Αγκόπ Χανικιάν
Ιούλιος- Σεπτέμβριος 2019, τεύχος 101

Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η αρμενική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης διέθετε δύο νοσοκομεία. Το πρώτο νοσοκομείο, που ονομαζόταν Μπέιογλου και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1722, ήταν συνδεδεμένο με την εκκλησία του Σουρπ Χαρουτιούν (Αγίος Αναστάσιος) στην περιοχή Μπέιογλου και βρισκόταν στη θέση όπου σήμερα στεγάζεται το προαύλιο του Γυμνασίου Εσαγιάν. Το νοσοκομείο Μπέιογλου, αφού υπηρέτησε την αρμενική κοινότητα για 70 έτη ως νοσηλευτικό ίδρυμα αλλά και στέγη αστέγων, ανακαινίστηκε πλήρως το 1794 με τη συνδρομή της φιλανθρώπου Σινορίκ Αμιρά Μιρικανιάν. Το δεύτερο νοσοκομείο, που ονομαζόταν Ναρλικαπί (Narlıkapı Hospital), ξεκίνησε να κατασκευάζεται στην παραλιακή συνοικία του Ναρλικαπί με διάταγμα του σουλτάνου Μαχμούντ Α΄ το 1743 και αποπερατώθηκε το 1751. Τα πρώτα έτη της λειτουργίας του διέθετε 24 κλίνες, ενώ αργότερα αύξησε τη δυναμικότητά του σε 100-120 κλίνες. Βρισκόταν δε στη θέση που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία του Σουρπ Χοβαννές (Αγίου Ιωάννη).
Κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, τα νοσοκομεία Μπέιογλου και Ναρλικαπί παύουν να επαρκούν ως προς την εξυπηρέτηση των αναγκών της αρμενικής κοινότητας και ταυτόχρονα υστερούν σε διοικητικό, ιατρικό και τεχνολογικό επίπεδο. Για τον λόγο αυτό, η αρμενική κοινότητα ήρθε αντιμέτωπη με το δίλλημα να συνεχίσει ή να διακόψει τη λειτουργία δύο όμοιων ιδρυμάτων, με αποτέλεσμα τη συνεχή σπατάλη πολύτιμων πόρων. Την κατάσταση επιβάρυνε και η προβληματική λειτουργία της ψυχιατρικής πτέρυγας του νοσοκομείου Ναρλικαπί, το οποίο και στεγαζόταν στο υπόγειο του νοσοκομείου. Έτσι, η αρμενική κοινότητα αποφάσισε την κατασκευή ενός νέου νοσοκομείου που θα αντικαθιστούσε τα δύο προϋπάρχοντα.
Κατά τη διαδικασία αδειοδότησης του νέου νοσοκομείου, ο Καζάζ Αρτίν Αμιρά Μπεζτσιάν, εξέχων μέλος της αρμενικής κοινότητας, διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στην επιτυχία του εγχειρήματος, χρησιμοποιώντας τις πολύ στενές σχέσεις του με την αυτοκρατορική αυλή. Όσον αφορά την επιλογή της τοποθεσίας, αρχικά, αρκετά ηγετικά στελέχη της αρμενικής κοινότητας πρότειναν το Κιναλιάδα, νησί γνωστό για τον καθαρό του αέρα, ωστόσο η πρόταση απορρίφθηκε εξαιτίας των δυσκολιών που πιθανόν θα προέκυπταν σχετικά με τη μετακίνηση και επικοινωνία με το νησί.
Στη συνέχεια, σε συνάντηση που έγινε στο σπίτι του Μπεζτσιάν στις 5 Ιανουαρίου 1832, αποφασίστηκε η ανέγερση του νέου νοσοκομείου στο κτήμα Λεπλεμπιτσίογλου, μεταξύ Γιεντίκουλε και Καζλιτσεσμέ. Η περιοχή του Γιεντίκουλε επιλέχτηκε για τον καθαρό του αέρα καθώς και τη θέση του ως προάστιο. Σε μια εποχή που οι επιδημικές ασθένειες γνώριζαν έξαρση, ήταν ασυνήθιστη η ανέγερση νοσοκομείων εντός του ιστού της πόλης, λόγω του πυκνοκατοικημένου χαρακτήρα της.
Επιπλέον, αξίζει να αναφέρουμε πως το κτήμα Λεπλεμπιτσίογλου που επιλέχτηκε ανήκε στον Οχανές Αμιρά, γιο του Γκαραμπέτ Αρζουμανιάν, σημαντικού μέλους της αρμενικής κοινότητας, ο οποίος και πρωτοστάτησε στην προσπάθεια ανέγερσης του νέου νοσοκομείου.
Στις 4 Αυγούστου 1833, ο σουλτάνος Σουλτάν Μαχμούντ Β΄ εξέδωσε διάταγμα για την ανέγερση του νοσοκομείου στο Γιεντίκουλε. Χάρη στις στενές σχέσεις του Μπεζτσιάν με τον σουλτάνο, το παλάτι διέθεσε σε ταχύ χρόνο όλες τις απαραίτητες άδειες. Η ανέγερση ξεκίνησε το 1832 υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων Γκαραμπέτ Μπαλιάν, Οχανές Σερβεργιάν και τον μαθητευόμενο Μπογός Οντιάν.
Τα εγκαίνια του νέου νοσοκομείου Σουρπ Πργκιτς έγιναν από τον πατριάρχη Ισντεπανός Αγαβνί στις 31 Μαΐου 1834 και αμέσως μετά μεταφέρθηκαν 200 ασθενείς και τρόφιμοι του γηροκομείου από τα νοσοκομεία Ναρλικαπί και Μπέιογλου.
Οι βασικές πηγές χρηματοδότησης του νοσοκομείου Σουρπ Πργκιτς ήταν οι δωρεές των μελών της αρμενικής κοινότητας, έσοδα από την εκμετάλλευση ακινήτων, δωρεές από το παλάτι και έσοδα από τα διάφορα εργαστήρια (παραγωγή τσιγαρόχαρτου και καρεκλοποιίας), που λειτουργούσαν εντός του νοσοκομείου. Επίσης, διάφορες διεθνείς οργανώσεις αρωγής καθώς και διαπρεπή μέλη της αρμενικής κοινότητας, όπως οι Χαρουτιούν Αμιρά Μπεζτσιάν και αργότερα η οικογένεια Γκιουλμπενκιάν, ενίσχυσαν τη λειτουργία του νοσοκομείου.
Την υποστήριξή τους προσέφεραν και οργανώσεις αρωγής που δημιουργήθηκαν σε διάφορες πόλεις της Αμερικής, καθώς και στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Πολλές και διάφορες υπηρεσίες

