24 Απρίλη 2012, 19:15΄ Κωνσταντινούπολη - Αθήνα: 1 - 0 Εκτύπωση


Της Κουήν Μινασιάν

Απρίλιος-Ιούνιος 2012 Τεύχος 73

 

Στο κα­τώ­φλι της ε­κα­τοντα­ε­τη­ρί­δας της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρμενίων, εί­μα­στε ό­λοι σκε­φτι­κοί. Οι α­πό­ψεις για τρό­πους δρά­σης στα τρί­α ε­πό­με­να χρό­νια μπαί­νουν υ­πό συ­ζή­τη­ση. Μιλά­με για έ­να βά­ρος α­σή­κω­το, που περ­νά­ει α­πό γε­νιά σε γε­νιά. Έ­να έ­γκλη­μα που δεν τι­μω­ρεί­ται, έ­να ά­δι­κο που δεν δι­καιώ­νε­ται. Έ­να έ­γκλη­μα κα­τά της αν­θρωπό­τη­τας. Αυ­τό που έ­γι­νε σε βά­ρος των προ­γό­νων μας το 1915, δεν έ­χει α­κό­μη α­ναγνω­ρι­στεί α­πό τους ε­νό­χους.

Το 2015 ό­μως δεν εί­ναι μα­κριά. Έ­χου­με τρί­α χρό­νια αγώ­να στο ό­νο­μα της δι­καιο­σύ­νης, της μνή­μης των ά­τα­φων νε­κρών, μιας προ­ο­πτι­κής για έ­να υ­γιές μέλ­λον για ό­λους. Κι απ’ ό­τι φαί­νε­ται ο δρό­μος για δι­καί­ω­ση δεν έ­χει τερ­μα­τι­κό σταθ­μό.

Ο ρα­τσι­σμός που εμ­φύ­ση­σαν α­πό το πα­ρελ­θόν οι ε­θνι­κι­στές, ό­χι μό­νο δεν έ­χει μα­λα­κώ­σει, αλ­λά ε­ξα­κο­λου­θεί να αν­θεί και μά­λι­στα να εί­ναι κα­θο­ρι­στι­κός πα­ρά­γο­ντας της κρα­τι­κής πο­λι­τι­κής στη γεί­το­να χώ­ρα. Η ι­στο­ρί­α α­πο­δει­κνύει ό­τι ό­σο η Τουρ­κί­α δεν α­να­γνω­ρί­ζει τις γε­νο­κτο­νί­ες, τα ε­γκλή­μα­τα συ­νεχί­ζο­νται σε βά­ρος ό­λων των μειο­νο­τή­των της. Το ί­διο α­φο­ρά και τους Αρ­μέ­νιους που συ­νε­χί­ζουν να ζουν ε­κεί. Κα­νείς στον κό­σμο, αλ­λά και μέ­σα στην ί­δια την Τουρ­κί­α, πα­ρά την ε­τυ­μη­γο­ρί­α του δι­κα­στη­ρί­ου, δεν πι­στεύ­ει ό­τι ο α­νήλι­κος Ο­γκιούν Σα­μά­στ ορ­γά­νω­σε κι έ­πει­τα έ­δρα­σε μό­νος του στην ε­κτέ­λε­ση του Χράντ Ντιν­κ το 2007.*1 Κα­νείς δεν πι­στεύ­ει ε­πί­σης, ό­τι ο θά­να­τος του Σε­βάκ Μπα­λικ­τζή στις 24 Α­πρι­λί­ου 2011 ή­ταν «α­τύ­χη­μα».

Ο Σε­βάκ, έ­νας νέ­ος τούρ­κος πο­λί­της αρ­με­νι­κής κα­τα­γω­γής, κλί­θη­κε πριν δυο χρό­νια να υ­πη­ρε­τή­σει τη στρα­τιω­τι­κή του θη­τεί­α. Ο στρα­τιώ­της Κι­βά­ντζ Αγά­ο­γλου ε­κεί­νη την η­μέ­ρα α­πα­σφά­λι­σε το ό­πλο του και τον πυ­ρο­βό­λη­σε εν ψυχρώ. Ο λό­γος ή­ταν σα­φής. Ή­ταν αρ­με­νι­κής κα­τα­γω­γής. Οι α­πο­κα­λύ­ψεις άλ­λων στρα­τιω­τών α­πο­δει­κνύ­ουν με τις μαρ­τυ­ρί­ες τους το στη­μέ­νο σχέ­διο ρα­τσι­στικής βί­ας.

