|
Στον Μάικ Τσιλιγκιριάν
Ιούλιος- Οκτώβριος 2017, τεύχος 94
Ο διανοούμενος, συγγραφέας, ερευνητής και γλωσσολόγος Σεβάν Νισανιάν απέδρασε στις 14 Ιουλίου από τις φυλακές Φώκαιας της Τουρκίας, μετά από 3,5 χρόνια εγκλεισμού. Σήμερα βρίσκεται στην Ελλάδα, όπου έχει ζητήσει πολιτικό άσυλο.
Στο πρώτο μήνυμά του στο διαδίκτυο έγραψε: «Το πουλί πέταξε. Το ίδιο επιθυμώ και για τα υπόλοιπα 80 εκατομμύρια». Ο Σεβάν Νισανιάν σπούδασε στις ΗΠΑ, φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο Γέιλ και πολιτικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο Κολούμπια. Είναι συγγραφέας του αρτιότερου και πλέον σύγχρονου ετυμολογικού λεξικού της τουρκικής γλώσσας αλλά και πολλών άλλων επιστημονικών βιβλίων, ενώ έχει εκδώσει περισσότερους από 20 τουριστικούς οδηγούς. Παράλληλα έκανε γλωσσολογικές και λαογραφικές έρευνες. Το 1995 εγκαταστάθηκε στο χωριό Κιρκιντζές (Σιρίντζε στα τουρκικά), ανάμεσα στο Αϊδίνι και τη Σμύρνη, το οποίο είναι το χωριό καταγωγής της Διδώς Σωτηρίου. Οι Έλληνες κάτοικοί του το εγκατέλειψαν με την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Εκεί άρχισε να αναστηλώνει παλιά σπίτια που με απόλυτο σεβασμό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, τα μετέτρεψε σε ξενώνες. Η απόφαση ενός Αρμένιου να «αναστήσει» ένα εγκαταλελειμμένο ελληνικό χωριό προξένησε δυσφορία στο Τουρκικό κατεστημένο το οποίο αντέδρασε, προχωρώντας σε κατασκευασμένες κατηγορίες και διώξεις. Το 2013 καταδικάστηκε σε 16 χρόνια και 7 μήνες κάθειρξη για πολεοδομικές παραβάσεις! Τα «Αρμενικά» συναντήθηκαν με τον Σεβάν και είχαν μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για το έργο του, τα σχέδιά του, για το μέλλον και την κατάσταση στην Τουρκία.
Κ. Νισανιάν, πότε ήταν η πρώτη φορά που είχατε προβλήματα με την τουρκική κυβέρνηση και για ποιους λόγους;
Ήταν πριν 42 χρόνια. Από τα 20 μου χρόνια η τουρκική κυβέρνηση με είχε χαρακτηρίσει ως «ταραχοποιό». Στα 23 μου μετέφρασα το «Grundrisse» του Μαρξ και παράλληλα την εποχή εκείνη άρχισα να αρθρογραφώ στο ακραίο αριστερό ριζοσπαστικό έντυπο «Birikim». Τότε διαισθάνθηκα για πρώτη φορά ότι το τουρκικό κράτος ξεκίνησε να «ενδιαφέρεται» για μένα, όταν, με αφορμή ένα άρθρο μου, απαγορεύτηκε η κυκλοφορία του περιοδικού. Το 1986, όταν υπηρετούσα τη στρατιωτική μου θητεία, φυλακίστηκα για 3 μήνες μαζί με τον φίλο μου Αλί Νεσίν, γιο του Αζίζ Νεσίν, ως στασιαστής. Η κατηγορία που μας αποδόθηκε ήταν της «υποκίνησης του στρατού σε εξέγερση». Δημιουργήθηκε πολύ μεγάλο ζήτημα στην κοινή γνώμη, διότι ο γιος του μεγαλύτερου κομμουνιστή συγγραφέα κι ένας Αρμένης προσπάθησαν να «καταστρέψουν» τον τουρκικό στρατό. Μπορεί σήμερα να μας φαίνονται λίγο αστεία όλα αυτά, αλλά με τις κατηγορίες αυτές θα μπορούσαμε να είχαμε καταδικαστεί έως και σε 42 χρόνια φυλάκισης. Το 1994 έγραψα το βιβλίο «Η κάλπικη δημοκρατία», που αναδεικνύει την πραγματική ιστορία της θεμελίωσης του κεμαλικού κράτους. Το βιβλίο αυτό μόλις το 2008 μπόρεσε να τυπωθεί νόμιμα. Όλη αυτή η δράση, σε συνδυασμό με το ότι ήμουν αριστερός, Αρμένιος με σπουδές και πολύγλωσσος, αρκούσε ώστε να με θεωρήσουν ένα «ύποπτο» άτομο.
