|
Αγκόπ Χανικιάν
Δεκέμβριος 2018- Φεβρουάριος 2019, τεύχος 99
Την 1η Νοεμβρίου 2018 σε ηλικία 62 ετών «έφυγε» από τη ζωή ο θρύλος της άρσης βαρών Γιούρι Βαρτανιάν. Θεωρείται ο πιο ολοκληρωμένος αθλητής της ιστορίας του αθλητισμού, έχοντας άριστες αθλητικές επιδόσεις σε πολλά αθλήματα.
Σπάνιο και πολύπλευρο ταλέντο, μεγάλος αθλητής και ισχυρή προσωπικότητα, άφησε εποχή στην άρση βαρών με τα εκπληκτικά επιτεύγματά του, τα ρεκόρ, την τεχνική και το ιδιότυπο στυλ του.
Είχε ατομικό ρεκόρ στο άλμα εις ύψος, σύμφωνα με την έγκυρη γαλλική αθλητική εφημερίδα «Εκίπ», 2,12μ., ενώ, κατά άλλη πηγή, είχε υπερβεί και τα 2,15μ. Πηδούσε μήκος άνευ φοράς πάνω από 3,50μ., κοντά στα 3,70μ. «Κάρφωνε» την μπάλα του μπάσκετ στο καλάθι. Και όλα αυτά με σωματικό ύψος μόλις 1,71μ. ή 1,74μ., οι πληροφορίες διίστανται, αλλά η διαφορά δεν είναι ουσιώδης. Επιπλέον, έτρεχε τα 100μ. σε χρόνο κάτω από 11’’ (λένε πως είχε ρεκόρ 10.6’’), έπαιζε τερματοφύλακας και ήταν, όπως λέγεται, καλός ξιφομάχος και εξαιρετικός ερασιτέχνης σκακιστής. Ο Γιούρι Βαρτανιάν, όμως, δεν πέρασε στην αθλητική ιστορία για το πολύπλευρο ταλέντο του αλλά για τα επιτεύγματά του στην άρση βαρών. Για να φθάσει σε αυτά πάντως τον βοήθησαν αποφασιστικά οι πέραν της άρσης βαρών αθλητικές του ικανότητες
Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους αρσιβαρίστες όλων των εποχών, παρότι κατέκτησε μόνο ένα χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο. Άλλωστε, πήρε μέρος μόνο μία φορά σε Ολυμπιακούς Αγώνες. «Πλήρωσε» και αυτός το ανόητο μποϊκοτάζ που έκαναν οι Σοβιετικοί στους Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984, εκδικούμενοι το, εξίσου ανόητο, ανάλογο των Αμερικανών στους Ολυμπιακούς της Μόσχας τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ήταν, όμως, ο κυρίαρχος στις κατηγορίες του (ουσιαστικά σε μία, τα 82,5κ.) από το 1977 έως και το 1985.
Στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, έχασε μόνο μία φορά το χρυσό μετάλλιο σε πρωτάθλημα κόσμου. Το 1982 είχε αποφασίσει να ανέβει στην κατηγορία των 90 κιλών, όπου, όμως, υπήρχε ένας σπουδαίος Βούλγαρος, ο Μπλαγκόι Μπλαγκόεβ.
Ο Βαρτανιάν δεν πρόλαβε να προσαρμοσθεί απολύτως στη νέα κατηγορία, παρότι σε άλλο αγώνα, νωρίτερα, είχε καταρρίψει τα παγκόσμια ρεκόρ. Έτσι, πήρε το ασημένιο μετάλλιο. Επέστρεψε στα 82,5κ. και σημείωσε νέες μεγάλες επιτυχίες και απίστευτες επιδόσεις.
Ουδείς αθλητής παρεμφερούς σωματικού βάρους (η κατηγορία των 82,5 κιλών έγινε μετά 83 και αργότερα 85, όσο είναι τώρα) έπειτα από αυτόν κατόρθωσε να σημειώσει επιδόσεις σαν του Βαρτανιάν, ειδικά στο επολέ ζετέ και στο σύνολο. Σκεφθείτε μόνο το εξής: στους Ολυμπιακούς της Μόσχας νίκησε με 400κ. στο σύνολο, αφήνοντας πίσω 2ο τον Μπλαγκόεβ, 27,5κ. και 3ο τον Τσεχοσλοβάκο Ντούσαν Πόλιατσικ... 32,5κ. Με την επίδοσή του θα νικούσε στην κατηγορία των 90κ. (ο 1ος σημείωσε επίδοση 377,5κ.) και των 100κ. (395 πέτυχε ο νικητής), θα ήταν 3ος στα 110κ. και 5ος στα υπερβαρέα, τα +110κ.!
Τέσσερα χρόνια αργότερα, στη Βάρνα (Βουλγαρία) ανέβασε το παγκόσμιο ρεκόρ στα 405κ., ανυψώνοντας 182,5κ. στο αρασέ και 224 στο επολέ ζετέ. Το σύνολο ήταν 405, διότι, βάσει του τότε κανονισμού, οι επιδόσεις στο σύνολο υπολογίζονταν με πολλαπλάσια του 2,5κ. Τα 224 «στρογγυλοποιήθηκαν» στο αμέσως κατώτερο βάρος, στα 222,5. Με τους τωρινούς κανονισμούς, επίδοση θα ήταν είτε 407 (αν είχε ανυψώσει 183κ. στο αρασέ, καθότι καταργήθηκαν τα μισά κιλά) είτε 406. Σκεφθείτε, λοιπόν, ότι το ισχύον παγκόσμιο ρεκόρ του συνόλου στην κατηγορία των 85κ. είναι 394κ. (του Λευκορώσου Αντρέι Ριμπακόβ) και αναλογισθείτε πόσο μεγάλος αθλητής ήταν. Ο Βαρτανιάν κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο και στο πρωτάθλημα κόσμου του 1985 και μετά αποφάσισε να σταματήσει για ένα διάστημα.
