Τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου επισκέφθηκε την Αθήνα ο Ταβίτ Ισχανιάν, μέλος της Πολιτικού Γραφείου του κόμματος Τασνακτσουτιούν και βουλευτής της Εθνοσυνέλευσης του Αρτσάχ. Ο κ. Ισχανιάν είχε σειρά επαφών με Έλληνες πολιτικούς και μέσα μαζικής επικοινωνίας, ενημερώνοντας για τις πρόσφατες εξελίξεις στο θέμα του Αρτσάχ. Ο βουλευτής πραγματοποίησε συνάντηση και με τα μέλη της αρμενικής κοινότητας, περιγράφοντας λεπτομερώς την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το Αρτσάχ και ο λαός του σήμερα.

Συναντήσαμε τον κ. Ισχανιάν και είχαμε μια ενδιαφέρουσα και ειλικρινή συζήτηση μαζί του, τα κύρια μέρη της οποίας σας παρουσιάζουμε.

Στον Μάικ Τσιλιγκιριάν

- Δυόμισι χρόνια μετά τον πόλεμο έχετε εντοπίσει κάποιους από της σημαντικούς λόγους που οδήγησαν σε αυτή τη δεινή κατάσταση τον λαό του Αρτσάχ πρωτίστως, αλλά και ολόκληρο το αρμενικό έθνος σε Αρμενία και Διασπορά;

Πρόκειται για ένα επώδυνο και πολυδιάστατο θέμα που της προβληματίζει όλους.

Σίγουρα δεν μπορώ να καλύψω της της πτυχές του ζητήματος. Σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η αλλαγή εξουσίας στην Αρμενία το 2018. Αυτή η αλλαγή θεωρήθηκε από τον αρμενικό λαό αναγκαία για την επίτευξη κοινωνικής δικαιοσύνης, απομακρύνοντας το παλαιό πολιτικό κατεστημένο. Ωστόσο, πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά το πολιτικό πλαίσιο και της προτεραιότητες της οποίες βασίστηκε αυτή η αλλαγή εξουσίας. Γνωρίζουμε ότι μετά το 1988 της οι νέες κυβερνήσεις και οι αλλαγές των πολιτικών σχηματισμών που ανέλαβαν την εξουσία της Αρμενίας είχαν ως κεντρικό άξονα το ζήτημα του Αρτσάχ. Το 2018, στην Αρμενία, γίναμε για πρώτη φορά μάρτυρες μιας πολιτικής ανατροπής βασισμένης στην κοινωνική δυσαρέσκεια.

Η ηγετική ομάδα αυτού του κινήματος, η οποία γνώριζε μεγάλη λαϊκή υποστήριξη, ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας. Η νέα κυβέρνηση είχε διαφορετικές προτεραιότητες και έθεσε σε δεύτερη μοίρα τα εθνικά θέματα και το ζήτημα του Αρτσάχ. Θεωρώ πως η εξέλιξη αυτή υπήρξε καταλυτική για την έναρξη και την έκβαση του πολέμου.

- Σε στρατιωτικό επίπεδο, έχουμε εικόνα σχετικά με της βασικούς λόγους της αδυναμίας υπεράσπισης των συνόρων της από της ένοπλες δυνάμεις, με αποτέλεσμα τη σημερινή τραγική κατάληξη;

Η στρατιωτική ισορροπία είχε αρχίσει να μεταβάλλεται εδώ και αρκετά χρόνια.

Μετά τη σύντομη πολεμική αναμέτρηση του Απριλίου του 2016 καταλάβαμε πως η ισορροπία είχε αλλάξει άρδην. Χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά αναγνωριστικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη και διάφορα άλλα μέσα, το Αζερμπαϊτζάν έδειξε την υπεροχή του και τα σαφή πλεονεκτήματά του, ειδικότερα όσον αφορά τα μέσα παρακολούθησης και καταγραφής των αρμενικών δυνάμεων. Βέβαια, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2016, ο στρατός της μπόρεσε να αντισταθεί της επιθέσεις, αλλά νομίζω πως αυτή ήταν μια αναγνωριστική κίνηση για την καταγραφή των δυνατοτήτων της από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν.
Ίσως ο πόλεμος να είχε διαφορετική εξέλιξη αν είχαμε να αντιμετωπίσουμε μόνο το Αζερμπαϊτζάν.

