Διευ­θυ­ντής της Εθνι­κής Βι­βλιο­θή­κης της Αρ­με­νί­ας

Συ­νέ­ντευ­ξη: E­φη­με­ρί­δα «Α­ζάτ Ορ»

Μετάφραση: Λούσι Οννικιάν-Σαχινιάν

Αρμενικά Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013 τεύχος 79

Η Εθνι­κή Βι­βλιο­θή­κη α­πο­τε­λεί το με­γα­λύ­τε­ρο αρ­χεί­ο της αρ­με­νικής έ­ντυ­πης πα­ρα­γω­γής και έ­χει τη δυ­να­τό­τη­τα να προ­σφέ­ρει στους α­να­γνώ­στες πε­ρί­που 1,5 ε­κα­τομ­μύ­ριο τί­τλους βι­βλί­ων. Ο διευ­θυ­ντής της βι­βλιο­θή­κης Τι­γκράν Ζαρκα­ριάν μας δί­νει ση­μα­ντι­κές πλη­ρο­φορί­ες για τη λει­τουρ­γί­α, τις κα­τα­χω­ρή­σεις, τις διε­θνείς συ­νερ­γα­σί­ες και γε­νι­κά τα αρ­με­νι­κά έ­ντυ­πα. Ση­μειω­τέ­ον ό­τι η συ­νερ­γα­σί­α της βι­βλιο­θή­κης με το πε­ριο­δι­κό ΑΡ­ΜΕ­ΝΙ­ΚΑ ξεκί­νη­σε πριν α­πό έ­ξι χρό­νια.

«Η αρ­με­νι­κή τυπο­γρα­φί­α εί­ναι

500 ε­τών και θα πα­ρα­μείνει “ζω­ντα­νή”,

ό­χι μό­νο στην Αρ­με­νί­α αλ­λά και στη δια­σπο­ρά»

Πό­τε ι­δρύ­θη­κε και α­πό ποιες φά­σεις πέ­ρα­σε η λει­τουργί­α της Εθνι­κής Βι­βλιο­θή­κης;

Έ­τος ί­δρυσής της θε­ω­ρεί­ται το 1832, όταν άρ­χι­σε να λει­τουρ­γεί βι­βλιο­θή­κη στο γυ­μνά­σιο αρρέ­νων στην πε­ριο­χή Ε­ρε­που­νί του Ε­ρε­βάν. Οι ερ­γα­σί­ες συλ­λο­γής, κα­τα­γρα­φής και χαρ­το­γρά­φη­σης του υ­λι­κού θε­με­λιώ­θη­καν στα χρό­νια που η Βι­βλιο­θή­κη λει­τουρ­γού­σε υ­πό τη διεύ­θυν­ση των Χ. Α­πο­βιάν και Στ. Ζε­νίλ­σκι/Μγκρτσιάν. Η Βι­βλιο­θή­κη κατά και­ρούς με­τα­στε­γαζόταν σε διά­φο­ρα ση­μεί­α της πό­λης. Η κυ­βέρ­νη­ση α­νέ­λα­βε και ε­γκαι­νί­α­σε τη Βι­βλιο­θή­κη βά­σει του νό­μου «πε­ρί δημοσί­ας, κρα­τι­κής Βι­βλιο­θή­κης της Δη­μο­κρα­τί­ας της Αρ­με­νί­ας» το 1919. Διευθυ­ντής ο­ρί­στη­κε ο Στ. Γκα­να­γιάν. Πε­ρι­συλ­λέ­γη­σαν βι­βλί­α και πε­ριο­δι­κά α­πό την Τι­φλί­δα, το Μπα­κού και με­γά­λες πόλεις της Ρω­σί­ας. Οι με­τα­φο­ρές των βι­βλί­ων προς το Ε­ρε­βάν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν σε δυ­σχε­ρείς για το κρά­τος ε­πο­χές, με κρα­τι­κά έ­ξο­δα. Στα 1920, με­τά τη σο­βιετο­ποί­η­ση της Αρ­με­νί­ας, η βι­βλιο­θή­κη με­το­νο­μά­στη­κε σε «Λα­ϊ­κή Βι­βλιο­θή­κη» (1921) ε­νώ το 1925, σε «Βι­βλιο­θή­κη Α­λεξάντρ Μιασ­νι­κιάν». Σή­με­ρα, φι­λο­ξε­νεί τα ά­πα­ντα σπου­δαίων κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών λει­τουρ­γών και μο­να­δι­κές συλ­λο­γές εκ­παι­δευ­τι­κών-πο­λι­τι­στι­κών ι­δρυ­μά­των. Το κτί­ριο της ο­δού Ντε­ριάν σχε­διά­στη­κε α­πό τον Αλ. Τα­μα­νιάν και δό­θη­κε προς εκ­μετάλ­λευ­ση το 1939.

