Επιμέλεια-μετάφραση: Νουνιά Γεραμιάν

Τεύχος: Ιανουάριος-Μάρτιος 2011

Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2009 στο Παρίσι από τις εκδόσεις FLAMMARION υπό τον πρωτότυπο τίτλο «EREVAN» και υπότιτλο:

«Το σπουδαίο μυθιστόρημα ενός λαού». Με την ευκαιρία αυτή

ο συγγραφέας είχε παραχωρήσει συνέντευξη στο περιοδικό «Nouvelles d’ Armenie” (2ος /2009) την οποία σας παρουσιάζουμε.

“Η σεμνότητα είναι μια εξαίρετη αρετή, μετατρέπεται σε μειονέκτημα όταν κανείς προσπαθήσει μέσω αυτής να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο και να τον κάνει να κατανοήσει το πρόβλημά του, τον πόνο του”

Είστε συγγραφέας δεκαεπτά επιτυχημένων μυθιστορημάτων, τα πιο γνωστά των οποίων είναι το «Ζαφείρι του Θεού» και το «Αγόρι της Φλάνδρας». Τι ήταν αυτό το οποίο σας οδήγησε στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος για τη γενοκτονία των Αρμενίων;

Η ιδέα για τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος για τη γενοκτονία των Αρμενίων γεννήθηκε πρακτικά την ημέρα όπου έμαθα ότι η επιτροπή των Βρυξελλών απεδέχθη το αίτημα της υποψηφιότητας της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η πρώτη μου αντίδραση ήταν: «Θα μπορούσε η Γερμανία να είναι μέλος της Ενώσεως εάν δεν είχε αποδεχθεί την ενοχή της σε σχέση με το ολοκαύτωμα των Εβραίων;» Αδιανόητο!! Επομένως, πώς διάολο, μπορούν να ξεκινούν συζητήσεις με τις τουρκικές αρχές ενώ αυτές εμμένουν να αρνούνται την τραγωδία του 1915;

Επί πλέον διαπίστωσα ότι, η πλειονότης των ανθρώπων στους οποίους εξέφρασα την έκπληξή μου και την απορία μου, ουσιαστικά δεν γνώριζε τίποτα για τη γενοκτονία. Η περίοδος αυτή παραμένει ομιχλώδης, αν όχι ακατανόητη για την πλειονότητα των Ευρωπαίων. Σχεδόν επικρατεί η εντύπωση του παραλληλισμού με το παλαιστινικό πρόβλημα.

Όλοι γνωρίζουν ότι συνέβη κάτι, αλλά κανείς δεν είναι ικανός να πει τι ακριβώς. Από τότε λοιπόν αποφάσισα να γράψω για το θέμα αυτό, κυρίως φροντίζοντας να μην κάνω ένα διδακτικό ή ακαδημαϊκό έργο.

Τα στοιχεία τα οποία πραγματεύονται αυτό το δράμα είναι γεμάτα από στατιστικές πληροφορίες, οι οποίες δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Όλοι αδιαφορούν για τις καθημερινές αναφορές των Μ.Μ.Ε. σε αριθμούς, οι οποίες αφορούν στις απώλειες ανθρωπίνων ζωών.

Νομίζω ότι ένα μυθιστόρημα είναι ουσιώδες εφ’ όσον μέσω αυτού μπορώ να αγγίξω την ψυχή των ανθρώπων.

«Η λίστα του Σίντλερ» ή «Ο πιανίστας», συγκίνησαν πολύ περισσότερο από όλους τους αριθμούς του κόσμου.

Είμαι πεπεισμένος ότι το μέσο με το οποίο μπορεί κανείς να αφυπνίσει τον κόσμο είναι να μιλήσει με τη γλώσσα της ανθρωπιάς, που σημαίνει δια της οδού της συγκινήσεως, της ανθρώπινης σάρκας και του αίματος.

Πώς εξηγείτε την επικρατούσα άγνοια, την οποία διαπιστώσατε να υπάρχει γύρω σας;

Θέλω να είμαι εξαιρετικά ευθύς και ελπίζω ότι οι αναγνώστες σας δεν θα με παρεξηγήσουν. Εάν ο κόσμος γνωρίζει τόσο λίγα σχετικά με το θέμα, είναι διότι απλούστατα εσείς οι ίδιοι αποδειχθήκατε πολύ αδύναμοι, κατώτεροι των περιστάσεων θα έλεγα, όσον αφορά στην κοινολόγηση - μετάδοση του ζητήματος της γενοκτονίας. Με τρυφερότητα και αγάπη σας το λέω αυτό.