Οφείλουμε να διευκρινίσουμε πως το 2020 πολεμήσαμε εναντίον μονάδων του Αζερμπαϊτζάν που έλαβαν την κατάλληλη εκπαίδευση από την Τουρκία, εναντίον μονάδων του τουρκικού στρατού, και εναντίον χιλιάδων μισθοφόρων φανατικών ισλαμιστών. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των δυνάμεων ήταν σχεδόν αδύνατη.

Βλέπουμε τι συμβαίνει στο ουκρανικό μέτωπο αυτές της μέρες. Βλέπουμε τι είδους υποστήριξη παρέχει η Δύση στην ουκρανική πλευρά. Τι είδους υποστήριξη λάβαμε εμείς;

Εκτός από γενικόλογες ανακοινώσεις, δεν έγιναν άλλα βήματα. Το Αζερμπαϊτζάν μαζί με την Τουρκία χρησιμοποίησαν της προπαγανδιστικές μηχανές της με στόχο να πείσουν τη διεθνή κοινότητα πως ξεκινήσαν «απελευθερωτικό αγώνα». Ακόμη και τώρα, το Αζερμπαϊτζάν αρέσκεται να τα παρουσιάζει όλα αυτά ως «πατριωτικό πόλεμο». Σήμερα, το Αζερμπαϊτζάν, με μεθόδους τρομοκρατίας και με αποκλεισμούς συνόρων, συνεχίζει την προσπάθεια που είχε ξεκινήσει το 1990 για την εκδίωξη όλων των Αρμενίων από το Αρτσάχ. Αλλά πιστεύω ότι η τριμερής διακήρυξη της 9^ης Νοεμβρίου αποτελεί μια ανακωχή και ότι δεν έχουν ακόμη κριθεί τα πάντα.

- Η κυβέρνηση του Αρτσάχ και τα πολιτικά κόμματα έχουν ξεκάθαρη εικόνα σχετικά με το καθεστώς που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια και την ειρηνική διαβίωση του λαού του Αρτσάχ;

Το βασικό πρόβλημα στο Αρτσάχ είναι το ζήτημα τις ασφάλειας. Η Δημοκρατία τις Αρμενίας ήταν ο βασικός εγγυητής τις ασφάλειας του Αρτσάχ. Σήμερα, δυστυχώς, ο εγγυητής τις δεν εκπληρώνει τα καθήκοντά του και έτσι απομένουν μόνο ο στρατός του Αρτσάχ και η ρωσική ειρηνευτική αποστολή, που έχει καταστεί βασικός πυλώνας διασφάλισης τις ειρήνης και τις ασφάλειας του λαού τις.

Το ζήτημα τις μορφοποίησης του μελλοντικού καθεστώτος είναι φυσικά το κύριο θέμα που έχει να αντιμετωπίσει το έθνος τις. Δεν τις κρύβω τις συνθήκες αβεβαιότητας που βιώνουμε υπό τις ασφυκτικές πολιτικές και ψυχολογικές πιέσεις που ασκούνται από το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία, χωρίς να έχουμε καμία στήριξη από τη διαπραγματευτική Ομάδα του Μινσκ του ΟΑΣΕ. Παρόλα αυτά, ο λαός επιδεικνύει αξιοζήλευτη αποφασιστικότητα και ανθεκτικότητα και δεν έχει χάσει την ελπίδα του για το μέλλον.

Ο λαός του Αρτσάχ βλέπει το μέλλον του στην πατρογονική γη χωρίς καμία συμμετοχή του Αζερμπαϊτζάν.

Η πολιτική βούληση και αποφασιστικότητα είναι παρούσα στο Αρτσάχ.

Με την παλλαϊκή συγκέντρωση που έγινε τις 30 Οκτωβρίου 2022 στην πλατεία Αναγέννησης του Στεπανακέρτ, ο λαός τις έδειξε τη θέλησή του να συνεχίσει αυτό που ξεκίνησε πριν από 30-35 χρόνια από την ίδια πλατεία, αποδοκιμάζοντας παράλληλα τις εκείνες τις δυνάμεις που τις ωθούν στην «αγκαλιά» του Αζερμπαϊτζάν.

