Αρπινέ Χαροϊάν - www.evnreport.com

Μετάφραση: Καραμπετιάν Βερζίν

Πριν από έναν αιώνα υπήρχαν Αρμένισσες που ύψωναν τις φωνές τους και μιλούσαν με τόλμη για θέματα που αφορούσαν τον γάμο και τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Πριν από έναν αιώνα υπήρχαν δυνατές και ατρόμητες Αρμένισσες που αγωνίζονταν για τα δικαιώματά τους και για την εκπαίδευση των γυναικών, ίδρυαν δικά τους περιοδικά και έδιναν φωνή στις νεαρές γυναίκες προκειμένου να εκφραστούν ελεύθερα.

Έναν αιώνα αργότερα, οι γυναίκες αυτές έχουν πια ξεχαστεί…

Μαρί Μπεϊλιριάν, συγγραφέας, φεμινίστρια και δημόσιο πρόσωπο, είναι μία από τις λιγότερο γνωστές προσωπικότητες της Δυτικής Αρμενίας. Θύμα της Γενοκτονίας του 1915, υπήρξε πρότυπο για χιλιάδες Αρμένισσες ανά τον κόσμο. Ήταν κυρίως γνωστή για το γυναικείο περιοδικό της, «Αρντεμίς», το οποίο θεωρείται ως το πρώτο γυναικείο περιοδικό στον αρμενικό κόσμο, ασχολούμενο με θέματα σχετικά με την απελευθέρωση και τη χειραφέτηση των γυναικών.

Υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες για τη ζωή της Μαρί Μπεϊλιριάν. Αν και ήταν πολύ γνωστή κατά τη διάρκεια της ζωής της χάρη στο ημερολόγιό της, το όνομα και οι δραστηριότητές της ξεχάστηκαν μετά τη Γενοκτονία. Η Μαρί ήταν μία από τις δύο γυναίκες, μαζί με την Ζαμπέλ Γεσαγιάν, που συνελήφθησαν μαζί με 200 περίπου Αρμένιους διανοούμενους στις 24 Απριλίου 1915. Η τύχη της παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα.

Η Μαρί γεννήθηκε το 1877 στην Κωνσταντινούπολη (Οθωμανική Αυτοκρατορία) και έλαβε την εκπαίδευσή της στη Σχολή Γεσαγιάν. Αργότερα επέστρεψε στο σχολείο της ως δασκάλα. Νεαρή μαθήτρια ακόμη, άρχισε να γράφει στην εφημερίδα «Αρεβέλκ» (ανατολή) με το ψευδώνυμο Καλυψώ.

Η Μαρί ήταν ενθουσιώδης και πρόθυμη να συμμετάσχει στο απελευθερωτικό κίνημα των Αρμενίων. Αποφάσισε να ενταχθεί στο κόμμα των «Χιντσάκ», αλλά λόγω του νεαρού της ηλικίας της, οι ηγέτες του κόμματος της ανέθεσαν τη θέση της δημοσιογραφικής ανταποκρίτριας.

Το 1890 συμμετείχε και κάλυψε την διαδήλωση στο Κουμ Καπού, που οργανώθηκε από το κόμμα των «Χιντσάκ» ενάντια στο Αρμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης για την ουδέτερη στάση που τηρούσε μπροστά στις διώξεις και στις σφαγές των Αρμενίων από τους Οθωμανούς.

Το 1895 έγινε μία από τις διοργανώτριες των ειρηνικών διαδηλώσεων του Μπαμπ Αλί στην Κωνσταντινούπολη κατά της τουρκικής κυβέρνησης, ζητώντας την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που είχαν υποσχεθεί στους Αρμένιους για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και ίση αντιμετώπιση. Η τουρκική κυβέρνηση την καταδίκασε ερήμην σε θάνατο αλλά η Μαρί διέφυγε στην Αίγυπτο.

Λίγο μετά την άφιξή της στο Κάιρο, η Μαρί Μπεϊλεριάν παντρεύτηκε τον επαναστάτη Αβό Νακασιάν.

