Εκατόν επτά χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 και εκατό χρόνια από τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας το 1922, το περιοδικό «Αρμενικά», σε συνεργασία με τον Δήμο Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη και τους ανθρώπους της Δημοτικής Πινακοθήκης, οργάνωσαν την έκθεση ιστορικής φωτογραφίας με θέμα «1922-2022. Η Ελλάδα υποδέχεται τους Αρμένιους πρόσφυγες», η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Δήμου Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη με γενικό τίτλο «Μικρά Ασία – Ιωνία – Πόντος: Προσφυγιά, Κοινωνία, Δημιουργία».

Τα εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης πραγματοποιήθηκαν την Τετάρτη 14 Σεπτεμβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας».Παρευρέθηκαν η πολιτική και θρησκευτική ηγεσία της ελληνοαρμενικής κοινότητας, πολιτειακοί εκπρόσωποι, διακεκριμένοι επιστήμονες, δημοτικοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι αρμενικών και νικαιώτικων πολιτιστικών, αθλητικών και φιλανθρωπικών σωματείων.

Στην εισαγωγική ομιλία, η υπεύθυνη της Δημοτικής Πινακοθήκης Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη Μαρία Πούλου επεσήμανε τη σπουδαιότητα των τεκμηρίων που εκτίθενται και τη σημασία του αρχείου του περιοδικού «Αρμενικά» για την καταγραφή της ιστορίας της ελληνοαρμενικής κοινότητας. Ευχαρίστησε το Δ.Σ. του συλλόγου «Αζαταμάρτ», τον φορέα που εκδίδει το περιοδικό, για την εμπιστοσύνη του, και εξέφρασε την ικανοποίησή της που το φωτογραφικό αυτό υλικό παρουσιάζεται στη Νίκαια, τόπο συνύπαρξης της ελληνικής και της αρμενικής κοινότητας. Χαιρετισμό απηύθυνε ο δήμαρχος Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη Γεώργιος Ιωακειμίδης, ο οποίος ενέταξε την έκθεση στις εκδηλώσεις μνήμης του Δήμου για τα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, αναφέροντας πως, σε συνδυασμό με την προηγούμενη έκθεση της Δημοτικής Πινακοθήκης με θέμα «Οι Αρμένιοι φωτογράφοι της Νίκαιας», ολοκληρώθηκε η απόδοση τιμής στην αρμενική κοινότητα της πόλης. Ο δήμαρχος επεσήμανε ακόμη τη σημασία της συνεργασίας με το περιοδικό «Αρμενικά» και τόνισε τη σπουδαιότητα του ιστορικής βαρύτητας αρχείου του. Αναφέρθηκε επίσης στο πρόγραμμα αποκατάστασης δύο χαρακτηριστικών τύπων προσφυγικής κατοικίας της Νίκαιας στο οποίο προχωρά ο Δήμος.

Στη συνέχεια, το μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού «Αρμενικά», ο Αγκόπ Χανικιάν, ζήτησε από όλους τους παρευρισκόμενους την απότιση φόρου τιμής στα θύματα της απροκάλυπτης εισβολής των Αζέρων στην Αρμενία στις 12 Σεπτεμβρίου 2022, τηρώντας ενός λεπτού σιγή.

Έπειτα μίλησε για το κοινό νήμα που συνδέει την ιδεολογία που προκάλεσε τη Γενοκτονία των Αρμενίων και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Επεσήμανε την κοινή ηθική και αισθητική αντίληψη και την άψογη συνεργασία μεταξύ Δήμου και περιοδικού, η οποία αποτυπώνεται στην έκθεση. Παρουσίασε το περιεχόμενο της έκθεσης και την πολύπλευρη δράση του περιοδικού «Αρμενικά», εστιάζοντας στην εκδοτική του δραστηριότητα, στο πρόγραμμα ψηφιοποίησης της βιβλιοθήκης και του αρχείου του περιοδικού, και στη συνεχή προσπάθεια εμπλουτισμού αυτών.