Το νοσοκομείο Σουρπ Πργκιτς ανταποκρίθηκε σε ποικίλες ανάγκες της αρμενικής κοινότητας μέσω της πολύπλευρης λειτουργίας του και των προσφερόμενων υπηρεσιών του. Εκτός από τις υπηρεσίες υγείας που προσέφερε, το νοσοκομείο διέθετε οίκο ευγηρίας, νευρολογική κλινική, ψυχιατρική μονάδα, ορφανοτροφείο αρρένων και θηλέων, τμήμα θεολογίας, καθώς και σχολείο. Οι μαθητές του ορφανοτροφείου λάμβαναν και επαγγελματική εκπαίδευση στο αγρόκτημα και το κτηνοτροφείο του νοσοκομείου, καθώς και στα εργαστήρια κηροποιείας και τυπογραφίας, και τελειοποιούσαν τις δεξιότητές τους σε τομείς όπως η γεωργία, αμπελοκαλλιέργεια, κηπουρική, εκτροφή μεταξοσκώληκα, υποδηματοποιία, ξυλουργική, καρεκλοποιία, ραπτική, γάνωμα χάλκινων σκευών και λευκοσιδηρουργία, συμβάλλοντας περαιτέρω στα έσοδα του νοσοκομείου.
Στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το νοσοκομείο διοικούταν από έναν μοναδικό διαχειριστή. Από το 1848 έως το 1860 οι διαχειριστές επιλέγονταν αποκλειστικά από ομάδα ηγετικών στελεχών της αρμενικής κοινότητας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις των «Αρμενικών Ρυθμίσεων» του 1860, που επικαιροποιήθηκαν το 1863, οι διαχειριστές του νοσοκομείου ορίζονταν από το Ανώτατο Συμβούλιο του Πατριάρχη των Αρμενίων. Ο κανόνας αυτός μεταβλήθηκε ξανά μετά τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1934, όταν τη διαχείριση αναλάμβανε ένα εκλεγμένο για τον σκοπό αυτό συμβούλιο.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εκατοντάδες ορφανά Αρμενόπουλα καταφτάνουν στην Πόλη από την Ανατολία και κάποια από αυτά βρίσκουν καταφύγιο στο νοσοκομείο Σουρπ Πργκιτς.
Σύμφωνα με μια ετήσια αναφορά του νοσοκομείου, η οποία κοινοποιήθηκε το 1925, το νοσοκομείο αποτέλεσε τον σημαντικότερο τόπο καταφυγής των ορφανών παιδιών αρμενικής καταγωγής μετά τα γεγονότα της Γενοκτονίας των Αρμενίων.
Ακόμα, το νοσοκομείο προσέφερε υπηρεσίες υγείας σε πολλούς επιζώντες της γενοκτονίας σε διάφορα προσφυγικά κέντρα στην Πόλη.
Μετά τη δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας, το νοσοκομείο υπέστη υποχρεωτικές αλλαγές στη λειτουργία του, που επιβλήθηκαν επιτακτικά από το τουρκικό κράτος.
Με τον νόμο περί Ενοποίησης της Παιδείας, το Υπουργείο Παιδείας ήταν υπεύθυνο για τη διοίκηση όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας. Ως αποτέλεσμα του νόμου αυτού, το σχολείο του νοσοκομείου Σουρπ Πργκιτς υποχρεώθηκε να κλείσει.
Με τον νόμο περί «Ιδιωτικών Νοσοκομείων» του 1933 η κυβέρνηση προσδιόριζε ως «ιδιωτικό νοσοκομείο» κάθε ίδρυμα στη χώρα που διοικούταν ιδιωτικά και η λειτουργία του βρισκόταν εκτός της δικαιοδοσίας των τοπικών δήμων. Με τον νόμο αυτό, όλα τα μη μουσουλμανικά νοσοκομεία που εξυπηρετούσαν τις κοινότητές τους από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έλαβαν τον χαρακτηρισμό του «ιδιωτικού νοσοκομείου». Ωστόσο, μιας και λειτουργούσαν ως ιδρύματα, τους επιτράπηκε να περιθάλπουν δωρεάν τους ασθενείς τους.
Εξαιτίας του χαρακτηρισμού του νοσοκομείου ως «μειονοτικού ιδρύματος», ο νέος νόμος απαιτούσε τη στενή παρακολούθηση αλλά και επιθεώρηση, σε ετήσια βάση, από τη Γενική Διοίκηση Ιδρυμάτων.

