|
Αρχισυντάκτης της αρμενόγλωσσης έκδοσης της εφημερίδας “Αγκός”
Στην Κουήν Μινασιάν
Τεύχος: Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010
Tο αρμενικό ζήτημα έχει πάψει να είναι μόνο ζήτημα των Αρμενίων στην Τουρκία κι έχει γίνει κύριο πολιτικό ζήτημα
Θα θέλατε να δώσετε στους αναγνώστες μας κάποιες πληροφορίες σχετικά με την εφημερίδα «Αγκός»;
Το πρώτο φύλλο της «Αγκός» εκδόθηκε στις 5 Απριλίου 1996, ανήμερα το Πάσχα. Είναι εβδομαδιαία εφημερίδα και κυκλοφορεί κάθε Παρασκευή. Αποτελείται από 24 σελίδες, 20 από τις οποίες στα τουρκικά, ενώ οι 4 στα αρμενικά. Εκδίδεται σε 7000 αντίτυπα, μεγάλο μέρος των οποίων φθάνει στους αναγνώστες μέσω περιπτέρων και βιβλιοπωλείων, κάποια μέσω διανομέων, ενώ οι συνδρομητές της εφημερίδας στο εσωτερικό και το εξωτερικό τη λαμβάνουν ταχυδρομικά. Εκτός αυτών οι ηλεκτρονικοί συνδρομητές μας ανοίγουν τις σελίδες της εφημερίδας πληκτρολογώντας τον προσωπικό τους κωδικό.
Στο παρελθόν ο Χράντ Ντινκ είχε δηλώσει ότι η έκδοση της «Αγκός» ήταν απαραίτητη, σχεδόν επιτακτική ανάγκη, καθώς η στάση της τουρκικής κοινής γνώμης προς τους Αρμένιους ήταν αδικαιολόγητα αρνητική κι εχθρική. Η κατάσταση αυτή έχει αρχίσει ν’ αλλάζει; Πέτυχε η «Αγκός» το σκοπό της;
Η εφημερίδα μας έχει διπλή αποστολή. Πρώτα να τονώσει την εθνική συνείδηση των Αρμενίων της Τουρκίας που δεν μιλούν πια τη γλώσσα μας, και δεν είναι λίγοι. Κατά δεύτερο λόγο έχει ως αποστολή να ενημερώσει τον τουρκικό λαό για τα αρμενικά αιτήματα και ζητήματα. Η εφημερίδα έχει εκπληρώσει και τους δύο στόχους της. Απόδειξη αποτελεί ο μεγάλος αριθμός μη αρμενίων αναγνωστών, στην πλειοψηφία τους αντικαθεστωτικοί άνθρωποι του πνεύματος. Όλοι αυτοί υψώνουν δυνατά τη φωνή τους για να διαμαρτυρηθούν όταν ο αρμενικός λαός αδικείται και συμπαρατάσσονται με εμάς για την επίλυση των ζητημάτων μας. Αν το αρμενικό ζήτημα έχει πάψει να είναι μόνο ζήτημα των Αρμενίων στην Τουρκία κι έχει γίνει κύριο πολιτικό ζήτημα, η «Αγκός» έχει παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτό.
Ο διεθνής τύπος έχει πλέον πολύ συχνές αναφορές στην «Αγκός», που στη συνείδηση πολλών έχει ταυτιστεί με τον Χράντ Ντινκ. Πόσο «βαραίνει» το γεγονός αυτό στους ώμους σας;
Άθελά μας οι θέσεις μας, ο λόγος μας, οι απόψεις και οι σκέψεις μας έχουν βαρύνουσα σημασία από το άτομό μας και συχνά αποδίδονται πρώτα στην εφημερίδα και κατόπιν σε ολόκληρο το λαό μας. Αυτό δεν είναι επιλογή μας, αλλά μια ευθύνη που φόρτωσε στους αδύναμους ώμους μας η ιστορική συγκυρία. Για να αντεπεξέλθουμε, επαφιέμεθα στις αρχές της δημοσιογραφίας, στην εθνική μας συνείδηση, αλλά και στην ατομική μας συνείδηση. Στο δύσκολο αυτό έργο, η αποφασιστικότητα και οι διεκδικήσεις του Χράντ Ντινκ μας δίνουν δύναμη και κουράγιο.
