Οβανές Γαζαριάν

Ο Γκάρο Κεβορκιάν γεννήθηκε το 1895 στην Κομοτηνή της τότε τουρκοκρατούμενης Θράκης. Ήταν γιος της Παυλινέ και του Ρουπέν, μίας από τις εξέχουσες προσωπικότητες της Κομοτηνής και όχι μόνο. Αξίζει να σταθούμε λίγο στον Ρουπέν Κεβορκιάν.

Γεννήθηκε το 1852 στο Σλίβεν της Βουλγαρίας —που ήταν τότε υπό οθωμανικό ζυγό— και σπούδασε νομικά. Εργάστηκε ως δημόσιος υπάλληλος στην Κομοτηνή μέχρι το 1878 και ακολούθως άσκησε τη δικηγορία, με ένα μικρό διάλειμμα τα έτη 1905-1906, καθώς υπηρέτησε ως δικαστικός στο Παζμακλί. Εγκαταστάθηκε ένα μικρό διάστημα στην Αδριανούπολη και επέστρεψε στην Κομοτηνή. Υπήρξε ενεργό μέλος της τότε ανθούσας αρμενικής κοινότητας της πόλης και εξέχων παράγοντας αυτής.

Κατά την περίοδο Οκτωβρίου 1919-Μαΐου 1920 δημιουργήθηκε ένα ιδιότυπο καθεστώς στη Δυτική Θράκη με τον όρο «Διασυμμαχική Θράκη», ως επακόλουθο της ήττας της Βουλγαρίας (που κατείχε την περιοχή από το 1913) στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και της ευρύτερης παρέμβασης της Entente‎‎ (Αντάντ) εκεί. Ο δισταγμός των Μεγάλων Δυνάμεων να αποδώσουν τον έλεγχο της περιοχής στην Ελλάδα οδήγησε στην εγκαθίδρυση αυτού του πολιτικοστρατιωτικού συστήματος υπό τον έλεγχο του Γάλλου στρατηγού Σαρπί και με έδρα την πόλη της Κομοτηνής.

Κύριο συμβουλευτικό όργανο της Διασυμμαχικής Θράκης ήταν το Ανώτερο Διοικητικό Συμβούλιο —ένα είδος βουλής των Θρακών—, που είχε κυρίως γνωμοδοτικό χαρακτήρα και το οποίο αποτελείτο από αντιπροσώπους όλων των μειονοτήτων της περιοχής. Η εκλογή Έλληνα προέδρου στο συμβούλιο είχε ιδιαίτερα μεγάλη σημασία, καθώς θεωρήθηκε ως δημοψήφισμα των κατοίκων και συνέβαλε αποφασιστικά στις προσπάθειες του Ελευθέριου Βενιζέλου, κατά τη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων, για την ενσωμάτωση της Θράκης στην Ελλάδα.

Έτσι, λοιπόν, ο Ρουπέν Κεβορκιάν, ως Αρμένιος αντιπρόσωπος, κατόπιν συνεννόησης με τον διπλωματικό απεσταλμένο της ελληνικής κυβέρνησης και στενό συνεργάτη του Βενιζέλου, Χαρίσιο Βαμβακά, και κατ’ εντολήν της κοινότητας φυσικά, ψήφισε υπέρ της Ελλάδας σε μια ψηφοφορία ιδιαίτερα καθοριστική, καθώς μια ενδεχόμενη ψήφος υπέρ της βουλγαρικής πλευράς, με δεδομένη τη λευκή ψήφο του Εβραίου αντιπροσώπου, θα επέφερε καταστροφικά αποτελέσματα για την Ελλάδα, όπως την πιθανότητα προσάρτησης της Δυτικής Θράκης εκ νέου στη Βουλγαρία ή τη δημιουργία αυτόνομης Θράκης, όπως επιθυμούσαν οι Τούρκοι.

Μέχρι και σήμερα, στις 14 Μαΐου, ημέρα απελευθέρωσης της Κομοτηνής, κατά τη δοξολογία στον μητροπολιτικό ναό της πόλης, ο Ρουπέν Κεβορκιάν αναφέρεται ανάμεσα σε αυτούς που αγωνίστηκαν για την ενσωμάτωση της Θράκης στην Ελλάδα. Μετά τον θάνατό του το 1924, ο Δήμος Κομοτηνής έδωσε το όνομά του σε μια οδό της πόλης. Ο τάφος του βρίσκεται στο Αρμενικό Κοιμητήριο της Κομοτηνής.

Επιστρέφοντας στον Γκάρο Κεβορκιάν, μαθήτευσε στο αρμενικό σχολείο της Κομοτηνής, ακολούθως, πήγε στο φημισμένο Αμερικανικό Κολέγιο της αρμενόφωνης επαρχίας Μπαρντιζάγκ της Νικομήδειας, και στη συνέχεια σπούδασε νομικά στην Κωνσταντινούπολη.

Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, η Κομοτηνή είχε καταληφθεί από τους Βούλγαρους. Όταν η χώρα μπήκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1915 στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, κηρύχθηκε γενική επιστράτευση, η οποία περιελάμβανε και τους κατοίκους της κατεχόμενης Θράκης. Έτσι, ο Γκάρο, που βρισκόταν στην Κομοτηνή εκείνη την εποχή, κατετάγη αναγκαστικά στο 39ο Σύνταγμα του βουλγαρικού στρατού. Στάλθηκε στο μακεδονικό μέτωπο «σε μια άγνωστη κόλαση, στην πρώτη γραμμή, όπου μια αδιάκοπη βροχή φωτιάς έπεφτε από τον ουρανό», όπως περιγράφει στην αυτοβιογραφία του την εμπειρία του από τον πόλεμο. Θεωρώντας «θεϊκό θαύμα» το ότι επέζησε των μαχών, καθώς η πλειονότητα των συμπολεμιστών του είτε σκοτώθηκαν είτε τραυματίστηκαν μετά τη συντριβή του βουλγαρικού στρατού, αιχμαλωτίζεται από Γάλλους και Σέρβους τον Νοέμβριο του 1916, και μεταφέρεται στη Λάρισα.

Τον Φεβρουάριο του 1917 δραπετεύει, και μετά από πενθήμερη πορεία καταλήγει στην Αθήνα. Μη γνωρίζοντας ελληνικά, περιπλανιέται άστεγος στους δρόμους της Αθήνας, δουλεύοντας ευκαιριακά ως πλανόδιος πωλητής φρούτων και ξηρών καρπών. Για ένα μικρό διάστημα προσλαμβάνεται από έναν πάμπλουτο Αθηναίο ως νυχτοφύλακας στην οικία του.

Βλέποντας ότι δεν μπορεί να συνεχίσει άλλο έτσι, τον Αύγουστο αναχωρεί για τη Θεσσαλονίκη, όπου θα συναντήσει ένα από τα εξέχοντα μέλη τής εκεί αρμενικής παροικίας, τον Λεβόν Σιρίν, ο οποίος τον συμβουλεύει να καταταγεί στον αγγλικό στρατό —τμήμα του οποίου εδρεύει στη Θεσσαλονίκη— ως μεταφραστής, καθώς γνώριζε αγγλικά και τουρκικά. Πράγματι, ακολουθεί τις συμβουλές του, και τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς βρίσκεται στην Παλαιστίνη ως μεταφραστής των Άγγλων.

Εκεί θα βρεθεί με τον Χραντ Σαμουελιάν, διευθυντή της αρμενικής εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης «Ζαμανάγκ» (χρόνος) —που ήταν αιχμάλωτος, καθώς υπηρετούσε στον τουρκικό στρατό—, με τον οποίο θα συνεργαστεί αργότερα στην εφημερίδα «Χαράτς» (εμπρός) στο Παρίσι. Επίσης, θα γνωρίσει πολλά μέλη της Αρμενικής Λεγεώνας, με κάποιους από τους οποίους θα συνεργαστεί αργότερα σε διάφορα αρμενικά έντυπα.

Στις 30 Οκτωβρίου 1918, με τη Συνθήκη του Μούδρου, τερματίστηκε ο πόλεμος μεταξύ Αντάντ και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Γκάρο Κεβορκιάν, ελεύθερος πια από τον στρατό, εργάστηκε για λίγο ως επαγγελματίας μεταφραστής στο Κάιρο, από όπου αναχώρησε τον Δεκέμβριο του 1918 για τη Θεσσαλονίκη. Από εκεί επέστρεψε στο σπίτι του στην Κομοτηνή μετά από δυόμισι χρόνια απουσίας.

Τον Σεπτέμβριο του 1921 αποδέχεται την πρόσκληση της εφημερίδας «Αζανταμάρτ» (απελευθερωτικός αγώνας) της Κωνσταντινούπολης να συμμετάσχει στη συντακτική επιτροπή. Θα εργαστεί εκεί μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου του 1922.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την έλευση στην Ελλάδα 80.000 Αρμενίων προσφύγων, εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη, όπου θα εργαστεί ως δημοσιογράφος, αρθρογράφος και διευθυντής στις κυριότερες προπολεμικές αρμενικές εφημερίδες της Θεσσαλονίκης προσκείμενες στο κόμμα «Τασνακτσουτιούν», του οποίου ήταν και ο ίδιος μέλος. Παρακάτω παραθέτουμε τις εφημερίδες στις οποίες εργάστηκε:

«Αλίκ» (κύμα), καθημερινή εφημερίδα, 18/6/1925 - 13/3/1927, «Χοριζόν» (ορίζοντας), 16/10/1927 - 8/9/1937, «Γκσμιτ» (τσίμπημα), σατιρική εβδομαδιαία εφημερίδα, 24/4/1927 - 2/10/1927, «Νορ Ορ» (νέα μέρα), καθημερινή εφημερίδα που εκδιδόταν στην Αθήνα (25/3/1923 - 8/9/1944), στην οποία ο Γκάρο Κεβορκιάν ήταν συνεργάτης.

Τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γκάρο φεύγει από τη Θεσσαλονίκη, και αφού επισκέπτεται διάφορες αρμενικές παροικίες, καταλήγει το 1942 αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ραζμίγκ» (μαχητής) (1942-1944), που εκδίδει στη Σόφια ο Καρεκίν Νζτεχ. Το 1946 μετακομίζει στη Γερμανία και εκδίδει στη Στουτγάρδη την εβδομαδιαία εφημερίδα «Νταρακίρ» (εξόριστος). Το 1948, στην ίδια πόλη, αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Πακτέρ» (εκπρόσωπος) μέχρι τα τέλη του 1949. Το 1950 αναχωρεί για τη Γαλλία και εργάζεται ως μέλος της συντακτικής επιτροπής στην καθημερινή εφημερίδα «Χαράτς» του Παρισιού (15/8/1950 - 10/8/1951). Ακολούθως θα βρεθεί στο Κάιρο, στην καθημερινή εφημερίδα «Χουσαπέρ» (ελπιδοφόρος)(25/8/1951 - 31/7/1952), ενώ ταυτόχρονα συνεργάζεται με τη «Χαϊρενίκ» (πατρίδα) της Βοστώνης και την «Αζτάγκ» (δράση) της Βηρυτού.

Το 1952 μετακομίζει στη Βηρυτό, όπου και θα μείνει μέχρι το τέλος της ζωής του. Συνεχίζοντας τη συνεργασία κυρίως με την «Αζτάγκ», αλλά αρθρογραφώντας συχνά και σε άλλα έντυπα της αρμενικής διασποράς, το 1954 ξεκινάει την έκδοση ενός μνημειώδους έργου, του «Αμενούν Νταρεκίρκ» (χρονολόγιο όλων), που για δεκατέσσερα συναπτά έτη (1954-1968) κυκλοφορούσε προς το τέλος κάθε χρονιάς. Επρόκειτο, ουσιαστικά, για ένα βιβλίο περίπου 600 σελίδων, εν είδει αλμανάκ, που περιελάμβανε κοινωνικοπολιτικά θέματα, τόσο αρμενικά όσο και διεθνή. Επίσης, περιείχε πολιτιστικά, καλλιτεχνικά, επιστημονικά άρθρα, καθώς και την ιστορία όλων των αρμενικών παροικιών σε Βόρεια και Νότια Αμερική, Ευρώπη, Αφρική, Μέση Ανατολή και Ωκεανία.

Για την τεκμηρίωση αυτών των παρουσιάσεων επισκεπτόταν κάθε χρόνο μία με δύο αρμενικές παροικίες ανά τον κόσμο.

Το «Αμενούν Νταρεκίρκ» περιελάμβανε επίσης βιογραφίες, παρουσιάσεις προσωπικοτήτων (Αρμενίων και ξένων), και πολλά άλλα θέματα ποικίλου ενδιαφέροντος.

Εκδιδόταν σε πολλές χιλιάδες αντίτυπα και κυκλοφορούσε σε όλη την αρμενική διασπορά.

Στις εφημερίδες, ο Γκάρο υπέγραφε τα κύρια άρθρα με τα αρχικά του. Έχει χρησιμοποιήσει επίσης τα ψευδώνυμα «Σουρέν» και «Χ. Αντουνί», ενώ στα σατιρικά, στα χρονογραφήματα και στα ευθυμογραφήματα χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Ντετέκτιβ». Στα λίγα ποιήματα που έγραψε υπέγραφε ως «Φιγκαρό».

Διανοούμενος, έχοντας ζήσει μια ταλαιπωρημένη ζωή (αυτός ήταν και ο τίτλος της αυτοβιογραφίας του), με ιδέες ριζοσπαστικές και κάποιες φορές ακραίες, πιστός στρατιώτης στο κόμμα και στην πατρίδα του, τα υπηρέτησε και τα δύο μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του. Έκλεισε τα μάτια του στις 11 Νοεμβρίου 1975 στη Βηρυτό, μετά από μακροχρόνια ασθένεια.

Tweet

Share