Με ποιο τρό­πο λει­τουρ­γεί η Ε­θνι­κή Βι­βλιο­θή­κη; Ποια τμή­μα­τα πε­ρι­λαμ­βά­νει και τι είδους υ­πη­ρε­σί­ες προ­σφέ­ρει στο κοι­νό;

Η «Ε­θνι­κή Βι­βλιο­θή­κη της Αρ­με­νί­ας» εί­ναι έ­νας μη κερ­δο­σκο­πι­κός, κρατι­κός ορ­γα­νι­σμός που λει­τουρ­γεί υ­πό την αι­γί­δα του Υ­πουρ­γεί­ου Πο­λι­τι­σμού. Έ­χει 15 τμή­μα­τα, τα ο­ποί­α διεκ­πε­ραιώνουν ερ­γα­σί­ες λο­γο­τε­χνι­κής ε­πι­μέ­λειας, ορ­γά­νω­σης του κα­τα­λό­γου, ε­ρευ­νη­τι­κές και βι­βλιο­γρα­φι­κές ερ­γασί­ες. Στό­χος της α­πο­τελεί η πα­ρο­χή υ­ψη­λού επι­πέ­δου υ­πη­ρε­σιών προς το α­να­γνω­στι­κό κοινό, έ­τσι ώ­στε να κα­λύ­πτονται οι α­παι­τή­σεις της σύγ­χρο­νης ε­πο­χής. Προς το πα­ρόν, η βι­βλιο­θή­κη στε­γά­ζε­ται σε τέσ­σε­ρα ε­πι­μέ­ρους κτί­ρια, τα ο­ποί­α οι­κο­δο­μή­θη­καν α­ντί­στοι­χα το 1939, 1972, 1976 και 1990.

Κα­τα­βάλ­λε­ται με­γά­λη προ­σπά­θεια για την ε­ξυ­πη­ρέ­τη­ση των ευ­πα­θών ο­μά­δων του πλη­θυ­σμού. Σε ει­δι­κή αί­θου­σα λει­τουρ­γεί το πρό­γραμ­μα «Α­ρέβ» για ά­το­μα με προ­βλή­μα­τα ό­ρα­σης, προ­σφο­ρά του ευερ­γέ­τη Ραλ­φ Ε­η­ρι­κιάν. Ε­πί­σης, για την κά­λυ­ψη κά­θε ειδι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος, υ­πάρ­χουν αί­θου­σες ρη­το­ρι­κής, μου­σι­κο­λο­γί­ας, μου­σι­κής λο­γο­τε­χνί­ας, βι­βλιο­γρα­φί­ας και σπά­νιων πα­λαιών εκ­δό­σε­ων.

Από τον πε­ρα­σμέ­νο Ιού­λιο, στο κτί­ριο Τα­μα­νιάν λει­τουρ­γεί α­να­γνω­στή­ριο με σύγ­χρο­νο εξο­πλι­σμό. Μέ­σω του τμή­μα­τος διε­θνούς βι­βλιο­θή­κης δια­τί­θενται στο κοι­νό έρ­γα της ξέ­νης γραμ­μα­τεί­ας, η α­πόκτη­ση των ο­ποίων ε­πι­τυγ­χά­νε­ται ως ε­πί το πλεί­στον με κρα­τι­κές χο­ρη­γί­ες. Η α­πο­κα­τά­στα­ση του έ­ντυ­που υ­λι­κού -πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό 80 βι­βλί­α το χρό­νο, δη­λαδή 45.000 σε­λί­δες πε­ρί­που- πραγ­μα­το­ποιεί­ται σε ει­δι­κό τμή­μα της βι­βλιο­θή­κης. Γί­νε­ται α­νταλ­λα­γή βι­βλί­ων με πε­ρι­φέ­ρειες της χώ­ρας, αλ­λά και με βι­βλιο­θή­κες και ι­δρύ­μα­τα άλ­λων χω­ρών. Οι συ­νερ­γά­τες μας ε­πι­σκέ­πτο­νται διά-φορους νο­μούς της χώ­ρας με «κι­νη­τή» βι­βλιο­θή­κη, το ε­πο­νο­μα­ζό­με­νο «Βι­βλιο­λε­ω­φο­ρεί­ο», δωρί­ζο­ντας βι­βλί­α στις κα­τά τό­πους βι­βλιο­θή­κες και εκ­παι­δευ­τι­κά ι­δρύ­μα­τα και ορ­γα­νώ­νο­ντας δια­λέ­ξεις και σε­μι­νά­ρια για τους βι­βλιο­θη­κο­νό­μους κά­θε πε­ριο­χής.