Ένα σύγχρονο ίδρυμα

Ο χαρακτηρισμός ως «μειονοτικό ίδρυμα» επέφερε και μεγαλύτερα προβλήματα. Ένα από αυτά ήταν η στέρηση των απαραίτητων εσόδων του νοσοκομείου, προκειμένου αυτό να συνεχίσει την ομαλή λειτουργία του.
Οι κυριότεροι τρόποι που το τουρκικό κράτος προσπάθησε και συνεχίζει να προσπαθεί να το επιτύχει ήταν η παύση-απαγόρευση των κερδοφόρων δραστηριοτήτων του νοσοκομείου καθώς και η παράνομη κατάσχεση της ακίνητης περιουσίας του, η οποία είχε δηλωθεί/καταχωρηθεί με αποφάσεις και διατάγματα του σουλτάνου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα παράνομης κατάσχεσης ακίνητης περιουσίας του νοσοκομείου από το τουρκικό κράτος αποτελεί η περίπτωση του ακινήτου που κληροδότησε στο νοσοκομείο η κυρία Οζενί Ντιντές Ρομάν, του οποίου η κυριότητα αποδόθηκε πίσω στο νοσοκομείο κατόπιν απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ύστερα από δικαστικούς αγώνες της αρμενικής κοινότητας που διήρκεσαν 30 ολόκληρα χρόνια.
Όσον αφορά την πρόσφατη ιστορία του νοσοκομείου, αξίζει να αναφερθούμε στη δημιουργία του μουσείου «Μπεντρός Σιρίνογλου» εντός των εγκαταστάσεών του, το οποίο και εγκαινιάστηκε το 2004 από τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν.
Στο μουσείο εκτίθεται ιατρικός εξοπλισμός του ίδιου του νοσοκομείου από την αδιάκοπη λειτουργία του για 185 έτη καθώς επίσης αντικείμενα καθημερινής χρήσης αλλά και πίνακες ζωγραφικής από το πλούσιο μουσειακό υλικό της αρμενικής κοινότητας και της μακραίωνης παρουσίας της στη ζωή και ιστορία της Κωνσταντινούπολης.
Σήμερα, το νοσοκομείο Σουρπ Πργκιτς συνεχίζει να λειτουργεί ως πλήρης νοσοκομειακή μονάδα πρώτης γραμμής, προσφέροντας υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας σε όλους όσους το έχουν ανάγκη, ανεξάρτητα από την καταγωγή ή τη θρησκευτική τους πίστη.

Tweet

Share