Τζάκομο Λουίτζι Τσαμιτσιάν |
![]() |
![]() |
Ο αρμένιος «προφήτης» της πράσινης ενέργειας
Της Έλενας Κιουρκτσή
Πόσοι είχαν την τιμή να είναι εννέα φορές υποψήφιοι για το βραβείο Νόμπελ και τμήμα Ιταλικού Πανεπιστημίου να φέρει το όνομά τους έως σήμερα; Και όμως, υπάρχει ένας μοναδικός άνθρωπος, ο αρμενικής καταγωγής Τζάκομο Λουίτζι Τσαμιτσιάν , καθηγητής στην Μπολόνια, πατέρας της οικολογικής χρήσης ηλιακής ενέργειας και πιονέρος της σύγχρονης Φωτοχημείας,- του οποίου οι ανακαλύψεις σε φυσικό και θεωρητικό επίπεδο έφεραν την επανάσταση στην επιστήμη. Ιδιοφυής πρωτοπόρος για την εποχή του, ο Τσαμιτσιάν εργάστηκε αδιάλειπτα ως καθηγητής Πανεπιστημίου για 33 έτη και υπήρξε μέλος της Ιταλικής Γερουσίας. Τα εξελικτικά μοντέλα με τα οποία «εμπλούτισε» την οργανική χημεία, διδάσκονται και μελετώνται μέχρι σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο και εάν η ανθρωπότητα λάμβανε τα προφητικά του λόγια πιο σοβαρά, ενδεχομένως η κλιματική κρίση και η υπερθέρμανση του πλανήτη να μην αποτελούσαν μείζον θέμα του σύγχρονου κόσμου. Οι ρίζες του Τζάκομο Λουίτζι Τσαμιτσιάν βρίσκονται αρκετά πίσω στο χρόνο, σε ένα αρμενικό μοναστήρι στη Βενετία. Η οικογένειά του «συνδεόταν» με τη νήσο του Αγίου Λαζάρου, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας. Η νήσος από το 12ο αιώνα υπήρξε τόπος «φιλοξενίας» για ασθενείς με λέπρα. Κάτι που δικαιολογεί και την ονομασία της, αφού ο Άγιος Λάζαρος εθεωρείτο προστάτης των λεπρών. Αιώνες αργότερα εγκαταλείφτηκε και το 1717 δόθηκε από τις αρχές της Βενετίας σε Μιχιταριστές Αρμένιους μοναχούς που υπάγονταν στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία - γνωστούς για τη συμβολή τους στην αναγέννηση της αρμενικής φιλοσοφίας και γενικότερα των επιστημών. Έχοντας δεσμούς με κάποιον από τους αρμένιους μοναχούς, η οικογένεια Τσαμιτσιάν μετακόμισε γύρω στα 1850 από την Κωνσταντινούπολη στην Τεργέστη, όπου η αρμενική παροικία βρισκόταν σε άνθιση. Εκεί, στα 1857 γεννήθηκε ο Τζάκομο Λουίτζι και 17 χρόνια αργότερα θα ξεκινούσε τις σπουδές του στη χημεία. Πολύ σύντομα έγινε βοηθός ενός πρωτοπόρου καθηγητή και «μυήθηκε» στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας όπως αυτής του ήλιου και του ανέμου. Έκτοτε το επιστημονικό έργο του βασίστηκε στην προοπτική του να χρησιμοποιηθεί ευρέως η αποτελεσματική, καθαρή και ασφαλής ηλιακή ενέργεια. Στην αρχή ο μισθός του ήταν εξαιρετικά χαμηλός αλλά χάρη στην έρευνα με την οποία απασχολούταν σύντομα έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια όπου και παρέμεινε έως το τέλος της ζωής του. Το 1910 έγινε μέλος της Ιταλικής Γερουσίας. Εκείνες τις εποχές το αξίωμα δινόταν ύστερα από θετική γνωμοδότηση του Βασιλιά και όχι μετά από ψηφοφορία. Δραστήριος ακτιβιστής ο Τσαμιτσιάν, με την ιδιότητα τόσο του επιστήμονα όσο και του Γερουσιαστή