Σε αντίθεση με την εβραϊκή κοινότητα, δεν δημοσιοποιήσατε, δεν κλονίσατε τις ανά τον κόσμο πολιτικές ομάδες πιέσεως (lobbies), δεν εξηγήσατε εξ’ αρχής. Όλοι οι Αρμένιοι φίλοι μου έχουν τον ίδιο χαρακτήρα. Είναι αγνοί, σεμνοί, ντροπαλοί. Και ενώ η σεμνότητα είναι μια εξαίρετη αρετή, μετατρέπεται σε μειονέκτημα όταν κανείς προσπαθήσει μέσω αυτής να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο και να τον κάνει να κατανοήσει το πρόβλημά του, τον πόνο του. Ενώ έπρεπε να φωνάξετε!, να ουρλιάξετε!.

Τώρα, προς ανακούφισή σας, θα προσέθετα ότι υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά μεταξύ της αναγνωρίσεως του ολοκαυτώματος των Εβραίων και της αρμενικής γενοκτονίας.

Οι Εβραίοι βρίσκονται συνεχώς σε πόλεμο. Για τον λόγο αυτό, εδώ και 60 χρόνια, η Παλαιστίνη βρίσκεται στο προσκήνιο. Πράγμα το οποίο εξηγεί, ότι ο κόσμος είναι περισσότερο πληροφορημένος για το πρόβλημα. Επί προσθέτως, οι επιπτώσεις του παλαιστινιακού προβλήματος αφορούν ολόκληρο τον πλανήτη.

Αυτό λοιπόν δεν ισχύει για την Αρμενία, η οποία σήμερα ζει ειρηνικά. Ευτυχισμένη..., όσο αυτό μπορεί να είναι εφικτό.

Το μυθιστόρημά σας είναι δομημένο σε δύο παράλληλες ιστορίες. Αφ’ ενός μιας οικογένειας και μιας ομάδας φίλων οι οποίοι ανήκουν στο κόμμα Τασνάκ και αφ’ ετέρου των Νεοτούρκων όπου παρελαύνουν και οι κύριοι αξιωματούχοι της εποχής καθώς και ξένες προσωπικότητες όπως οι Μοργκεντάου, φον Βανγκενχάιμ, φον Σάντερς κ.λ.π.. Γιατί υιοθετήσατε αυτή τη θέση;

Το μυθιστόρημα ξεκινά στις 26/8/1896, ημερομηνία και χρονολογία κατά την οποία κατελήφθη η αυτοκρατορική οθωμανική τράπεζα. Επέλεξα αυτή την ημερομηνία διότι νομίζω ότι λειτούργησε ως διακόπτης, ως σήμα κινδύνου.

Έχοντας ως ομήρους περίπου 100 υπαλλήλους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήσαν ευρωπαίοι, ο Αρμέν Γκαρό και οι σύντροφοί του, έθεσαν σε συναγερμό τον κόσμο και επιτέλους ο κόσμος έδειξε το ενδιαφέρον του για το αρμενικό ζήτημα. Συμφωνώ ότι ήταν ένας μακροχρόνιος αγώνας, αλλά έγινε μια αρχή.

Επίσης ήθελα - και το θεωρώ ουσιώδες - να απεικονίσω μια περασμένη εποχή όπου προσπάθησα να αναπαραστήσω την καθημερινή ζωή, τις γιορτές κ.λ.π. μέσω της οικογένειας Τομασιάν η οποία ζούσε στην επαρχία Ερζερούμ. Εξ’ ίσου, εκτιμώ ότι ήταν σημαντικό να εκφράσω την άποψη των Νεοτούρκων και προσπάθησα να απαντήσω σε μια οξεία ερώτηση η οποία με απασχόλησε πολύ; Γιατί; Για ποιο λόγο, το μέχρι πρότινος πιστό έθνος το οποίο εκπροσωπούσαν οι Αρμένιοι, στα μάτια των Νεοτούρκων μετετράπη σε έθνος προδοτών;

Τι ήταν αυτό το οποίο τάραξε το μυαλό αυτών των ανθρώπων; Δοκίμασα να αποσυνθέσω λίγο-πολύ το μηχανισμό της λογικής τους.

Νομίζω ότι, όταν ήταν η ακμάζουσα οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία απαρτίζετο από ένα πολύ ισχυρό χριστιανικό πληθυσμό, έφθασε προ των πυλών της Βιέννης στην πραγματικότητα δεν υφίστατο το αρμενικό ζήτημα.

