|
Πατέρας Γεβόντ Αλισάν: 1820-2020
Ο διδάσκαλος του αρμενικού έθνους
«Σε βαθμό λατρείας πρέπει να αγαπάμε και
να προστατεύουμε την αρμενική γλώσσα
και τα αρμενικά εδάφη, τον Αρμένιο και τον πολιτισμό του,
διότι χάριν σε αυτά άνθισε και έλαμψε η αρμενική μεγαλοφυΐα.
Ενάντια στα σκοτάδια της σκλαβιάς και της παρακμής
αυτά έγιναν τα πανίσχυρα όπλα για την αυτοπροστασία, την επιβίωση
και τη θριαμβική επάνοδο των Αρμενίων».
Γεβόντ Αλισάν
 Βερζίν Καραμπετιάν
Ιούνιος- Σεπτέμβριος 2020, τεύχος 104
Με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την γέννηση του Γεβόντ Αλισάν, του σπουδαίου αυτού Αρμένιου κληρικού, ποιητή, φιλολόγου, ιστορικού, γεωγράφου, μεταφραστή αλλά κυρίως «διδασκάλου του αρμενικού έθνους», ακολουθούμε το μονοπάτι της ζωής του και αντιλαμβανόμαστε το μεγαλείο της προσωπικότητάς του.
Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1820 ο Κεροβπέ Μπεντρός Αλισανιάν, όπως είναι το πραγματικό του όνομα, είναι το δεύτερο από τα τρία παιδιά της εύπορης οικογένειας του παλαιοπώλη και νομισματολόγου Μαρντιρός Αλισανιάν. Το 1832 σε ηλικία 12 ετών πηγαίνει για σπουδές στη Μονή των Μεχιταριστών του Αγίου Λαζάρου στη Βενετία, από όπου και αποφοιτεί το 1841. Ήδη από το 1838 παρουσιάζει ενεργή δράση στη μοναστηριακή κοινότητα και γίνεται μέλος της αδελφότητας των Μεχιταριστών. Με την αποφοίτησή του αναλαμβάνει τη διδασκαλία στο συγκεκριμένο σχολείο, ξεκινά τη συνεργασία του με το περιοδικό «Παζμαβέμπ», το οποίο εκδίδεται μέχρι και σήμερα από τους Λαζαριστές μοναχούς, ενώ παράλληλα εκδίδει τα πρώτα του ποιήματα, πάντοτε γραμμένα στην αρχαία (κραπάρ) αρμενική γλώσσα.
Το 1848 διορίζεται διευθυντής στο σχολείο των Μεχιταριστών «Μουράτ Ραφαελιάν», που εδρεύει στο Παρίσι, και συγχρόνως αναλαμβάνει την αρχισυνταξία του περιοδικού «Παζμαβέμπ» (1849-1851). Με την πρώτη του επίσκεψη στη Ρώμη γύρω στο 1850 ξεκινά και η εντατική αναζήτησή του για οποιοδήποτε αρμενικό χειρόγραφο ή βιβλίο. Για μια εικοσαετία και πλέον ο πατέρας Γεβόντ Αλισάν επισκέπτεται πολλές ευρωπαϊκές πόλεις και πανεπιστήμια (Λονδίνο, Οξφόρδη, Βερολίνο, Βιέννη, Παρίσι, Βρυξέλες, Γάνδη κ.ά.) με απώτερο σκοπό τη μελέτη, την καταγραφή αλλά και την αγορά αυτών των πολύτιμων εγγράφων, βιβλίων και χειρογράφων. Μεγάλο μέρος της πλούσιας βιβλιοθήκης και της λεπτομερούς καταγραφής των εκθεμάτων της Μονής του Αγίου Λαζάρου οφείλεται στον πατέρα Αλισάν.
Το 1872, με όλον αυτόν τον πλούτο αποτυπωμένο στο μυαλό αλλά κυρίως στην ψυχή του, ο Αλισάν απομονώνεται στη Μονή και δημιουργεί έως τον θάνατό του το 1901.
Η παρακαταθήκη που αφήνει στις επόμενες γενιές είναι πενήντα τίτλοι βιβλίων και περίπου είκοσι τόμοι σε χειρόγραφα, που περιλαμβάνουν εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, ιστορικές και γεωγραφικές μελέτες, θρησκευτικά βιβλία, μελέτες γύρω από τους αρχαίους Αρμένιους παγανιστικούς θεούς, καθώς και πολλά πατριωτικά ποιήματα.
Εκείνη την εποχή η Γηραιά Ήπειρος βράζει από τις επαναστατικές ιδέες που κυριαρχούν σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πόλεις, τη μεγάλη ένοπλη επανάσταση των Ελλήνων κατά των Οθωμανών και τις εθνικές ενοποιήσεις που συμβαίνουν στην Ιταλία. Ο πατέρας Αλισάν, βαθύτατα επηρεασμένος από όλα αυτά, ξεκινά να γράφει πολλά πατριωτικά ποιήματα στη δημοτική (ασχαραπάρτ) πλέον γλώσσα, για να είναι κατανοητή από όλους, όπως το μελοποιημένο ποίημά του «Παμπ Βοροντάν» και το «Μπλμπουλν Αβαραϊρί». Έτσι, εμψυχώνει και αφυπνίζει το επαναστατικό πνεύμα όλων των Αρμενίων, από την Κωνσταντινούπολη μέχρι το Βαν και από την Τιφλίδα μέχρι τη Μόσχα. Επίσης, πολλά από τα ποιήματά του είναι επηρεασμένα από το νέο ρεύμα του ρομαντισμού που κατακλύζει την Ευρώπη, και με την έντονη επιρροή που ασκεί στους Αρμένιους διανοούμενους θέτει τη νέα εποχή και στην αρμενική λογοτεχνία.
Ανάμεσα στον πλούτο που μας άφησε ο πατέρας Αλισάν ιδιαίτερη θέση κατέχει μια σειρά τόμων με τον γενικό τίτλο «Εγκυκλοπαίδεια της Αρμενικής Γης», όπου παρουσιάζει λεπτομερέστατα την ιστορική Αρμενία. Στη μελέτη αυτή καταγράφει όλες τις επαρχίες με τις πόλεις και τα χωριά τους, δίνοντας παράλληλα και πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα της κάθε περιοχής.
Επίσης, αναφέρεται σε ιστορικά και εθνικά ζητήματα, ήθη και έθιμα, τοπικές διαλέκτους, ενώ κάνει και εκτενείς αναφορές στις θρησκευτικές δοξολογίες και στα έθιμα του κάθε χωριού. Όλα αυτά χωρίς να έχει επισκεφτεί ποτέ την αγαπημένη του πατρίδα και χωρίς να έχει τη δυνατότητα να ζήσει, έστω και λίγο, στα πάτρια εδάφη που τόσο πολύ αγάπησε και εξύμνησε σε όλη του τη ζωή.
Αν και λάτρης των αρχαίων αρμενικών, η εγκυκλοπαίδεια είναι γραμμένη εξ ολοκλήρου στη δημοτική γλώσσα. Κι αυτό διότι στην εποχή της αρμενικής αναγέννησης και της λαϊκής αφύπνισης ο πατέρας Γεβόντ Αλισάν πιστεύει πως με τη γνώση της ιστορίας, της γεωγραφίας και των πολιτιστικών θησαυρών της πατρίδας μας μεταλαμπαδεύεται στις επόμενες γενιές το αίσθημα της αυτοσυντήρησης και της επανόδου ενάντια στην οθωμανική απειλή και τον αφανισμό.
|