Σε συ­νερ­γα­σί­α με την Ε­θνι­κή Α­κα­δη­μί­α Ε­πι­στη­μών δη­μιουρ­γού­νται οι συλ­λο­γές «Αρ­με­νι­κό βι­βλί­ο 1801-1850», «Αρ­με­νι­κό βι­βλί­ο 1851-1900» και «Αρ­με­νι­κό βι­βλί­ο 1901-1920». Πρό­κειται για ψη­φια­κά αρ­χεί­α, απ’ ό­που θα μπο­ρεί κα­νείς να βρει το κεί­με­νο που τον εν­δια­φέ­ρει, με βά­ση τα στοι­χεί­α του συγ­γρα­φέ­α, του τί­τλου, του εκ­δό­τη, της χρο­νο­λο­γί­ας κ.ά., ύ­στε­ρα να το με­λε­τή­σει και να το με­τα­φέ­ρει στον προ­σω­πι­κό του υ­πο­λο­γι­στή. Ε­φό­σον ο τε­λι­κός στόχος του «Χάι Κιρ­κ» εί­ναι η δη­μιουρ­γί­α ε­νός ο­λο­κλη­ρω­μένου αρ­χεί­ου της αρ­με­νι­κής γραμ­μα­τεί­ας, γί­νε­ται συ­στη­μα­τι­κή προ­σπά­θεια ψη­φιο­ποί­η­σης ό­λων των ση­μα­ντι­κών έρ­γων της πρώ­ι­μης λο­γοτε­χνι­κής πε­ριό­δου, α­κό­μα και αυ­τών που βρί­σκο­νται ε­κτός συ­νό­ρων.

Σή­με­ρα, ε­τοι­μά­ζε­ται η συλ­λο­γή «Αρ­με­νι­κός Τύ­πος» η οποί­α προ­βλέ­πε­ται να εί­ναι ση­μα­ντι­κό­τα­τη πη­γή πλη­ρο­φο­ριών, κα­θώς ου­σια­στι­κά θα α­πο­τε­λεί μια ψη­φια­κή βι­βλιο­θή­κη του αρ­με­νι­κού πε­ριο­δι­κού τύ­που. Αυ­τή τη στιγ­μή, βι­βλιο­γρα­φεί­ται η η­με­ρή­σια ε­φη­με­ρί­δα «Α­ρέβ».

Α­κό­μα, έ­χει δρο­μο­λο­γηθεί η δη­μιουρ­γί­α θε­μα­τι­κών αρ­χεί­ων, ό­πως, π.χ. η 400η ε­πέ­τειος της αρ­με­νι­κής τυ­πο­γρα­φί­ας και η 1500η ε­πέ­τειος της δη­μιουρ­γί­ας του αρ­με­νικού αλ­φα­βή­του. Σε ε­ξέ­λι­ξη βρί­σκε­ται η δη­μιουρ­γί­α κα­τα­λό­γου της αρ­με­νι­κής γραμ­μα­τεί­ας.

Οι βι­βλιο­θή­κες α­πο­τε­λούν τον κα­θρέ­φτη της κοι­νω­νι­κής ζω­ής. Στο ση­με­ρι­νό πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νο και ε­ξε­λισ­σό­με­νο κό­σμο, α­παι­τείται η ε­ξα­σφά­λι­ση της πρό­σβα­σης στην ε­νη­μέ­ρω­ση, μέ­σω προ­ηγ­μέ­νων τε­χνο­λο­γιών, ό­πως και η δη­μιουρ­γί­α νέ­ων θε­μα­τι­κών ε­νο­τή­των.