Άλλωστε, είναι νωπή η μνήμη των γεγονότων του 1989-1990, και η νέα γενιά δεν έχει ξεχάσει τις καταστροφικές μεθοδεύσεις που σημειώθηκαν την εποχή εκείνη.

- Με ποιους τρόπους βοηθά η κυβέρνηση τον πολίτη του Αρτσάχ να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες διαβίωσης και στην ανασφάλεια τις καθημερινότητας; Είναι εφικτό, μέσα σε κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, να διασφαλιστεί μια κανονική ζωή για τις πολίτες τις χώρας;

Ως αντιπολιτευόμενο κόμμα, μετά τον πόλεμο είχαμε την εύκολη επιλογή να αποστασιοποιηθούμε και να απαιτήσουμε την παραίτηση τις κυβέρνησης, αλλά συνειδητά υιοθετήσαμε μια διαφορετική στάση, προκειμένου να διασφαλιστεί η εθνική ενότητα στη χώρα. Ήταν πολύ σημαντικό να επιτευχθεί συναινετικό κλίμα και συνεννόηση στα βασικά θέματα, και δικαιωθήκαμε με αυτή τις την επιλογή, η οποία έδωσε άμεσα αποτελέσματα ως τις την επίλυση μεγάλων προβλημάτων και δυσλειτουργιών που επέφερε ο πόλεμος.

Η μη αναγνώρισή τις από τη διεθνή κοινότητα έχει ως αποτέλεσμα το 20% του πληθυσμού στο Αρτσάχ που έχει εκτοπιστεί από τις εστίες του να μην έχει το δικαίωμα απόκτησης του καθεστώτος του πρόσφυγα, και συνεπώς τα συνεπαγόμενα δικαιώματα.

Περισσότερο από το 70% τις επικράτειάς τις έχει καταληφθεί από το Αζερμπαϊτζάν.

Πρόκειται για μια πολύ δύσκολη κατάσταση, με κατεστραμμένο μεγάλο μέρος των υποδομών τις χώρας. Τέλος, πρέπει να αναλογιστούμε το γεγονός ότι, ως αποτέλεσμα του πολέμου, σε μόλις 44 ημέρες είχαμε απώλειες περίπου 5.000 νέων ανθρώπων, εκ των οποίων περισσότεροι από 800 ήταν πολίτες και στρατιώτες του Αρτσάχ.

Οι αρχές του Αρτσάχ, αντιμετωπίζοντας όλα αυτά τα τεράστια προβλήματα με την υλικοτεχνική και οικονομική υποστήριξη τις Δημοκρατίας τις Αρμενίας, μπόρεσαν καταρχάς να μετριάσουν τις συνέπειες του πολέμου και σταδιακά να υιοθετήσουν προγράμματα υποστήριξης των πολιτών.

Το κράτος εφάρμοσε κοινωνικά προγράμματα στέγασης για τις εκτοπισμένους, δημιουργήθηκαν νέες κοινότητες και δόθηκαν κίνητρα για την κατασκευή καινούργιων κατοικιών. Βέβαια, έχουμε ακόμη να αντιμετωπίσουμε πολλά σημαντικά προβλήματα.

Συνοψίζοντας, θα ήθελα να τις δώσω μια εικόνα του πληθυσμού τις τις έχει διαμορφωθεί μετά τον πόλεμο. Από το σύνολο 150.000 πολιτών του Αρτσάχ, είχαμε 37.500 εκτοπισμένους, εκ των οποίων 7.000 με 8.000 βρίσκονται σήμερα εκτός των συνόρων τις Δημοκρατίας τις Αρμενίας και μάλλον δεν θα επιστρέψουν στο Αρτσάχ.

Περίπου 20.000 βρίσκονται στη Δημοκρατία τις Αρμενίας και οι υπόλοιποι περίπου 117.000 με 120.000 άνθρωποι ζουν στο Αρτσάχ. Τη δήλωση του Αζερμπαϊτζάν ότι μόνο 25.000 άνθρωποι ζουν στο Αρτσάχ πρέπει να τη θεωρούμε απλώς αστεία. Είναι προφανές πως με αυτές τις ενέργειες προσπαθεί να ασκήσει ψυχολογικό πόλεμο και να χρησιμοποιήσει το ζήτημα για εσωτερική προπαγάνδα.