Στον α­ντί­πο­δα ό­λων αυ­τών, μέ­ρα με τη μέ­ρα αυ­ξά­νο­νται οι πο­λί­τες στη γεί­τονα που α­παι­τούν την α­λή­θεια, που α­παι­τούν δι­καιο­σύ­νη. Δεν πρό­κει­ται πλέ­ον για με­μο­νω­μέ­νες φω­νές κά­ποιων δια­νο­ου­μέ­νων, αλ­λά για κί­νη­μα α­να­γνώ­ρισης της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρμενίων α­πό ορ­γα­νώ­σεις αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των, κόμμα­τα, συλ­λό­γους, α­πλούς τούρ­κους πο­λί­τες. Στην Τουρ­κί­α ό­λα ό­σα συ­νέ­βη­σαν το 1915 συ­ζη­τού­νται πλέ­ον πε­ρισ­σό­τε­ρο α­πό ο­που­δή­πο­τε α­νά τον κό­σμο. Φέ­τος μάλι­στα, στην 97η ε­πέ­τειο ό­λοι οι τη­λε­ο­πτι­κοί και ρα­διοφω­νι­κοί σταθ­μοί, οι ε­φη­με­ρί­δες, τα πο­λυ­μέ­σα, άλ­λο­τε θε­τι­κά κι άλ­λο­τε αρ­νητι­κά έ­κα­ναν α­να­φο­ρές στην τρα­γι­κή ε­πέ­τειο. Δεν μπο­ρού­σαν άλ­λω­στε να το απο­φύ­γουν, διό­τι οι εκ­δη­λώ­σεις μνή­μης ή­ταν πολ­λές και πο­λύ­πλευ­ρες.

Με το σκε­πτι­κό α­πό δω και στο ε­ξής -κι ως και την 100ή- να τι­μώ κά­θε χρό­νο την ε­πέ­τειο στα ση­μεί­α απ’ ό­που ξε­κί­νη­σε κι ε­ξε­λί­χθη­κε η γε­νο­κτο­νί­α, φέ­τος τα­ξί­δε­ψα στην Πό­λη και συμ­με­τεί­χα στις τρι­ή­με­ρες εκ­δη­λώ­σεις μνή­μης για τα θύ­μα­τα του 1915, αλ­λά και για τα νε­ώ­τε­ρα (Χράντ, Σε­βάκ). Στα πλαί­σια αυ­τού έ­γι­ναν οι πα­ρα­κά­τω εκ­δη­λώ­σεις:

-Το Σάβ­βα­το 21 Α­πρί­λη στις 12 το με­ση­μέ­ρι στην πλα­τεί­α Γα­λα­τά­σε­ρα­ϊ ορ­γα­νώ­θηκε δια­μαρ­τυ­ρί­α α­πό τις «Μη­τέ­ρες του Σαβ­βά­του». Η ορ­γά­νω­ση αυ­τή α­πο­τε­λείται α­πό γυ­ναί­κες που συ­γκε­ντρώ­νο­νται κά­θε Σάβ­βα­το, 52 Σάβ­βα­τα το χρό­νο, στο ί­διο ση­μεί­ο και δια­δη­λώ­νουν για τα δο­λο­φο­νη­μέ­να, ε­κτε­λε­σμέ­να, φυ­λα­κι­σμένα, βα­σα­νι­σμέ­να ή α­γνο­ού­με­να παι­διά τους (θύ­μα­τα κρα­τι­κής και ρα­τσι­στι­κής βί­ας). Αυ­τή τη φο­ρά η δια­δή­λω­σή τους ή­ταν α­φιε­ρω­μέ­νη στον Σε­βάκ και στα θύ­μα­τα του 1915.