Όταν όμως άρχισαν οι επιθέσεις και τα υπόδουλα έθνη ξεσηκώθηκαν απαιτώντας και αποκτώντας την ανεξαρτησία τους (Ελλάδα, Βαλκάνια, κ.λ.π.) ενεργοποιήθηκε ο Αμπντούλ Χαμίτ και οι Νεότουρκοι με σκοπό τον εκτουρκισμό και τον εξισλαμισμό της χώρας. Το σχέδιο κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Κων/πόλεως - Χεντζάζ, είναι ένα από τα στοιχεία, το οποίο επέτεινε τον εξισλαμισμό με τρόπο υπερβολικό. Έπρεπε να επικρατήσει μόνο μια λέξη : ΙΣΛΑΜ. Μια αμιγώς μουσουλμανική κοινότητα. Εν τέλει η ιερή συνένωση και ο ιερός πόλεμος (τζιχάντ). Όταν ξέσπασε ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος το 1914, ο συλλογισμός τους έφθασε στο απόγειό του. Στα μάτια της τουρκικής κυβερνήσεως τα 2 εκατομμύρια των Αρμενίων δεν ήταν πλέον παρά το αγκάθι, ένα ξένο σώμα - εφ’ όσον ήσαν χριστιανοί - το οποίο έπρεπε να ξεριζωθεί με κάθε τίμημα, βίαια, έπρεπε να καεί, να εξαφανισθεί.

Η εργασία σας είναι στοιχειοθετημένη με αξιόλογο τρόπο. Από πού αντλήσατε τις πληροφορίες;

Οι πηγές μου είναι όπως αυτές όλου του κόσμου. Το βιβλίο «Η γενοκτονία των Αρμενίων» του Ραϋμόν Κεβορκιάν μεταξύ άλλων, μου ήταν εξαιρετικά χρήσιμο. Επίσης οι εργασίες του Ιβ Τερνόν, του Καρζού κ.λ.π. Στηρίχθηκα πολύ και στα απομνημονεύματα του Μοργκεντάου. Στην πορεία, συμβουλεύτηκα και την ιστοσελίδα www.imprescriptible.fr.

Με βάση την έρευνά σας στα έγγραφα τα οποία αφορούν στη γενοκτονία των Αρμενίων, πώς εξηγείτε την πολιτική της άρνησης του τουρκικού κράτους;

Πολύ φοβούμαι, ότι η πολιτική επιλογή της αρνήσεως εκ μέρους του τουρκικού κράτους εξηγείται στην επιστροφή στους παλιούς τους δαίμονες όπως σας τα περιέγραψα προηγουμένως. Το λιγότερο, πρόκειται για άγονη αλαζονεία.

Ασφαλώς η συγκέντρωση υπογραφών στην έκκληση συγγνώμης του Δεκεμβρίου (2008) βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτήν της τουρκικής κυβερνήσεως. Πρόκειται για διανοουμένους όπως ο Ορχάν Παμούκ και άλλους και έχω την εντύπωση ότι αυτό είναι ένα αφάνταστα ενθαρρυντικό βήμα προς τα εμπρός.

Το βιβλίο σας προλογίζεται από τον Σαρλ Αζναβούρ. Πώς εισπράττετε αυτή την κίνηση;

Το πιο εντυπωσιακό δεν είναι ότι το προλογίζει ο Σαρλ Αζναβούρ, αλλά το ότι δεν του το ζήτησα. Απλούστατα ο εκδότης μου του έστειλε τα χειρόγραφα. Το διάβασε μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο και αυθόρμητα μας έστειλε το κείμενό του. Για μένα, δεν είναι μόνο τιμή αλλά ένα πραγματικό δώρο. Του είμαι δια παντός ευγνώμων.

Πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος ο γαλλοαιγύπτιος Ζιλμπέρ Σινουέ, επισκέπτεται συγγραφικά για άλλη μια φορά το αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας μέσω του βιβλίου του με τον τίτλο: «ΕΡΕΒΑΝ» και υπότιτλο: «Μια κραυγή για την Αρμενία», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, βασισμένο όμως σε αρχειακά ιστορικά στοιχεία - όπως άλλωστε και όλα τα βιβλία του - και αφορά στην αρμενική γενοκτονία του 1915.