συμμετείχε σε διεθνή συνέδρια υποστηρίζοντας με θέρμη τη δημόσια εκπαίδευση αλλά και στοχεύοντας να ευαισθητοποιήσει πολιτικούς, επιστήμονες και την κοινή γνώμη για τα οφέλη και την αποτελεσματικότητα της πράσινης ενέργειας. Η χαμένη τιμη των… Νόμπελ Όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι έτσι και ο Τζάκομο Λουίτζι Τσαμιτσιάν υπήρξε αληθινός καινοτόμος της εποχής του. Το ότι προτάθηκε εννέα φορές για το βραβείο Νόμπελ και δεν το κέρδισε ούτε μία, δεν αποτελεί έκπληξη. Καταρχήν ο Τσαμιτσιάν εκπροσωπούσε έναν σχεδόν αναρχικό αλτρουϊσμό, γεγονός που δεν άρεσε τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στην κοινή γνώμη που δεν ήταν έτοιμη για τις υψηλού επιπέδου καινοτομίες του. Από την άλλη το ενδιαφέρον των επενδύσεων στην έρευνα αφορούσε την πυρηνική ενέργεια, κάτι που έβρισκε κάθετα αντίθετο τον Τσαμιτσιάν. Το 1921, την τελευταία χρονιά που ήταν υποψήφιος για Νόμπελ, δήλωσε ότι δεν βραβεύτηκε για μια ακόμα φορά «επειδή είναι πιο σημαντικό για τους πολλούς να κατα-σκευάζουμε όπλα μαζικής καταστροφής από το να δράσουμε προληπτικά πριν εμφανιστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη». Ωστόσο τιμήθηκε με αρκετές σημαντικές διακρίσεις από ακαδημίες της Γαλλίας, της Πρωσίας, της Βαυαρίας, της Σουηδίας και της Αμερικανικής Ένωσης Χημικών της Αμερικής, Γαλλίας, Γερμανίας και Λονδίνου. Ένας μελαγχολικός επίλογος Ο Τσαμιτσιάν έγραψε γύρω στις 400 εργασίες καλύπτοντας διάφορα πεδία της χημείας. Το 1921 εμφάνισε πυρετό λόγω υπερκόπωσης -συνέπεια της υπεραπασχόλησης του στα εργαστήρια των Ιταλικών Ινστιτούτων- και σύσσωμοι φίλοι και φοιτητές τον πίεσαν να κάνει διάλλειμα και να ξεκουραστεί. Ωστόσο εκείνος συνέχισε να δίνει διαλέξεις και να ασχολείται με πειράματα, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να πεθάνει λίγο αργότερα, το 1922. Ο Τσαμιτσιάν δεν υπήρξε μόνο ένας πεφωτισμένος επιστήμονας αλλά και ένας εμπνευστής και μέντορας των φοιτητών όπως και των συναδέλφων του, εκ των οποίων πολλοί στη συνέχεια αναδείχτηκαν σε ηγετικές φυσιογνωμίες των Ιταλικών Ινστιτούτων. Οι σύγχρονοι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν τις εργασίες του που ακόμα παραμένουν «μπροστά» από την εποχή του και την εποχή μας, και ας μην του απονεμήθηκε ποτέ το βραβείο Νόμπελ, παρά το διορατικό επιστημονικό έργο του. Θα μπορούσαμε άραγε να φανταστούμε σε ποια κατεύθυνση θα οδηγείτο η ανθρώπινη ιστορία αν την απληστία μας την αντικαθιστούσε η συλλογική ευθύνη για παγκόσμια ειρήνη; Ίσως έτσι το όραμα του Τσαμιτσιάν πραγματοποιείτο και η επιστημονική δουλειά του λάμβανε την αναγνώριση που θα της άρμοζε. Και αν δεν είχαμε επενδύσει σε πολέμους καυσίμων και εγκληματικών συμφερόντων, τότε τόσο το περιβάλλον όσο και εμείς που αποτελούμε αναπόσπαστο κομμάτι του, δεν θα οδηγούμασταν σε τραγωδίες και καταστροφές. |