Πώς καταλήξατε στη φυλακή;
Όταν δολοφονήθηκε ο Χραντ Ντινκ, αισθάνθηκα την ηθική υποχρέωση να δραστηριοποιηθώ. Έτσι, άρχισα να γράφω ενάντια στο στρατιωτικό και εθνικιστικό κατεστημένο της χώρας. Τότε ξεκίνησαν οι απειλές εναντίον μου. Το όνομά μου βρέθηκε στη λίστα θανάτου των επίδοξων πραξικοπηματιών της υπόθεσης «Εργκενεκόν».
Την ίδια εποχή ξεκίνησαν οι κατηγορίες εναντίον μου για οικονομικές παραβάσεις, συνολικά 19 μέσα σε μια πενταετία. Ο στόχος της εισαγγελίας ήταν να με φιμώσει και να με καταστήσει όμηρό της. Το 2013, όταν μίλησα για τον υφέρποντα ισλαμισμό, ξαφνικά ενεργοποιήθηκαν όλες οι εκκρεμείς δίκες και καταδικάστηκα σε 16 χρόνια και 7 μήνες κάθειρξη για πολεοδομικές παραβάσεις! Τότε ήμουν στη Γερμανία. Έδωσα μια συνέντευξη Τύπου αποδεχόμενος την πρόκληση και επέστρεψα στην Τουρκία για να μπω φυλακή, πιστεύοντας ότι όλη αυτή η σκευωρία εναντίον μου θα καταρρεύσει. Δυστυχώς, είχα κάνει λάθος εκτίμηση. Στα 3,5 χρόνια φυλάκισης αποφάσισα ότι είχα δείξει αρκετή υπομονή... Και να ’μαι εδώ μαζί σας. Αρκεί να σας πω ότι ήμουν ο μοναδικός φυλακισμένος σε όλη την Τουρκία για παραβάσεις του πολεοδομικού νόμου.
Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού σας δεν προσαρμοστήκατε καθόλου στις οδηγίες της κυβέρνησης. Όταν κι όποτε σας δόθηκε η ευκαιρία, συνεχίσατε να εκφράζετε την αντίθεσή σας, ειδικότερα στον ακραίο ισλαμισμό και τουρκικό υπερεθνικισμό. Είστε ένα ατρόμητο άτομο;
Κάποιοι το ισχυρίζονται αυτό, αλλά για μένα είναι δύσκολο να το απαντήσω. Φυσικά και υπάρχουν πράγματα τα οποία με φοβίζουν. Γενικότερα, όμως, τα θέματα που μας φοβίζουν, εάν τα εξετάσουμε με μια πιο ψύχραιμη ματιά, θα δούμε ότι δεν είναι τόσο πολύπλοκα και επικίνδυνα όσο μας φαίνονται στην αρχή. Κι έτσι προσπαθώ να τα βλέπω. Κι εδώ θέλω να σας αποκαλύψω για ποιον λόγο αποφάσισα να αποδράσω. Πριν 2 χρόνια είχα πολλές υποσχέσεις από υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη ότι θα αποφυλακιστώ σύντομα. Με διαβεβαίωναν ότι και οι ίδιοι είναι πεπεισμένοι ότι αυτό που έγινε εις βάρος μου ήταν μια μεγάλη αδικία. Δυστυχώς, όμως, ο καιρός περνούσε, κι αυτό που συνειδητοποιούσα ήταν ότι είτε δεν ήθελαν, είτε δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι. Έτσι, ωρίμασε η ιδέα μέσα μου ότι θα πρέπει να αποδράσω.