Έναν ξεχωριστό τόνο, που συνδύαζε υψηλό λυρισμό και εκφραστική αμεσότητα, αγγίζοντας το συναίσθημα όλων, προσέφερε στην εκδήλωση η ζωντανή παρουσίαση παραδοσιακών αρμενικών και μικρασιατικών τραγουδιών που επιμελήθηκε ο Ελληνοαρμένιος συνθέτης Μιράν Τσαλικιάν και παρουσιάστηκε από τον ίδιο (πιάνο και μπουζούκι), τους μουσικούς Βαχάν Γκαλστιάν (ντουντούκ), Κώστα Σπηλιόπουλο (κιθάρα), και τους ερμηνευτές Χρήστο Μπινιάρη και Μαρία Ρουμάνη.

Οι φωτογραφίες της έκθεσης παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από την κοινότητα της Θεσσαλονίκης στις αρχές του 20ού αιώνα και συνεχίζοντας με τον αγέρωχο ταγματάρχη Αράμ Γκαϊτζάκ και το Πέμπτο Αρμενικό Τάγμα του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Το οδοιπορικό συνεχίζεται με φωτογραφίες προσφύγων της περιόδου 1922-1923 να μεταφέρονται και να αποβιβάζονται σε διάφορα λιμάνια της ηπειρωτικής αλλά και νησιωτικής Ελλάδας για εγκατάσταση.

Βλέπουμε κάποια από τα συνολικά 8.000 ορφανά προσφυγόπουλα να φιλοξενούνται προσωρινά στα διάφορα ιδρύματα της χώρας, όπως το ίδρυμα του Ζαππείου Μεγάρου και το φρούριο της Κέρκυρας, και να εγκαθίστανται στα ορφανοτροφεία Σύρου, Ωρωπού και Κέρκυρας. Εκτός από τη βοήθεια και τη στήριξη της ελληνικής κυβέρνησης, σημαντικό ρόλο στη ζωή των προσφύγων διαδραμάτισαν και οι διεθνείς οργανώσεις αρωγής, όπως η «Near East Relief», o Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, το «Save the Children Fund», το «Lord Mayor’s Armenian Fund» κ.ά., οι οποίες φρόντισαν για τη σίτιση, την περίθαλψη και τον ρουχισμό των προσφύγων.

Στις φωτογραφίες αποτυπώνεται και η σημαντική παρουσία των αρμενικών οργανώσεων που συνέβαλαν στην οικονομική αλλά κυρίως στην ηθική στήριξη των Αρμενίων προσφύγων, όπως η Γενική Αρμενική Ένωση Αγαθοεργίας και ο Αρμενικός Κυανούς Σταυρός, οι οποίες, εκτός από την οικονομική στήριξη στα σχολεία, την οργάνωση συσσιτίων και τη διανομή ρουχισμού, δημιούργησαν νέα σχολεία σε περιοχές με σχετικά μικρό αρμενικό πληθυσμό και ίδρυσαν θεραπευτήρια. Σημαντική υπήρξε και η αρωγή του ιδρύματος Γκιουλμπενκιάν, που εκτός της στήριξης που προσέφερε στους Αρμένιους πρόσφυγες, ίδρυσε και το ομώνυμο σχολείο στη Θεσσαλονίκη.