Το μυθιστόρημα εξελίσσεται υπό μορφή ημερολογίου από τα τέλη του 19ου αιώνα με την κατάληψη της - και ευρωπαϊκών συμφερόντων - Αυτοκρατορικής Οθωμανικής Τράπεζας, από αρμενίους φενταΐ και τελειώνει με την επιχείρηση «Νέμεσις», βάσει της οποίας τιμωρούνται από τα χέρια αρμενίων πατριωτών οι πρωτεργάτες και οι υπαίτιοι της εξολοθρεύσεως του αρμενικού πληθυσμού από τις πατρογονικές τους εστίες. Η αφήγηση των γεγονότων εναλλάσσεται μεταξύ της αρμενικής και τουρκικής πλευράς. Στο τέλος του βιβλίου ο αναγνώστης θα βρεί πολλά βιογραφικά στοιχεία για τα ιστορικά πρόσωπα τα οποία πρωταγωνίστησαν εκείνη την περίοδο.

Ο Σαρλ Αζναβούρ, προλογίζει το βιβλίο με ένα - κατά την άποψή μας - εξαιρετικό κείμενο το οποίο παρουσιάζουμε στους αναγνώστες του περιοδικού μας:

«Ελάτε, σπάστε το απόστημα»...

Ελάτε, σπάστε το απόστημα, μπείτε σε τούτο το μαυσωλείο, την ύπαρξη του οποίου ελάχιστοι άνθρωποι της χώρας της Ημισελήνου αναγνωρίζουν. Είναι πολύ πιο εύκολο να καταφεύγεις στην άγνοια... Βαδίστε μες στη λάσπη, μες στο αίμα, ποδοπατήστε τα κομμένα κεφάλια, παραμερίστε στο πέρασμά σας τα κρεμασμένα κορμιά στις άκρες των δρόμων, δρασκελίστε τις βιασμένες, ξεκοιλιασμένες γυναίκες που σου δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκεσαι σε σφαγείο. Δείτε, τέλος, τα μικρά παιδιά με τα σπασμένα κεφάλια...

«Αποκλείεται να είναι αλήθεια», θα πείτε.

Κι όμως, είναι αλήθεια. Όχι μόνο στην Καμπότζη, στην Ρουάντα ή σε μερικές άλλες χώρες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση ή έχουν επαναστατήσει, αλλά επίσης στην οθωμανική Τουρκία, στις αρχές του 20ού αιώνα, υπό τη διοίκηση των Νεοτούρκων. Πλησιάστε, ελάτε να μάθετε για να μη γίνετε κι εσείς με τη σειρά σας σιωπηλοί συνεργοί των αρνητών και της κρατικής χειραγώγησης. Οι άνθρωποι που έχουν την ίδια καταγωγή με μένα δεν μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι. Οι νεκροί μας δεν έχουν μαυσωλείο. Τι περιμένουμε, λοιπόν; Τι θέλουμε; Ελάχιστα πράγματα, στην πραγματικότητα: θέλουμε, από τη στιγμή που οι άντρες και οι γυναίκες της Ημισελήνου τσουγκρίζουν το ποτήρι τους στο όνομα της τιμής, ενώ εμείς πίνουμε στην υγεία και οι Εβραίοι στη ζωή, να αντλήσουν δύναμη από αυτή την τιμή και ν’ αναγνωρίσουν τούτο το αναμφισβήτητο γεγονός του κοινού παρελθόντος μας.

Δεν είναι καιρός πια να συμφιλιώσουμε τους λαούς μας, να σκίσουμε τα πλαστά βιβλία της Ιστορίας, να ξεπλύνουμε για πάντα αυτή την αποτρόπαιη κατακόκκινη κηλίδα, ν’ απελευθερωθούμε από το κρατικό ψέμα ώστε να μπούμε καθαροί και με πλήρη διαύγεια στην Ευρώπη, η οποία αμφιβάλλει σήμερα και θα αμφιβάλλει πιο πολύ αύριο; Οι νέες γενιές, εκείνες που ήρθαν μετά την τραγωδία και δεν φέρουν καμία ευθύνη για το παρελθόν αλλά μπορούν να εγγυηθούν το μέλλον, έχουν δικαίωμα να μάθουν και ν΄ απαλλαγούν από ένα λάθος που δεν είναι δικό τους.

Ελάτε, λοιπόν, σπάστε το απόστημα, και, όπως έκανα εγώ, μπείτε σ’ αυτό το βιβλίο και ζήστε το αδιανόητο.

Tweet

Share