσου­με αρ­με­νό­φω­νο πο­λι­τι­σμό σε ό­λη τη Δια­σπο­ρά, αν α­πο­φα­σί­σουμε να δώ­σου­με στην αρ­με­νι­κή γλώσ­σα ε­κεί­νη την α­ξί­α και διά­στα­ση που δί­νου­με στις το­πι­κές ή τις διε­θνείς γλώσ­σες, τό­τε τί­πο­τε δεν μπο­ρεί να μας ε­ξο­ντώ­σει. Με τις πα­ρού­σες συν­θή­κες ό­μως και το ση­με­ρινό βαθ­μό συλ­λο­γι­κής συ­νεί­δη­σης, α­πλά ε­τοι­μα­ζό­μα­στε ν’ αυ­το­κτο­νή­σου­με. Έτσι, μό­νο α­παι­σιό­δο­ξοι μπο­ρού­με να εί­μα­στε -πά­ντα βέ­βαια με μια α­γωνι­στι­κή α­παι­σιο­δο­ξί­α.

Tweet

Share