Έως τη δεκαετία του 1930, μόνο στην Αττική λειτουργούσαν 16 σχολεία, τα οποία εντοπίζονται σε Δουργούτι, Κοκκινιά, Δραπετσώνα, Καισαριανή, Νέο και το Παλαιό Φάληρο, Μαρούσι και Λαύριο. Αρμενικά σχολεία λειτούργησαν και σε όλη την επικράτεια της Ελλάδας, όπως σε Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή, Ξάνθη, Καβάλα, Δράμα, Χανιά, Μυτιλήνη, Καλαμάτα και αρκετές ακόμη πόλεις, όπου τα προσφυγόπουλα φοιτούν πια στα σχολεία μαθαίνοντας την ελληνική και την αρμενική γλώσσα. Οι δάσκαλοι και παιδαγωγοί τους —που αποτελούσαν τη διανόηση των Αρμενίων πριν τη Γενοκτονία, όπως οι Σος Βανί, Μανούκ Μανουκιάν, Αρσέν Μπαλιάν, Κεβόρκ Γκαρβαρέντς— ποζάρουν με περηφάνια μπροστά στον φακό την ώρα του μαθήματος ή της εκδρομής. Οι σχολικές γιορτές και οι παραστάσεις των παιδιών με παραδοσιακές φορεσιές αποτέλεσαν και αυτές ευκαιρία για να στηθούν οι φωτογραφικές μηχανές και να απαθανατίσουν τη στιγμή. Φωτογραφικό υλικό παρουσιάζεται και από τα σχολεία που λειτούργησαν υπό την αιγίδα της αρμενικής καθολικής εκκλησίας καθώς και της ευαγγελικής εκκλησίας στο Δουργούτι και στην Κοκκινιά.

Η ίδρυση συλλόγων, όπως η Ένωση Αρμενίων Αθλητών «Χομενετμέν» και των προσκόπων, διοργανώσεις παναρμενικών αγώνων στα γήπεδα του Πανελληνίου και του Πανιωνίου, πολιτιστικοί σύλλογοι με χορωδίες και θεατρικές ομάδες εν ώρα παράστασης αποτυπώνονται σε μερικές από τις αναρτημένες φωτογραφίες που εμφανίζονται στις εφημερίδες εκείνης της εποχής. Εκδότες και αρχισυντάκτες, όπως οι Καπριέλ Λαζιάν, Αντόν Γκαζέλ, Γκάρο Κεβορκιάν, Ααρόν Στεπανιάν και πολλοί άλλοι, ίδρυσαν εφημερίδες και περιοδικά από τα πρώτα χρόνια της άφιξής τους. Βλέπουμε επίσης φωτογραφίες που αφηγούνται την ομαλή ζωή των Αρμενίων μέσα από την καθημερινότητά τους, οι οποίοι, ριζωμένοι πια στη δεύτερη πατρίδα τους, στην Ελλάδα, γίνονται ιδιοκτήτες εμπορικών καταστημάτων, οργανοποιοί, καφεκόπτες, χρυσοχόοι, ωρολογοποιοί, χαράκτες και φωτογράφοι.

Εκτός από τις φωτογραφίες στους δύο ορόφους της έκθεσης, υπάρχουν και τρεις προθήκες. Μία με τον αρμενικό Τύπο στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, μία με τετράδια και βιβλία μαθητών από τα σχολεία εκείνης της εποχής και μία ακόμη μικρή όπου εκτίθενται κάποια εκκλησιαστικά αντικείμενα. Στον χώρο προβάλλεται ένα τρίλεπτο ντοκουμέντο από τα ορφανοτροφεία της Σύρου και της Αθήνας καθώς και ένα οκτάλεπτο φιλμάκι από το 1930 με τα αρμενικά σχολεία στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.

Mε αφορμή την έκθεση εκδόθηκε ένας κατάλογος - άλμπουμ 80 σελίδων που περιέχει μέρος των φωτογραφιών και το οποίο διανέμεται δωρεάν στους επισκέπτες.

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον δήμαρχο Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη Γεώργιο Ιωακειμίδη, καθώς και τους ανθρώπους του Δήμου, που μας προσέφεραν απλόχερα τη συνεργασία τους αλλά και την ανεκτίμητη φιλία τους. Πιο συγκεκριμένα, ευχαριστούμε την κα. Μαρία Πούλου για τη συνδρομή της στη μουσειολογική μελέτη, την κα. Δέσποινα Τρίγκα για την εργασία της στους τομείς του συντονισμού, της διοίκησης και των οικονομικών και την κα. Δέσποινα Αλεξιάδου για την εργασία της στην προετοιμασία της έκθεσης. Ελπίζουμε η επιτυχημένη συνεργασία μας με τον Δήμο Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη να συνεχιστεί και στο μέλλον.

Tweet

Share