Σύντομα άρχισε να διδάσκει στο αρμενικό σχολείο της Αλεξάνδρειας, ενώ παράλληλα ίδρυσε το περιοδικό «Αρντεμίς».Το 1908, μετά την εξέγερση των Νεότουρκων, επέστρεψε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ξεκίνησε να διδάσκει σε αρμενικά σχολεία στη Σμύρνη και αργότερα στη Γιεβντοκία (σημερινό Τοκάτ).

Μέχρι το 1915 εξέδωσε μία μόνο ποιητική συλλογή με δικά της έργα, με τον τίτλο «Τεμπί Βερ» (άνοδος) το 1914. Το μηνιαίο λογοτεχνικό περιοδικό «Αρντεμίς» που ιδρύθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1902 ήταν δημοφιλές μεταξύ των Αρμενίων, όχι μόνο της Αρμενίας, αλλά και της Διασποράς. Πριν την κυκλοφορία του, η Μαρί έστειλε τον σύζυγό της στο Ετσμιατζίν, στο Πατριαρχείο της Αρμενίας, προκειμένου να ζητήσει την υποστήριξη του Καθολικού Πατριάρχη Αρμενίων Μικιρντίτς Χριμιάν ο οποίος βρήκε πολύ χρήσιμη την ιδέα ενός γυναικείου περιοδικού και έστειλε στη Μαρί νέες γραμματοσειρές. Επιπλέον, έδωσε μερικά από τα γραπτά του και της ζήτησε να κρατήσει όλα τα κέρδη για την έκδοση του περιοδικού της.

Κύριος σκοπός του περιοδικού ήταν η ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των γυναικών και η ώθησή τους προς την εκπαίδευση. Το περιοδικό ενθάρρυνε επίσης και τις φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Τα τέσσερα κύρια θέματα που κάλυπτε ήταν τα δικαιώματα των γυναικών, η εκπαίδευση, η μητρότητα και η απασχόληση. Αυτά ήταν τα πιο ουσιαστικά ζητήματα που αντιμετώπιζαν οι Αρμένισσες για αιώνες. Η Μαρί Μπεϊλιριάν, αρχισυντάκτρια του περιοδικού, με τα φεμινιστικά της άρθρα, την προοδευτική σκέψη και το πνεύμα της, διατηρεί την ικανότητα να εκπλήσσει τους αναγνώστες ακόμη και σήμερα.

Το περιοδικό ήταν μια ανοιχτή πλατφόρμα για κάθε γυναίκα που ήθελε να εκφραστεί, αποτελώντας και ένα ισχυρό μέσο προσέγγισης διαφορετικών κοινωνικών τάξεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, δινόταν η δυνατότητα σε όλες τις γυναίκες να συζητήσουν και να μιλήσουν ανοιχτά για τα γυναικεία ζητήματα. Τα διάφορα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό προέρχονταν από όλες τις κοινωνικές τάξεις και σχεδόν από κάθε γωνιά της γης, όπως η Τιφλίδα, η Μόσχα, το Καρς, το Νορ Τζουγά, η Νέα Υόρκη και το Παρίσι. Διάσημοι συγγραφείς και δημόσιες προσωπικότητες, όπως ο Βαχάν Τεκεγιάν, η Ζαρουή Καλεμκαριάν, η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Alice Stone Blackwell και πολλοί άλλοι, έγραψαν άρθρα στο περιοδικό.

Η Μαρί έθιξε το ζήτημα των δικαιωμάτων των γυναικών σε πολλά άρθρα της, καλώντας για δικαιοσύνη και ενδυνάμωση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία. Πίστευε ότι ο δυτικός φεμινισμός δεν ήταν συμβατός με την αρμενική πραγματικότητα. Υποστήριζε ότι οι Αρμένισσες έπρεπε να απαιτήσουν πρώτα τα «φυσικά τους δικαιώματα» (δηλαδή το δικαίωμα να έχουν τη δική τους γνώμη, να λαμβάνουν αποφάσεις και να καθορίζουν τη μοίρα τους), και μετά να εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο τους στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της χώρας.