Πόσο άλλαξε η γνώμη των Τούρκων για τους Αρμενίους και οι μεταξύ τους σχέσεις μετά τη δολοφονία του Χράντ Ντινκ; Ποιοι ήταν οι χιλιάδες άνθρωποι που διαδήλωναν φωνάζοντας «είμαστε όλοι μας Χράντ Ντινκ»;
Η δολοφονία του Ντινκ δημιούργησε στην κοινή γνώμη την αίσθηση ότι ένας αθώος άνθρωπος του πνεύματος δολοφονήθηκε μόνο και μόνο επειδή ήταν Αρμένιος. Το έγκλημα αυτό ήταν η αφορμή ώστε ο κόσμος ν’ ακούει με μεγαλύτερη επιφύλαξη την αντιαρμενική προπαγάνδα της κυβέρνησης. Η προπαγάνδα εκείνη στόχευε στο να διαμορφώσει μια αρνητική εικόνα για τους Αρμενίους. Ο λαός όμως είδε στον Χράντ έναν αξιόλογο πνευματικό άνθρωπο που σήκωνε στους ώμους του την τραγική μοίρα του λαού του, αλλά και τα σοβαρά ζητήματα της χώρας του, της Τουρκίας. Γνωρίζοντας την τύχη των προγόνων του, ζητούσε το λόγο όχι από τον απλό λαό, αλλά από τις ηγεσίες των νεοτούρκων και την ιδεολογία στην οποία στηρίζονταν -τον εθνικισμό και το φασισμό. Διαμορφώθηκε έτσι μια κοινή γνώμη η οποία αντιλήφθηκε όλα αυτά και μπήκε μπροστά με το σύνθημα «είμαστε όλοι μας Χράντ Ντινκ». Θα ήταν λάθος να αποδώσουμε το σύνθημα αυτό σε «μεταμφιεσμένους» Αρμενίους, ακόμη κι αν υπήρχαν και τέτοιοι. Ήταν απλά μια προσπάθεια συμπαράστασης στον καταδιωκόμενο. Οι τουρκικοί εθνικιστικοί κύκλοι έχουν καταδιώξει τόσο πολύ τους Αρμενίους, ώστε έμειναν άναυδοι με τις εξελίξεις.
Ο Χράντ Ντινκ είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο «δεν είναι σημαντικό αν θα πεθάνει κανείς, το σημαντικό είναι να πεθάνει όρθιος». Τα λόγια του και ο τρόπος ζωής του έχουν επηρεάσει Αρμενίους και Τούρκους;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν και ανάμεσα στους Αρμενίους και στους Τούρκους άνθρωποι που βάζουν τις ανθρώπινες αξίες και την ιδεολογία τους πάνω από την προσωπική ασφάλεια και ηρεμία. Είναι επίσης σίγουρο πως υπάρχουν άνθρωποι -είτε Αρμένιοι είτε Τούρκοι- οι οποίοι για χάρη της προσωπικής τους ασφάλειας και ηρεμίας παραβαίνουν όλες τις αρχές τους.
Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει η στάση της τουρκικής κυβέρνησης προς την αρμενική κοινότητα, τις δομές της και την πολιτιστική της κληρονομιά;
Πράγματι έχει αλλάξει. Ο λόγος είναι απλός. Το παρόν καθεστώς, που ήρθε στην εξουσία το 2002, έχει αναλάβει να εξασφαλίσει την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχει αναλάβει λοιπόν την υποχρέωση να κάνει κάποιες μεταρρυθμίσεις που επιβάλλει η Ένωση, ανάμεσα στις οποίες είναι και η αναγνώριση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Εκτός αυτού, η παρούσα κυβέρνηση έχει υιοθετήσει ένα πιο δημοκρατικό προφίλ, που επιβάλλει το σεβασμό των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, κάτι που πριν παραβιαζόταν συστηματικά.