-Τη Δευ­τέ­ρα 23 Α­πρί­λη στις 17μμ, η ορ­γά­νω­ση «Ντουρ­Ντε!*2» στο «Τα­ξίμ Χιλ Ο­τέλ», διορ­γά­νω­σε συ­ζή­τη­ση με θέ­μα «Αυ­τός ο πό­νος εί­ναι ό­λων μας». Α­νά­με­σα στους ο­μι­λη­τές ή­ταν ο Τα­νέρ Ακ­τσάμ (απου­σί­α­ζε α­πό την Πό­λη αλ­λά μί­λη­σε μέ­σω σκά­ιπ), ο Α­ϊ­ντίν Εν­γκίν, ο Τζεν­γκίζ Αλ­γάν, ο Χα­ϊ­κό Μπα­γκτάτ κι ο Γκα­ρό Πα­ϊ­λάν*3. Πα­ρών ή­ταν κι ο Μι­χά­λης Βα­σι­λειά­δης, μα­χη­τι­κός α­κτι­βι­στής κι εκ­δό­της της ελ­λη­νι­κής ε­φη­με­ρί­δας «Α­πο­γευ­μα­τι­νή της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης», ο ο­ποί­ος στο τέ­λος της εκ­δή­λω­σης εί­πε: «Τη ση­με­ρι­νή εκ­δή­λω­ση την χρω­στά­με στον Χράντ. Ε­κεί­νος έ­δει­ξε το δρό­μο. Εί­μα­στε ι­κα­νο­ποι­η­μέ­νοι και μό­νο για το γε­γο­νός ό­τι μπορεί να λά­βει χώ­ρα αυ­τή η εκ­δή­λω­ση, να μι­λά­με α­νοι­χτά γι’ αυ­τά τα γε­γο­νό­τα, πού; Ε­δώ…!».

-Η Τρί­τη 24 Α­πρί­λη ή­ταν μια «δύ­σκο­λη μέ­ρα». Το πρω­ί στις 10, ξε­κι­νή­σα­με α­πό τα γρα­φεί­α της ε­φη­με­ρί­δας «Α­γκός» για να πά­με στο αρ­με­νι­κό νε­κρο­τα­φεί­ο Μπαλι­κτσί, ό­που τε­λέ­σα­με λι­τό μνη­μό­συ­νο στο μνή­μα του Χράντ Ντιν­κ. Λί­γο πιο πέρα, στο μνη­μεί­ο «Αρ­με­νί­ων θυ­μά­των 1895-1908», ψά­λα­με το «Ντερ Βο­γορ­μιά». Ε­κεί σταθή­κα­με συ­γκι­νη­μέ­νοι και βου­βοί. Τη σιω­πή έ­σπα­σε ο Σαρ­κίς Σε­ρο­πιάν -συ­ντά­κτης στο Α­γκός- λέ­γο­ντας πως αυ­τό εί­ναι και το μο­να­δι­κό α­νά­λο­γο μνη­μεί­ο σε ό­λη την ε­πι­κρά­τεια της Τουρ­κί­ας.

Έ­πει­τα βρε­θή­κα­με στο «Μου­σεί­ο Ι­σλα­μι­κής Ι­στο­ρί­ας της Τουρ­κί­ας», ό­που μπρο­στά στην κε­ντρι­κή του εί­σο­δο εί­χε ορ­γα­νω­θεί συλ­λα­λη­τή­ριο στις 12 το με-ση­μέ­ρι. Αυ­τό το κτή­ριο πα­λαιό­τε­ρα, ε­πί ο­θω­μα­νι­κής πε­ριό­δου, ή­ταν τα κε­ντρικά κρα­τη­τή­ρια της Α­σφά­λειας. Ε­κεί α­κρι­βώς, λοι­πόν, στις 24 Α­πρι­λί­ου 1915 εί­χαν ο­δη­γη­θεί α­πό τις Ο­θω­μα­νι­κές Αρ­χές 250 ε­πι­κε­φα­λείς της τό­τε ακ­μά­ζου­σας αρ­με­νι­κής κοι­νό­τη­τας της Πό­λης κι α­φού τους με­τέ­φε­ραν μα­κριά, τους δο­λο­φό­νησαν ό­λους.