Με­γά­λο μέ­ρος της ευ­θύ­νης για τα πα­ρα­πά­νω, πέ­φτει στους ώ­μους των υ­πεύθυνων βι­βλιο­θη­κο­νό­μων, ά­ρα α­παι­τείται η ε­ξει­δί­κευ­ση και η συ­νε­χής με­τεκ­παί­δευ­σή τους, σε δια­κε­κρι­μέ­νες βιβλιο­θή­κες του ε­ξω­τε­ρι­κού.

Η βι­βλιο­θή­κη εί­ναι προ­σβά­σι­μη και δια­δι­κτυα­κά, μέ­σω του ιστο­τό­που (www.nla.am) αλ­λά και του facebook. Γίνεται τέ­λος προ­σπά­θεια ορ­γάνω­σης και λει­τουρ­γί­ας του «Μου­σεί­ου Έ­ντυ­που Υ­λι­κού». Ελ­πί­ζου­με να τε­λέ­σου­με τα ε­πί­ση­μα ε­γκαί­νιά του στα μέ­σα Δε­κεμβρί­ου του 2013.

Τι εί­δους συ­νερ­γα­σί­ες έ­χε­τε με άλ­λα αρ­με­νι­κά και ξέ­να ι­δρύ­μα­τα;

Συ­νερ­γα­ζό­μα­στε με 21 χώ­ρες, 22 διε­θνείς ορ­γα­νι­σμούς που στε­γά­ζο­νται στην Αρ­με­νί­α και με ό­λες τις πρε­σβεί­ες στη χώ­ρα. Πραγ­μα­το­ποιού­με α­νταλ­λαγές υ­λι­κού και συν­διορ­γα­νώ­νου­με εκ­θέ­σεις και διά­φο­ρες άλλες εκ­δη­λώ­σεις. Στη βι­βλιο­θήκη βρί­σκε­ται το α­να­γνω­στή­ριο του ΟΗ­Ε, ό­που στε­γά­ζο­νται οι εκ­δό­σεις του Ευ­ρω­κοι­νο­βου­λί­ου, του ΝΑ­ΤΟ και της Πα­γκό­σμιας Τρά­πε­ζας. Διευ­ρύ­νου­με συ­νε­χώς το γε­ω­γρα­φι­κό ο­ρί­ζο­ντα των δρα­στη­ριο­τή­των μας, συνερ­γα­ζό­με­νοι, ε­ντός και ε­κτός συ­νό­ρων, με ι­δρύ­μα­τα τα ο­ποί­α α­να­δει­κνύ­ουν τις αρ­με­νι­κές πο­λι­τι­στι­κές α­ξί­ες και τη γρα­πτή κλη­ρο­νομιά στο ευ­ρύ -αρ­με­νι­κό και μη- κοι­νό.

Ε­πί­σης, εί­ναι πο­λύ σημα­ντι­κή η συ­νερ­γα­σί­α με το πρό­γραμ­μα του Πα­ναρ­με­νι­κού Τα­μεί­ου «Δη­μιουρ­γί­α Ψη­φια­κού Κέ­ντρου και Δημο­σίου Ηλε­κτρο­νι­κού Α­να­γνω­στη­ρί­ου στην Ε­θνι­κή Βι­βλιο­θή­κη» το ο­ποί­ο μας έ­χει προσφέ­ρει τις α­πα­ραί­τη­τες γνώ­σεις για την ψη­φιο­ποί­η­ση του έ­ντυ­που υ­λι­κού της βι­βλιο­θή­κης.

Πρό­σφα­τα, στα πλαί­σια της συ­νερ­γα­σί­ας μας με τη Ρω­σί­α, δω­ρήθη­καν στη βι­βλιο­θή­κη πε­ρί­που 200 τί­τλοι α­πό το Κέ­ντρο Επι­στη­μών και Πο­λι­τι­σμού της Ρω­σί­ας. Α­κό­μα, με την ευ­και­ρί­α της 500ης ε­πε­τεί­ου της αρ­με­νι­κής Τυπο­γρα­φί­ας, πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό 2000 βι­βλί­α του πο­λι­τι­στι­κού κέ­ντρου «Κα­φεστζιάν» δω­ρή­θη­καν στη βι­βλιο­θή­κη με­τά το πέ­ρας της έκ­θε­σης.