Σε όλη την περίοδο της δημοκρατίας, η στάση όλων των κυβερνήσεων για τα αρμενικά ιστορικά-πολιτιστικά μνημεία ήταν η χειρότερη. Έχουν γκρεμιστεί αλύπητα αναρίθμητα κτίσματα ηλικίας χιλιάδων ετών, έχουν συληθεί εκκλησίες, μοναστήρια και νεκροταφεία. Για πρώτη φορά, επί των ημερών της παρούσας κυβέρνησης, δόθηκαν χρήματα από τον κρατικό κορβανά για την αναστήλωση μιας εκκλησίας. Πρόκειται για την εκκλησία του Τίμιου Σταυρού (Σουρπ Χατς), που βρίσκεται στο νησάκι Αχταμάρ, πάνω στη λίμνη Βαν. Η αναστήλωση αυτή, ενθάρρυνε πολλά στελέχη, δημάρχους και κοινοτάρχες να ζητήσουν την αναστήλωση εγκαταλελειμμένων εκκλησιών στην περιφέρειά τους. Τώρα έχει ξεκινήσει η αναστήλωση της αρμενικής εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, που βρίσκεται στο Εσχί Σεχίρ. Αναμφίβολα με αυτή την “κούρσα” των αναστηλώσεων προσβλέπουν και σε οικονομικά οφέλη όπως π.χ. την αύξηση των τουριστών. Εκτός αυτών, το υπουργείο Παιδείας έχει αναλάβει την έκδοση αρμενικών σχολικών βιβλίων, καθώς και την ένταξη σε σχολεία παιδιών από την Αρμενία, οι γονείς των οποίων έχουν έρθει στην Τουρκία για να εργαστούν, όμως αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη νομιμότητα των εγγράφων τους. Θα πρέπει να τονίσουμε βέβαια, πως όλα αυτά αποτελούν σχέδια, που μένει να δούμε εάν θα υλοποιηθούν. Να θυμίσουμε, επίσης, πως στη μακραίωνη ιστορία των σχέσεων των δύο λαών, ο λαός μας έχει πολλές φορές πιστέψει σε υποσχέσεις για να δει αμέσως μετά τις ελπίδες του να διαψεύδονται. Αυτό το οποίο μας διδάσκει το παρελθόν, είναι ότι δεν πρέπει να εφησυ-χάζουμε με υποσχέσεις, πριν αυτές υλο-ποιηθούν. Και στις παρούσες συνθήκες, έχουμε πολλούς λόγους για να είμαστε επιφυλακτικοί. Η τουρκική δημοκρατία απέχει πολύ από το να εμπνέει εμπιστοσύνη για τη δίκαιη επίλυση του αρμενικού ζητήματος.
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η δίκη του Χράντ Ντινκ; Θα μπορούσατε να την χαρακτηρίσετε δίκαιη;
Τρανή απόδειξη της απουσίας δικαιοσύνης από το τουρκικό δικαστικό σύστημα, αποτελεί η δίκη του Χράντ Ντινκ. Ο περιφερειάρχης κι ο διευθυντής ασφαλείας της Κωνσταντινούπολης δήλωσαν αμέσως μετά τη δολοφονία πως επρόκειτο για μια ιδιωτική υπόθεση. Αργότερα, όλα τα στοιχεία κατέδειξαν πως η δολοφονία του Χράντ Ντινκ ήταν ένα προσεκτικά σχεδιασμένο, μελετημένο κι εκτελεσμένο έγκλημα. Εδώ και τρία χρόνια το δικαστήριο δεν έχει κατορθώσει να φτάσει σε κάποιο συμπέρασμα για τις σχέσεις των 30 κατηγορουμένων κι έχει φορτώσει τη δίκη στο δολοφόνο και τους άμεσους συνεργούς του. Είναι επομένως φανερό πως οι δικαστές με την ετυμηγορία τους δεν θα έχουν υπηρετήσει τη δικαιοσύνη.
Ποια είναι η γνώμη σας: η τουρκική κοινή γνώμη αρνείται τη γενοκτονία των Αρμενίων ή αγνοεί την ιστορία;
Η πολιτική της Τουρκίας βασίζεται στην άρνηση της γενοκτονίας των Αρμενίων. Η κρατική μηχανή, το δικαστικό σώμα, τα πανεπιστήμια, οι έδρες της ιστορίας, ο στρατός, όλοι υπηρετούν τον ίδιο σκοπό: την άρνηση της γενοκτονίας και των αρμενικών διεκδικήσεων. Έχει επινοηθεί μια πλαστή ιστορία, πάνω στην οποία έχει βασιστεί και η εκπαίδευση. Η κοινή γνώμη έχει χάσει την παραδοσιακή της συνείδηση κι απλά συμμετέχει στον αγώνα σύστασης ενός “τουρκικού έθνους”. Στον τουρκικό πληθυσμό αποτελούν εξαίρεση οι οικογένειες που έχουν ζήσει τα τελευταία εκατό χρόνια στην ίδια πόλη ή το ίδιο χωριό. Έχει πληγεί η κοινή μνήμη. Έτσι μπορεί κανείς να πει πως η πολιτεία αρνείται το αρμενικό ζήτημα και τη γενοκτονία του 1915, ενώ η κοινή γνώμη τα αγνοεί.