- Βρισκόμαστε ενίοτε σε σύγχυση ως προς το ποια είναι η επίσημη θέση της αρμενικής πλευράς, ποιοι είναι οι στόχοι και οι προτεραιότητές μας;

Τίθεται πάντα ζήτημα πολιτικών προτεραιοτήτων ως προς το πώς θα προχωρήσουμε.

Μετά τον πόλεμο, ήταν πολύ σημαντικό να διατηρήσουμε τις κρατικές δομές, κάτι που πετύχαμε. Το κοινοβούλιο, η εκτελεστική εξουσία και οι υπόλοιπες κρατικές δομές, η ραχοκοκαλιά του Αρτσάχ, ήταν πάντα κοντά στον λαό. Η προσπάθεια, μέχρι και σήμερα, του Αζερμπαϊτζάν να καταστρέψει τους στρατιωτικούς μας πόρους, να διαλύσει τον στρατό και παράλληλα να ακυρώσει τις κρατικές δομές δημιουργώντας χαοτική κατάσταση στη χώρα έχει έως τώρα αποτύχει.

Στο πλαίσιο επίλυσης του ζητήματος του Αρτσάχ, υπήρχαν τρεις σημαντικές θεμελιώδεις αρχές, γύρω από τις οποίες φαινόταν, μέχρι το 2020, να επικρατεί συνεννόηση και συμφωνία μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας. Η σημαντικότερη αρχή, η οποία καταστρατηγήθηκε από το Αζερμπαϊτζάν, ήταν η επίλυση του ζητήματος χωρίς χρήση βίας.

Η επόμενη είναι η αρχή της εδαφικής ακεραιότητας και η τρίτη είναι η αρχή του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών, για την οποία το Αζερμπαϊτζάν γενικά σιωπά.

Εμείς επιμένουμε και προσπαθούμε να πορευόμαστε με βασικό γνώμονα την αρχή της αυτοδιάθεσής μας. Ακόμη, όταν μιλάμε για εδαφική ακεραιότητα, πρέπει να γνωρίζουμε πως το Αρτσάχ δεν ήταν ποτέ τμήμα του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν. Δεν ήταν το 1918-1920, όταν σχηματίστηκε η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, αλλά δεν υπήρξε τμήμα του ούτε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, καθώς ο λαός του Αρτσάχ είχε ήδη αποφασίσει για το μέλλον του ακολουθώντας και εφαρμόζοντας μια διαδικασία για ανεξαρτησία, όπως αυτή προβλεπόταν από τη σοβιετική νομοθεσία.

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ και σε κάτι ακόμη σχετικό με το θέμα, στην εξομάλυνση των σχέσεων Αρμενίας-Τουρκίας και σε μια επικείμενη συμφωνία στη διαδικασία της οποίας εμπλέκονται οι δυτικές χώρες, ιδιαίτερα η Αμερική, η Γαλλία, οι Βρυξέλλες αλλά και η Ρωσία. Οι εμπλεκόμενες πλευρές, ειδικότερα στη Δύση, θέλουν να υποβαθμίσουν το ζήτημα του Αρτσάχ και κάποιοι το χαρακτηρίζουν εσωτερικό ζήτημα του Αζερμπαϊτζάν. Ευτυχώς, βλέπουμε ότι στη ρωσική προσέγγιση παρατηρείται μια διαφοροποίηση. Εμείς λέμε πως η δίκαιη επίλυση του ζητήματος του Αρτσάχ συνιστά τη βάση για την υπογραφή οποιασδήποτε συνθήκης ειρήνης.

Σήμερα, δυστυχώς, δεχόμαστε κύριο πλήγμα και από τις κρατικές αρχές της Αρμενίας, η οποία έχει παραιτηθεί από τον ρόλο του βασικού πολιτικού εγγυητή. Μια συμπεριφορά απόλυτα ακατανόητη σε εμάς.

- Έχουμε σαφείς πληροφορίες για την κατάσταση των πολιτιστικών τους μνημείων τους κατεχόμενες περιοχές;

Δεν διαθέτουμε πλήρεις και λεπτομερείς πληροφορίες, αλλά, εξ όσων γνωρίζουμε, διαπιστώνουμε πως το Αζερμπαϊτζάν εφαρμόζει πολιτική πολιτιστικής γενοκτονίας.