Υ­πό το δια­κρι­τι­κό βλέμ­μα της α­στυ­νο­μί­ας και της α­σφά­λειας, αλ­λά και με την πα­ρου­σί­α πολ­λών α­νύ­πο­πτων του­ρι­στών, πε­ρί­που 500 δια­δη­λω­τές κρα­τώ­ντας τις φω­το­γρα­φί­ες των θυ­μά­των, συ­γκε­ντρω­θή­κα­με γύ­ρω α­πό το μαύ­ρο πα­νό, που έγρα­φε: «Το 1915 εί­ναι γε­νο­κτο­νί­α! Η γε­νο­κτο­νί­α εί­ναι έ­γκλη­μα κα­τά της αν­θρωπό­τη­τας». Α­φού το­πο­θε­τή­θη­καν 250 γα­ρύ­φαλ­λα, στο κα­θέ­να α­πό αυ­τά ή­ταν καρ­φι­τσω­μέ­νο το ό­νο­μα ε­νός α­πό τα πρώ­τα θύ­μα­τα, α­κού­σα­με α­πό τα με­γά­φω­να σε τρεις γλώσ­σες (τούρ­κι­κα, αρ­μενι­κά κι αγ­γλι­κά) τις ε­πι­στο­λές συ­μπα­ρά­στα­σης και σύ­μπρα­ξης τουρ­κι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων προς τους δυο πα­τριάρ­χες των Αρ­με­νί­ων, τον Κα­ρε­κίν του Ε­τσμια­τζίν και τον Α­ράμ της Κι­λι­κί­ας.

Έ­ντο­να φορ­τι­σμέ­νη ή­ταν κι η ο­μι­λί­α του Α­ρά Σα­ρα­φιάν, διευ­θυ­ντή του Ιν­στιτού­του Κο­μι­τάς στο Λον­δί­νο. Έ­πει­τα, βου­βοί και πε­ζοί, κα­τευ­θυν­θή­κα­με ό­λοι προς το κε­ντρι­κό τα­χυ­δρο­μεί­ο της Πό­λης. Στο δρό­μο περ­νώ­ντας α­πό τα Κρα­τικά Αρ­χεί­α της Τουρ­κί­ας, πολ­λοί α­πό τους δια­δη­λω­τές ψι­θύ­ρι­ζαν «αυ­τός εί­ναι ο οί­κος του ψέ­μα­τος»… Στο κε­ντρι­κό τα­χυ­δρο­μεί­ο στα­θή­κα­με για λί­γο στις σκά­λες ει­σό­δου υ­ψώ­νο­ντας ξα­νά τις φω­το­γρα­φί­ες των θυ­μά­των. Ο διευ­θυ­ντής βγή­κε έ­ξαλ­λος φω­νά­ζο­ντας: «Πώς τολ­μά­τε να κλεί­νε­τε την εί­σο­δο του κε­ντρι­κό­τε­ρου τα­χυ­δρο­μεί­ου!», μα βλέ­πο­ντας τους δη­μο­σιο­γρά­φους η­ρέ­μη­σε κι επέ­τρε­ψε να μπουν μό­νον δύ­ο α­πό τους α­πο­στο­λείς. Ο στό­χος δεν ή­ταν να μπού­με σε α­ντι­πα­ρα­θέ­σεις. Ση­μα­σί­α έ­χει ό­τι οι ε­πι­στο­λές δη­μο­σιο­ποι­ή­θη­καν, κοινο­ποι­ή­θη­καν κι ε­στά­λη­σαν με τη σφρα­γί­δα του.