Τα τελευταία χρόνια ένας σημαντικός αριθμός τούρκων υπηκόων που ζουν στις ανατολικές επαρχίες της Τουρκίας αναζητούν τις αρμενικές τους ρίζες. Πώς ξεκίνησε αυτό το θέμα;
Και για εμάς -τους αρμενικής καταγωγής τούρκους υπηκόους- ήταν έκπληξη να δούμε τόσους πολλούς ανθρώπους να γνωστοποιούν την αρμενική τους ταυτότητα. Το γεγονός αυτό εξηγείται ως εξής: κατ’ αρχάς για πολλά χρόνια άνθρωποι δήλωναν μουσουλμάνοι, τούρκοι ή κούρδοι για να γλυτώσουν από τις σκληρότατες διώξεις. Με αυτό τον τρόπο πολλές οικογένειες κατάφεραν να επιβιώσουν στις πόλεις ή τα χωριά τους. Φρόντιζαν πάντα βέβαια να παντρεύονται ομοίους τους για να κατορθώσουν να διατηρήσουν την ταυτότητά τους και να μην αφομοιωθούν. Διατήρησαν ακόμη και τη θρησκεία τους, αντιστεκόμενοι σε ισχυρότατες πιέσεις. Αναπόφευκτα αυτό το πείσμα για διατήρηση της εθνικής ταυτότητας ολοένα χαλάρωνε λόγω των επιταγών της σύγχρονης ζωής. Όσοι έφευγαν από το σπίτι τους για σπουδές σταδιακά αφομοιώνονταν. Εδώ αναφερόμαστε σε όσους άλλαξαν θρησκεία οικογενειακώς. Φυσικά δεν είχαν την ίδια τύχη όλοι όσοι αλλαξοπίστησαν. Πολλοί από αυτούς αντίθετα, θέλοντας να φανούν πιο πειστικοί, έγιναν φανατικοί μουσουλμάνοι ή Τούρκοι. Υπάρχουν ακόμη επιζώντες της γενοκτονίας, για τους οποίους η καταγωγή τους αποτελούσε “οικογενειακή ντροπή” και είχε καλυφθεί από το πυκνό πέπλο της λήθης. Η δικηγόρος Φετιγιέ Τσετίν εξέδωσε βιβλίο, όπου αποκαλύπτει το μυστικό που της εμπιστεύθηκε η γιαγιά της, λίγο πριν πεθάνει. Η αφήγηση της ηλικιωμένης γυναίκας φανερώνει την απόλυτη τραγωδία που έζησε και παρ’ όλο που παρόμοιες ιστορίες εμάς δεν μας ξαφνιάζουν, για όσους αγνοούν αυτές τις σελίδες της ιστορίας, αποτελούν ένα γερό ταρακούνημα. Το βιβλίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής. Μετά από αυτή την έκδοση γίναμε μάρτυρες ενός κατακλυσμού εκμυστηρεύσεων. Υπήρξαν γράμματα και τηλεφωνήματα ανθρώπων από κάθε γωνιά της Τουρκίας που αποκάλυπταν πως η γιαγιά τους ήταν Αρμένια. Έτσι γεννήθηκε ένα δεύτερο βιβλίο, “Τα εγγόνια”.
Τι θέμα έχει δημιουργηθεί με την εκλογή του τοποτηρητή του πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης; Γιατί πρόκειται το Πατριαρχείο να κινηθεί δικαστικά εναντίον της τουρκικής κυβέρνησης;
Σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία, ο αρμενικός πληθυσμός αποτελεί θρησκευτική μειονότητα, εκπρόσωπος της οποίας είναι ο αρμένιος πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης. Λόγω κάποιας ανίατης ασθένειας από την οποία πάσχει ο σημερινός πατριάρχης Μεσρόπ Β’, ο πατριαρχικός θρόνος έχει ουσιαστικά χηρέψει. Ο αρχιεπίσκοπος Αράμ Ατεσιάν θεωρεί πως δεν έχει το ανάλογο κύρος για να εκλεγεί πατριάρχης, και προτιμά να ασκεί το ρόλο του με τον τίτλο του τοποτηρητή. Η λύση αυτή φαίνεται να εξυπηρετεί και την τουρκική κυβέρνηση, καθώς ο αρχιεπίσκοπος Αράμ είναι ένας συνομιλητής που υποκύπτει εύκολα. Η κοινότητα δεν εγκρίνει αυτή την περίεργη λύση, αλλά αποφεύγει να έρθει σε έντονη αντιπαράθεση. Ως τώρα ο αριθμός όσων έχουν υπογράψει αίτημα για εκλογή πατριάρχη ανέρχεται σε 5000.
|