Μετά την απόδρασή σας, γράψατε στο Twitter: «Το πουλί πέταξε. Το ίδιο επιθυμώ και για τα υπόλοιπα 80 εκατομμύρια». Δώστε μας το ακριβές νόημα αυτής της δήλωσης.
Η Τουρκία έχει μετατραπεί σε μια τεράστια φυλακή, σε ένα τεράστιο τρελοκομείο. Δεν εφαρμόζονται οι νόμοι. Οι δομές της δικαιοσύνης είναι υπό διάλυση. Χιλιάδες πολίτες έχουν φυλακιστεί με πλαστές κατηγορίες, ή και σε πολλές περιπτώσεις χωρίς καν να γνωρίζουν γιατί κατηγορούνται. Στα πανεπιστήμια, στην εκπαίδευση και στον Τύπο επικρατεί τρομοκρατία. Δεν μπορείς να εκφράσεις τη γνώμη σου για πολιτικά θέματα από φόβο ότι αυτό που θα εκστομίσεις μπορεί να κριθεί παράνομο. Γι αυτό κι έκανα αυτήν την ευχή μέσω του Twitter, κι ελπίζω ότι αυτή η κατάσταση στην Τουρκία δεν θα κρατήσει πολύ καιρό ακόμα, ώστε να μπορέσω κι εγώ να επιστρέψω στη χώρα.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο λόγος που μετά από ένα χρόνο από την απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία δεν έχουν σταματήσει οι διώξεις και οι φυλακίσεις;
Εγώ δεν πιστεύω ότι αυτό το πραξικόπημα ήταν πραγματικό. Ήταν σκηνοθετημένο από την κυβέρνηση, για να μπορέσει να «καθαρίσει» τους πολιτικούς της αντιπάλους. Άπαξ και λάβουν, η καταστολή και η βία, τόσο μεγάλες διαστάσεις είναι πολύ δύσκολο να τις σταματήσεις.
Το 2016, ενώ ήσασταν στη φυλακή, η κυβέρνηση της Αρμενίας σας απένειμε το μετάλλιο λογοτεχνίας «Ουίλιαμ Σαρογιάν». Αισθάνεστε ότι η κυβέρνηση της Αρμενίας και οι διανοούμενοι είναι στο πλευρό σας;
Δέχθηκα πολλή αγάπη και υποστήριξη από τους φίλους μου στην Αρμενία. Το μετάλλιο αυτό μου έδωσε μεγάλη δύναμη και ηθική ανάταση μέσα στη φυλακή. Παλαιότερα δεν είχα πολλές σχέσεις με την Αρμενία.
Αυτό που έκαναν έχει μεγάλη αξία για μένα και αισθάνομαι ευγνωμοσύνη. Με την πρώτη ευκαιρία θέλω να βρεθώ στη χώρα.
Πώς ξεκίνησε και πώς επεκτάθηκε η δραστηριότητά σας στο ελληνικό χωριό της Τουρκίας, το Σιρίντζε;
Όταν πρωτοαντίκρισα το εγκαταλελειμμένο τότε χωριό, μου ήρθε η ιδέα να δημιουργήσω ένα πρότυπο τουριστικό προορισμό ανακαινίζοντας τα σπίτια, χωρίς προσθήκες, και κρατώντας απόλυτα το τοπικό παραδοσιακό χρώμα. Εκεί δημιούργησα και το ξενοδοχείο «Νισανιάν», που σήμερα το διαχειρίζονται τρία από τα παιδιά μου και η πρώην γυναίκα μου. Παράλληλα, σε συνεργασία με τον μεγαλύτερο μαθηματικό στην Τουρκία και φίλο μου Αλί Νεσίν, δημιουργήσαμε το «Μαθηματικό Χωριό», κοντά στο Σιρίντζε. Ξεκίνησε ως καλοκαιρινό σχολείο, αλλά σήμερα έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές του για όλο τον χρόνο.