-Α­μέ­σως με­τά ο κό­σμος κα­τευ­θύν­θη­κε στο αρ­με­νι­κό νε­κρο­τα­φεί­ο Σι­σλί, ό­που στις 3μ.μ. τε­λέ­στη­κε το μνη­μό­συ­νο του ά­τυ­χου Σε­βάκ Μπα­λι­κτζή*4. Ή­ταν α­κρι­βώς έ­νας χρό­νος α­πό τη δο­λο­φο­νί­α του. Βα­θιά η θλί­ψη στη σε­μνή τε­λε­τή…

-Την ί­δια η­μέ­ρα, στις 19:15 μ.μ. πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η κε­ντρι­κή εκ­δή­λω­ση για την επέ­τειο της Γε­νο­κτο­νί­ας (φέ­τος στη συμ­βο­λι­κή ώ­ρα 19:15 τι­μή­θη­κε η ε­πέ­τειος και στην Ά­γκυ­ρα, τη Σμύρ­νη και το Μπο­ντρούμ-Α­λι­καρ­νασ­σός). Ση­μεί­ο συ­νά­ντη­σης ή­ταν το «ρό­δι» στην κε­ντρι­κό­τε­ρη πλα­τεί­α της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης, την Τα­ξίμ («Η πλα­τεί­α ή­ταν γε­μά­τη, απ’ το νό­η­μα που εί­χε κά­τι…»). Αυ­τή ή­ταν η τρίτη χρο­νιά που τι­μά­ται η γε­νο­κτο­νί­α στο χώ­ρο αυ­τό, μα η πα­ρου­σί­α χι­λιά­δων κό­σμου ή­ταν η με­γά­λη έκ­πλη­ξη. Οι πε­ρισ­σό­τε­ροι κα­θι­σμέ­νοι και σιω­πη­λοί, κρα­τού­σαν τις φω­το­γρα­φί­ες των θυ­μά­των του 1915, του Χράντ και του Σε­βάκ. Α­πό τα με­γά­φω­να α­κού­στη­καν το «Ντερ Βο­γορ­μιά», αλ­λά κι η μου­σι­κή σύν­θε­ση των 42 Τούρ­κων μου­σι­κών, που με α­φορ­μή αυ­τή την ε­πέ­τειο α­πο­φά­σι­σαν να δη­μιουρ­γήσουν για να δεί­ξουν τη συ­μπα­ρά­στα­σή τους (βλέ­πε: http://dai.ly/Iklv2C). Συ­γκλο­νι­στι­κή ή­ταν η νε­α­ρή μου­σουλ­μά­να που ση­κώ­θη­κε όρ­θια και με ό­ση δύ­να­μη εί­χε, α­παί­τη­σε αλ­λα­γή στά­σης απ’ ό­λο το μου­σουλ­μα­νι­κό κό­σμο, α­παί­τη­σε δι­καιο­σύ­νη για τους ά­ταφους νε­κρούς... (βλέ­πε: http://www.dailymotion.com/video/xqd4w7_24-nisan-anmasy-2012_news). Φυ­σι­κά κι υ­πήρ­χαν α­ντι­δρά­σεις. Α­να­με­νό­με­νο ή­ταν να γί­νει κι α­ντι­συ­γκέ­ντρω­ση α­πό τους ε­θνι­κι­στές δί­πλα α­κρι­βώς α­πό τη δι­κή μας. Ή­ταν μια θλι­βε­ρή χού­φτα αν­θρώ­πων (30 ά­το­μα), που φώνα­ζαν α­πό τα με­γά­φω­να α­ντιαρ­με­νι­κά προ­κλη­τι­κά συν­θή­μα­τα. Μα η σιω­πη­λή παρου­σί­α τό­σων χι­λιά­δων σκέ­πα­σε την α­σχή­μια τους.

-Το ί­διο βρά­δυ στην Πό­λη, στις 21:00 έ­γι­νε η πρε­μιέ­ρα της ται­νί­ας μι­κρού μή­κους «Ζιν­κί Ζιν­κί» του Γκα­ρέν Μι­κιρ­ντσιάν, που ή­ταν α­φιε­ρω­μέ­νο στα θύ­μα­τα του 1915 και στη μνή­μη του Χράντ Ντιν­κ.