Στο άρθρο της με τίτλο «Μια ματιά στο παρελθόν της Αρμένισσας γυναίκας», η Μαρί μίλησε ανοιχτά για τη σκληρή πραγματικότητα της καθημερινής ζωής των γυναικών, επικρίνοντας τις σχέσεις του ανδρόγυνου και τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια.

«…Η οικογενειακή ζωή ήταν κόλαση για την Αρμένισσα στο παρελθόν. Αναγκάστηκε να είναι μια σκιά, τίποτα περισσότερο. Θεωρήθηκε ντροπή για έναν νεαρό άνδρα να μιλάει ανοιχτά, φιλικά και με αγάπη στη γυναίκα του. Αν τολμούσε, οι γύρω του θα τον έλεγαν θηλυπρεπή, θα τον κατέκριναν και θα τον προσέβαλλαν. Αν είχε κάτι σημαντικό να πει στη γυναίκα του, το έκανε χωρίς να την κοιτάξει στο πρόσωπο».
Η γλώσσα της Μαρί ήταν εύκολα κατανοητή, καθώς έβαλε τις γυναίκες αντιμέτωπες με την καθημερινή πραγματικότητα και τις «ανάγκασε» να δουν επιτέλους, να αναλύσουν και να απαιτήσουν δικαιοσύνη. Στο άρθρο της «Ζαβαγκί» (Για το παιδί) έγραψε ένα σύντομο μανιφέστο αφιερωμένο στα δικαιώματα των Αρμενισσών γυναικών…

«Εμείς, οι Αρμένισσες, βλέπουμε περισσότερες κακουχίες και τυραννία από όλες τις άλλες γυναίκες. Ο πολιτισμός μόλις και μετά βίας έχει αποδυναμώσει τις αλυσίδες της δουλείας μας. Και η επαρχιώτισσα Αρμένισσα ακόμα λυγίζει κάτω από το ίδιο φορτίο κακουχιών…

Είμαστε μετριοπαθείς στα αιτήματά μας. Αν και αναγνωρίζουμε ότι έχουμε ίσα δικαιώματα, συμφωνούμε να τα μετριάζουμε. Παλεύουμε σκληρά ενάντια σε αυτές τις προκαταλήψεις που μας βασανίζουν εδώ και αιώνες και σήμερα απειλούν την ευημερία μας.
Απαιτούμε να έχουμε το δικαίωμα στην αγάπη ολοκληρωτικά και ελεύθερα.

Έχουμε το δικαίωμα να επιλέγουμε χωρίς εξαναγκασμό και με ελεύθερη βούληση τον σύντροφο της ζωής μας, του οποίου η καρδιά είναι δεμένη με τη δική μας.

Έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε και να εκφράζουμε ελεύθερα τις απόψεις μας σε όλα τα ζητήματα που αφορούν την κοινοτική ζωή, και απαιτούμε να ληφθούν σοβαρά υπόψιν οι απόψεις μας και να γίνουν σεβαστές οι ιδέες μας.

Είμαστε ελεύθερες στην οικογενειακή μας ζωή, ελεύθερες και ανεξάρτητες στις δραστηριότητες και στις σκέψεις μας, ελεύθερες να επιδιώξουμε όποια ιδέα ή στόχο είναι ιδανικός για εμάς. Εν ολίγοις, είμαστε ελεύθερες σε οτιδήποτε είναι αγνό και απαλλαγμένο από προκαταλήψεις, και επιτρέπουμε ό,τι είναι ηθικό και δεν βλάπτει τη σωστή ανατροφή της επόμενης γενιάς».

Η Μαρί πίστευε ότι οι οικογένειες πρέπει να έχουν πυρηνική δομή και οι μητέρες να έχουν συγκεκριμένο ρόλο, χωρίς καμία παρέμβαση από τους συγγενείς. Η μητρότητα έδινε στις γυναίκες μεγαλύτερη θέση από τους άνδρες.