Με τις δω­ρε­ές των α­με­ρι­κα­νο-αρ­με­νί­ων ευερ­γε­τών Σετ και Αρ­σι­νέ Αρ­σε­νιάν α­να­και­νί­σθη­κε η αί­θουσα ψη­φια­κής ε­πε­ξερ­γα­σί­ας και το α­να­γνω­στή­ριο βι­βλιο­γρα­φι­κών δε­δο­μέ­νων.

Έ­χου­με συ­νά­ψει συμ­φω­νία συ­νερ­γα­σί­ας με τις Εθνικές Βι­βλιο­θήκες της Τσε­χί­ας, της Ρω­σί­ας και της ι­σλα­μι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας του Ι­ράν, το πα­νε­πι­στή­μιο Χαϊγκα­ζιάν της Βη­ρυτού και τη Δη­μό­σια Βι­βλιοθή­κη του Βε­ρο­λί­νου.

Α­πό το 2011 η Βι­βλιο­θή­κη προ­σφέ­ρει δωρε­άν α­σύρ­μα­το δί­κτυο, έ­πει­τα α­πό σχε­τι­κή συμ­φω­νί­α με την εται­ρεί­α UCOM.

Έ­χε­τε συ­μπε­ρι­λά­βει στις δρα­στη­ριό­τη­τές σας και εκδη­λώ­σεις-εκ­θέ­σεις α­φιε­ρω­μέ­νες σε συγ­γρα­φείς. Κα­τά πό­σο α­ντα­πο­κρί­νε­ται σε τέ­τοιες πρω­το­βου­λί­ες η κοι­νω­νί­α;

Η βι­βλιο­θή­κη πραγ­μα­το­ποιεί πε­ρί­που ο­γδό­ντα εκ­δη­λώ­σεις το χρό­νο, α­φιε­ρώ­μα­τα, δια­λέ­ξεις, εκ­θέ­σεις και συ­να­ντή­σεις. Υ­πάρ­χει η α­παιτού­με­νη υ­λι­κο­τε­χνι­κή υ­πο­δο­μή, ει­δι­κά στο κτί­ριο Του­μα­νιάν, σε αί­θου­σες ελκυ­στι­κές προς τους α­να­γνώ­στες. Στις Ε­θνι­κές ε­πε­τεί­ους και σε άλ­λες ει­δι­κές πε­ρι­πτώ­σεις, διορ­γα­νώ­νουμε εκ­δη­λώ­σεις και εκ­θέ­σεις α­νά­λο­γου πε­ριε­χο­μέ­νου. Ε­πί­σης, διορ­γα­νώ­νο­νται ε­ξαι­ρε­τι­κές η­με­ρί­δες σε συ­νερ­γα­σί­α με την Έ­νω­ση Συγ­γρα­φέ­ων, δια­φό­ρων κοι­νω­νι­κών φο­ρέ­ων, αλ­λά και α­τό­μων. Το 2012, στα πλαί­σια του ε­ορ­τα­σμού της 500ης ε­πε­τεί­ου της αρ­με­νι­κής Τυ­πο­γρα­φί­ας, συμ­με­τεί­χα­με σε εκ­δηλώ­σεις ε­ντός και ε­κτός συ­νό­ρων, στη Βε­νε­τί­α, στο Άμ­στερ­νταμ, στο Μάιντς, στη Σό­φια, στο Λον­δί­νο, στο Πα­ρί­σι, στην Α­γί­α Πε­τρού­πο­λη και σε άλ­λες με­γά­λες πό­λεις της Ρω­σί­ας, ό­πως και στο Σου­σί στο Κα­ρα­μπάχ, πα­ρου­σιά­ζο­ντας α­ντιπρο­σω­πευ­τι­κά δείγ­μα­τα α­πό τις συλ­λο­γές της βι­βλιο­θή­κης. Ό­λες έ­τυ­χαν με­γάλης α­ντα­πό­κρι­σης. Ε­κεί δη­μιουρ­γή­θη­καν ε­πί­σης και οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις για νέες συ­νερ­γα­σί­ες. Το 2012 πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε το 2ο συ­νέ­δριο αρ­με­νί­ων βι­βλιο­θη­κο­νό­μων, το ο­ποί­ο θα διορ­γα­νώ­νε­ται ε­φε­ξής κά­θε δύ­ο χρό­νια, τον Ο­κτώ­βριο.