Μετά τη μεγάλη επιτυχία που είχε το σχολείο μας, εμπλουτίσαμε τη διδασκαλία δημιουργώντας μια φιλοσοφική και θεατρική σχολή, και σχεδιάζουμε μελλοντικά να το επεκτείνουμε και στον τομέα της αρχαιολογίας. Οι πανεπιστημιακοί και διανοούμενοι που διδάσκουν είναι οι πλέον υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικοί που διαθέτει η χώρα, και γι αυτόν το λόγο έχουμε μεγάλο αριθμό σπουδαστών από όλες τις χώρες. Κατά τη διάρκεια του χρόνου 3.000 με 4.000 φοιτητές φιλοξενούνται και παρακολουθούν τα σεμινάρια. Την καλοκαιρινή περίοδο έρχονται για να διδάξουν περισσότεροι από 50 ακαδημαϊκοί από όλο τον κόσμο. Πρόσφατα, στο σεμινάριο για τον Πλάτωνα, συμμετείχαν 60 σπουδαστές και πολλοί πανεπιστημιακοί.
Γιατί ζητήσατε άσυλο από την Ελλάδα κι όχι από μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα;
Ανέκαθεν αισθανόμουν κοντά με την Ελλάδα. Είναι μια όμορφη και πολιτισμένη χώρα και θα ήμουν ευτυχής να περάσω τη νέα αυτή περίοδο της ζωής μου εδώ. Έχω επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα, ειδικότερα τα νησιά του Αιγαίου και την αισθάνομαι σαν μια από τις πατρίδες μου. Ακόμη ένας λόγος, είναι ότι δεν θέλω να απομακρυνθώ πολύ από το χωριό μου, το Σιρίντζε, που ήταν το επίκεντρο των δραστηριοτήτων μου για 25 χρόνια. Ήδη μου έχει δοθεί η άδεια παραμονής από την ελληνική κυβέρνηση για 6 μήνες και ελπίζω σύντομα να μου δοθεί και το πολιτικό άσυλο.
Μένοντας στην Ελλάδα ποια είναι τα σχέδιά σας; Σε ποιους τομείς θα δραστηριοποιηθείτε;
Καταρχάς θα ήθελα να ολοκληρώσω κάποια βιβλία και κατά δεύτερον θα ήθελα να δραστηριοποιηθώ στον τομέα της εκπαίδευσης, γιατί στην Τουρκία σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες πανεπιστημιακοί που θέλουν να εργαστούν σε ένα ελεύθερο περιβάλλον. Ο μεγάλος μου στόχος είναι να δημιουργήσω μια σχολή σε κάποιο νησί, στα πρότυπα του «Μαθηματικού Χωριού» που έχουμε δημιουργήσει δίπλα από το Σιρίντζε, και αυτό να εξελιχθεί σε ένα ανοιχτό πανεπιστήμιο για ανθρώπους από όλο τον κόσμο.
Θα θέλατε να δώσετε ένα μήνυμα σε όλους αυτούς που ενδιαφέρονται και είναι αλληλέγγυοι προς εσάς;
Η ελευθερία δεν έχει καμία σχέση με τις συνθήκες που ζεις ή που σου έχουν επιβάλει να ζεις. Η ψυχή μας πρέπει να είναι ελεύθερη. Ακόμα και μέσα στη φυλακή μπορείς να είσαι ελεύθερος. Το σημαντικό είναι να κρατήσεις τη γραμμή.
|