Α­ξί­ζει να α­να­φερ­θού­με στη δια­κρι­τι­κό­τη­τα της τουρ­κι­κής α­στυ­νο­μί­ας. Η προ­σω­πι­κή μου ε­κτί­μη­ση εί­ναι ό­τι ή­ταν ε­κεί, για να α­πο­τρέ­ψουν τυ­χόν ε­πί­θεση των ε­θνι­κι­στών. Κι αυ­τό έ­κα­ναν. Κι ε­δώ αρ­χί­ζει ο πα­ρα­λο­γι­σμός. Στην Τουρκί­α να εί­σαι πιο α­σφα­λής να δια­δη­λώ­νεις για τα δί­καια του αρ­με­νι­κού λα­ού, απ’ ό­τι εν έ­τη 2012 ε­δώ στην Ελ­λά­δα, που έ­χει α­να­γνω­ρί­σει τη Γε­νο­κτο­νί­α! Ε­πέστρε­ψα συ­γκλο­νι­σμέ­νη α­πό την Τουρ­κί­α, μα συ­γκλο­νί­στη­κα α­κό­μη πε­ρισ­σό­τερο κι έ­γι­να έ­ξαλ­λη, ό­ταν έ­μα­θα α­πό τα δυο μι­κρά μου παι­διά (6 και 10 χρο­νών) για τα δα­κρυ­γό­να που ει­σέ­πνευ­σαν και την τρο­μο­κρα­τί­α που υ­πέ­στη­σαν α­πό τα όρ-γα­να του υ­πουρ­γεί­ου «Προ­στα­σί­ας του Πο­λί­τη» στο κέ­ντρο της Α­θή­νας το βράδυ της Δευ­τέ­ρας 23 Α­πρί­λη. Και δεν ή­ταν τα μό­να. Ό­σοι συμ­με­τεί­χαν, α­πό 4 ως 94 χρο­νών υ­πέ­στη­σαν την ί­δια βά­ναυ­ση συ­μπε­ρι­φο­ρά. Για τον υ­πουρ­γό, που νί­πτει τας χεί­ρας του με την κα­τά­πτυ­στη α­πά­ντη­σή του στις ε­πι­στο­λές που του στεί­λα­με, αλ­λά και για τα όρ­γα­νά του, έ­να έ­χω να πω: Η δρά­ση τους δεν έ­χει να ζηλέ­ψει τί­πο­τε α­πό αυ­τή των πα­ρα­κρα­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων, που δρουν α­νε­νό­χλη­τα τρο­μο­κρα­τώ­ντας Έλ­λη­νες και ξέ­νους.

 

*1- Το άρ­θρο του Τα­νέρ Α­κτσάμ σε αυ­τό το τεύ­χος εί­ναι σχε­τι­κό κι άκρως κα­τα­το­πι­στι­κό.

*2- Ντουρ­Ντε! (Στά­σου ­Μί­λα!) Κί­νη­μα κα­τά του ρα­τσι­σμού και του ε­θνι­κι­σμού στην Τουρ­κί­α.

*3- Ο Πα­ϊ­λάν έ­κα­νε ι­διαί­τε­ρη α­να­φο­ρά στον κα­θη­γη­τή Να­ζα­ρέτ Ντα­γα­βα­ριάν, έ­ναν α­πό τα πρώ­τα θύ­μα­τα του 1915, στη μνή­μη του ο­ποί­ου έχει ορ­γα­νω­θεί μια ει­λι­κρι­νά α­πί­στευ­τη και τέ­λεια ορ­γα­νω­μέ­νη έκ­θε­ση στο Αρ­μενι­κό Λύ­κειο Γκε­τρο­να­γκάν της Πό­λης. Λε­πτο­μέ­ρειες, στο ε­πό­με­νο τεύ­χος.

*4- Στην κη­δεί­α του, πριν έ­να χρό­νο, υ­πήρ­χαν πλα­κάτ: «Σε­βάκ-1.500.000+2».