Αφενός προσπαθεί να καταστρέψει τα πολιτιστικά τους μνημεία, ξεκινώντας από τους εκκλησίες, τα μοναστήρια και τα χατσκάρ, και αφετέρου παραχαράσσει την ιστορία, διακηρύττει πως όλα αυτά τα χιλιάδες πολιτιστικά μνημεία είναι αλβανικά (του Καυκάσου) και πως δεν έχουν καμία σχέση με τον αρμενικό πολιτισμό. Γνωρίζουμε πως αυτή είναι μια τακτική που εφαρμόζει εδώ και χρόνια και η Τουρκία, δηλαδή η οικειοποίηση των πολιτισμών άλλων λαών, η επινόηση μιας δικής τους ιστορίας που να εξυπηρετεί τους επεκτατικές επιδιώξεις τους, μια ανήθικη πολιτική πρακτική την οποία σήμερα βλέπουμε να αντιγράφει και να εφαρμόζει το Αζερμπαϊτζάν. Εμείς έχουμε στείλει σχετικές επιστολές σε διεθνείς δομές, ιδιαίτερα στην UNESCO, στην αρμόδια δομή του ΟΗΕ, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και σε διάφορους τους διεθνείς οργανισμούς, παρουσιάζοντας τα ντοκουμέντα και ζητώντας τη διαμεσολάβησή τους.

- Για τον καθεδρικό ναό στις Παναγίας «Γαζαντσετσότς» στο Σουσί τι πληροφορίες έχετε;

Την έχουν καλύψει εξωτερικά. Αυτό είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε επειδή έχουμε τη δυνατότητα να παρακολουθούμε το Σουσί από κάποιους λόφους στις περιοχής. Αλλά δεν γνωρίζουμε τι κάνουν μέσα. Κατά την πάγια τακτική στις, υποθέτουμε πως θα καταστρέψουν στις αρμενικές επιγραφές, οι οποίες βέβαια είναι καταγεγραμμένες και τεκμηριωμένες. Φαίνεται να γίνονται κάποιες αλλαγές· συγκεκριμένα, δεν υπάρχει ο θόλος, και παρατηρούμε κάποιες αλλαγές και στο καμπαναριό.

Έχουμε φωτογραφικά τεκμήρια πως μετά τη λήξη των εχθροπραξιών κάποιες εκκλησίες καταστράφηκαν ολοσχερώς, στις η εκκλησία «Γκανάτς Ζαμ» στο Σουσί. Εικόνες ολοκληρωτικής καταστροφής μνημείων και κοιμητηρίων έχουμε στις δει στις περιοχές του Χατρούτ.

- Υπό αυτές τις συνθήκες, τι μπορεί να κάνει η Διασπορά ώστε να συμβάλει στον αγώνα υπέρ της ενδυνάμωσης της χώρας και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης του λαού;

Πολύ συχνά συναντάμε συμπατριώτες μας στη Διασπορά που έχουν την αντίληψη πως το ζήτημα του Αρτσάχ τελείωσε και πως χάσαμε τον αγώνα. Βασικό μας μέλημα είναι να μπορέσουμε να μεταβάλουμε αυτή τη στάση. Για τριάντα χρόνια, η Διασπορά έχει κάνει το καλύτερο δυνατό, σε όλα τα επίπεδα, συνεισφέροντας πολλές φορές ακόμη και από το υστέρημά της.

Ο ρόλος της Διασποράς στην επίτευξη των εθνικών μας στόχων είναι επιτακτικός και πρωταγωνιστικός. Η Διασπορά πρέπει να σταθεί στο πλευρό του Αρτσάχ και να αποτελέσει ένα ενιαίο μέτωπο. Πρέπει να ανατρέψουμε τη νοοτροπία που κυριαρχεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου αλλά και σε οργανώσεις και δομές της Διασποράς, οι οποίες προβάλλουν το σκεπτικό πως δεν έχει νόημα να γίνουν επενδύσεις ή να διεξάγουμε πολιτικό αγώνα υπέρ του Αρτσάχ.

Επαναλαμβάνω πως πρέπει να καταρρίψουμε αυτή τη νοοτροπία, η οποία εξυπηρετεί μόνο τον αντίπαλο.

Tweet

Share