Η Μαρί ήταν πεπεισμένη ότι οι γυναίκες ήταν προστάτιδες και φύλακες της «ορθής κρίσης και της λογικής», ενώ οι άνδρες ήταν αιχμάλωτοι του «πάθους και της λογικής».

Ένα από τα δυνατά σημεία της Μαρί Μπεϊλιριάν ήταν ότι συνδύαζε όλους τους σημαντικούς ρόλους μιας γυναίκας και εξηγούσε διεξοδικά τον κάθε έναν. Ενώ συζητούσε για τη μητρότητα, δεν απέρριπτε την ιδέα της γυναικείας απασχόλησης, ή όταν μιλούσε για την εκπαίδευση, δεν δήλωνε ότι ο κύριος στόχος μιας γυναίκας είναι να λάβει εκπαίδευση και να γίνει ακαδημαϊκός. Η ιδανική γυναίκα για τη Μαρί ήταν αυτή που ήταν μορφωμένη, είχε οικογένεια, ήξερε πώς να εκφράζεται, γνώριζε τα δικαιώματά της και συνεισέφερε στην ανάπτυξη του έθνους της.

Στις σελίδες του περιοδικού «Αρντεμίς» υπάρχει άρθρο αφιερωμένο στην κόμισσα Μαριάμ Τουμανιάν, η οποία παρουσιάζεται ως ένα εξαιρετικό παράδειγμα δραστήριας Αρμένισσας που άλλαξε τις αντιλήψεις και αποτέλεσε πρότυπο για τις νεότερες γενιές. Η συγγραφέας σημειώνει ότι οι Αρμένισσες άρχισαν να σπάνε τα στερεότυπα και από ταπεινές και σεμνές νοικοκυρές μεταμορφώθηκαν σε κοινωνικά ενεργές γυναίκες.

Το άρθρο απαριθμεί τις δραστηριότητες της κόμισσας και την επαινεί ως νεαρή επιχειρηματία. Η συγγραφέας επιδοκιμάζει την πρωτοβουλία της να βοηθήσει τους μετανάστες από τη Δυτική Αρμενία, επισημαίνει τη συμβολή της στη θεατρική και πολιτιστική ζωή της Τιφλίδας, ενώ αναφέρεται και στις φιλανθρωπικές και ποιητικές βραδιές στο σαλόνι της, με την αρμενική ελίτ.

Εκτός από τα προοδευτικά και φιλελεύθερα άρθρα της Μαρί Μπεϊλιριάν, το περιοδικό αποτέλεσε επίσης μια εξαιρετική πηγή έμπνευσης και εκπαίδευσης για γυναίκες από διάφορες κοινωνικές τάξεις. Εκεί θα μπορούσε κανείς να βρει επιστολές από αναγνώστριες από όλο τον κόσμο, άρθρα για τον δυτικό κόσμο και τον φεμινισμό, αναφορές για νέες εκδόσεις βιβλίων ή διάφορες εκδηλώσεις. Ήταν επίσης μια πλατφόρμα ανταλλαγής εκπαιδευτικών διηγημάτων και ποιημάτων. Το «Αρντεμίς» ήταν ένας μικρός κόσμος μιας μεγάλης στοχάστριας.

Έναν αιώνα μετά, κανείς δεν θυμάται τη Μαρί Μπεϊλιριάν και το περιοδικό «Αρντεμίς».

Πρέπει να αναρωτηθούμε ειλικρινά πώς είναι δυνατόν να αλλάξουμε την κοινωνία μας και να κάνουμε τη φωνή των γυναικών να ακουστεί αν δεν γνωρίζουμε την ύπαρξη τόσο σημαντικών γυναικών όπως η Μαρί;

Υπήρξε πρότυπο για χιλιάδες Αρμένισσες γυναίκες πριν από έναν αιώνα, αλλά εξακολουθεί να αποτελεί πηγή έμπνευσης μέχρι σήμερα. Και ευχόμαστε ολόψυχα να μην ξεχαστεί…

Tweet

Share