Η Βι­βλιο­θή­κη έ­χει ευ­ρύ εκ­δο­τι­κό έρ­γο. Ε­κτός α­πό τις σχε­τι­κές εκ­δό­σεις και με­τα­φρά­σεις για την αρ­με­νι­κή βι­βλιο­γρα­φί­α και τα έρ­γα της πα­γκό­σμιας γραμ­μα­τεί­ας, α­πό το 2004 εκ­δί­δει το άλ­μπουμ «οι Θη­σαυ­ροί της βι­βλιο­θή­κης της Αρ­με­νί­ας» και την ε­φη­με­ρί­δα με τίτλο «Πνευ­μα­τι­κή Πα­τρί­δα», η ο­ποί­α α­πο­στέλ­λε­ται σε ό­λη τη χώ­ρα, αλ­λά και στις πα­ροι­κί­ες. Η η­λε­κτρο­νι­κή μορ­φή της ε­φη­με­ρί­δας εί­ναι προ­σβά­σι­μη μέ­σω της ι­στο­σε­λί­δας της Βι­βλιο­θή­κης.

Πώς δια­βλέ­πε­τε το μέλ­λον της αρ­με­νι­κής τυ­πο­γρα­φί­ας;

Η αρ­με­νι­κή τυπο­γρα­φί­α εί­ναι 500 ε­τών. Θε­ω­ρώ πως αυ­τό και μό­νο υ­πο­δη­λώ­νει ότι η τυ­πο­γρα­φί­α, ό­χι μό­νο στην Αρ­με­νί­α αλ­λά και στη δια­σπο­ρά θα πα­ρα­μείνει «ζω­ντα­νή». Στις μέ­ρες μας έ­χει αλ­λά­ξει πια ο χάρ­της της αρ­με­νικής τυ­πο­γρα­φί­ας. Σε ό­λο τον κό­σμο, ό­που ζουν Αρ­μέ­νιοι, καταρ­χήν κτίζουν σχο­λεί­ο, κα­τό­πιν εκ­κλη­σί­α και ακο­λού­θως εκ­δίδο­νται ε­φη­με­ρί­δες και βι­βλία. Στον «πλού­το» που έ­χουν οι αυ­το­δη­μιούρ­γη­τες αρ­με­νι­κές πα­ροι­κί­ες ανή­κουν φυ­σι­κά και οι εκ­δό­σεις και α­πο­τε­λούν α­ναμ­φι­σβή­τητα συ­στα­τι­κά της συλ­λο­γι­κής πο­λι­τι­στι­κής μας κλη­ρο­νο­μιάς.

Στην ι­στο­ρί­α μας υπάρ­χουν κα­τα­γε­γραμ­μέ­να, θλι­βε­ρά πε­ρι­στα­τι­κά κα­τα­στρο­φής βι­βλί­ων και αρ­χεί­ων. Ό­μως και σή­με­ρα πολ­λά α­πό αυ­τά κιν­δυ­νεύ­ουν να χα­θούν. Είναι πι­θα­νόν «θη­σαυ­ροί» να εξα­φα­νι­στούν ο­ρι­στι­κά, λό­γω α­δια­φο­ρί­ας, α­συ­νέ­πειας και προ­χει­ρό­τη­τας.

Το αρ­με­νι­κό έ­ντυ­πο, πα­λαιό και νέ­ο, πρέ­πει να στε­γα­στεί στην πα­τρί­δα και να α­πο­τε­λέ­σει στα πλαί­σια ό­λων των προ­α­να­φερ­θέ­ντων, α­να­πό­σπα­στο και α­διαμ­φι­σβή­τη­το κομ­μά­τι της πα­γκό­σμιας πο­λι­τι­στι­κής κλη­ρο­νο­μιάς.