Προσπάθησε να επανέλθει και να αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς της Σεούλ το 1988. «Τα πράγματα δεν πήγαν όπως περίμενα και αποσύρθηκα. Αλλά ακόμη είμαι σε καλή φόρμα», είπε σε συνέντευξή του το 2007, όταν βρισκόταν στις ΗΠΑ.
Ο γιος του, Νοράιρ, προσπάθησε να ακολουθήσει τα βήματά του, αλλά το πέτυχε μόνο ως ένα σημείο. Κατόρθωσε, πάντως, να αγωνισθεί το 2012 στους Ολυμπιακούς Αγώνες, όπου κατετάγη 11ος στην κατηγορία των 94 κιλών με 380κ. στο σύνολο (170-210).
Η εντυπωσιακή τεχνική του
Ο Βαρτανιάν ανέβηκε στο πλατό με αργά, σταθερά βήματα. Στάθηκε πάνω από τη μπάρα λίγα δευτερόλεπτα και άρχισε να σκύβει σιγά-σιγά, με τα χέρια ανοιχτά στο άνοιγμα για τη λαβή του επολέ. Άρπαξε τη μπάρα και, χωρίς να μείνει στη στάση αυτή για να αυτοσυγκεντρωθεί, όπως κάνουν σχεδόν όλοι οι αρσιβαρίστες, ξεκίνησε με μια απότομη κίνηση. Η μπάρα έφθασε στους ώμους. Εκεί έμεινε για λίγο ακίνητος και με μια εκρηκτική κίνηση και ασυνήθιστα μικρό ψαλίδι ανύψωσε τη μπάρα πάνω από το κεφάλι.
Ήρθε στην Ελλάδα για πρώτη φορά το 1979, για να συμμετάσχει στο παγκόσμιο πρωτάθλημα, το οποίο διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη. Η φήμη του Γιούρι Βαρτανιάν, ως είναι φυσικό, είχε προηγηθεί. Όλοι γνώριζαν πως υπάρχει ένας σπουδαίος αθλητής της άρσης βαρών που ερχόταν για να κατακτήσει τον παγκόσμιο τίτλο για τρίτη φορά και, πράγματι, δεν διέψευσε τα προγνωστικά.
Στο αρασέ έκανε ό,τι ένας συνηθισμένος αθλητής. Αυτοσυγκεντρωνόταν όπως οι περισσότεροι. «Απλώς» σήκωνε πιο πολλά κιλά από όλους. Στο επολέ, όμως, ήταν κάτι μοναδικό. Εκρηκτική δύναμη και εντυπωσιακή τεχνική -παρότι φαινόταν πως οι κλειδώσεις του στους αγκώνες δεν ήταν οι ιδανικές- ήταν τα βασικά του όπλα. Πάνω από όλα, όμως, αυτό που τον έκανε ξεχωριστό ήταν οι πνευματικές του δυνάμεις. Η ικανότητά του να παραμένει αυτοσυγκεντρωμένος και να ξέρει πολύ καλά τι έπρεπε να κάνει.
Το 1982 επισκέφτηκε την Ελλάδα για δεύτερη φορά και συγκεκριμένα ήρθε στην Αθήνα για να μετάσχει σε διεθνές μίτινγκ στον «Μίλωνα». Μετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ο Βαρτανιάν μετανάστευσε στις ΗΠΑ, από όπου του έγινε πρόταση να αναλάβει την εθνική ομάδα. «Το νέο καθεστώς ήθελε να έχει την υποστήριξη διάσημων ανθρώπων, ώστε να κάνουν τον λαό να σέβεται τους ίδιους και τις αποφάσεις τους.
Μου ζήτησαν κατ’ επανάληψη να προβώ σε δημόσια δήλωση. Αρνήθηκα. Είχα ήδη την πρόταση των Αμερικανών. Αποφάσισα να πάω. Υπέγραψα συμβόλαιο για ένα έτος. Δεν σκόπευα να μείνω χρόνια. Δυσκολεύτηκα πολύ στην αρχή. Μου έδωσαν χρήματα και με άφησαν να κανονίσω τα πάντα μόνος. Δεν ήξερα την γλώσσα. Ακόμη και τώρα, ύστερα από 15-16 χρόνια, η γλώσσα είναι πρόβλημα, διότι έχω πιο πολλές επαφές με Αρμένιους από ό,τι με Αμερικανούς», είχε πει σε συνέντευξή του το 2007.
Στο πλευρό του Τζόρνταν και του Πίπεν
Ο Βαρτανιάν αποκάλυψε κάτι που δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστό: για τέσσερα χρόνια εργάστηκε ως φυσικοθεραπευτής στη μεγάλη ομάδα μπάσκετ των Σικάγο Μπουλς. Συνεργάστηκε με «ιερά τέρατα» του αθλήματος, όπως ο Μάικλ Τζόρνταν και ο Σκότι Πίπεν. «Ωραίοι τύποι. Είχα εκπλαγεί όταν διαπίστωσα με πόση προσοχή παρακολουθούσαν τον προπονητή και πώς ακολουθούσαν τις οδηγίες. Σαν παιδιά σε νηπιαγωγείο. Γνώριζαν τι επιθυμούσαν να πετύχουν. Δεν μπορούσα παρά να τους θαυμάζω», είπε. Είχε εκφράσει και τον θαυμασμό του για τις εγκαταστάσεις, τα όργανα, την ιατρική παρακολούθηση και τις μεθόδους αποκατάστασης. Είχε επισημάνει, πάντως, πως οι μέθοδοι της προπόνησης δεν του έμαθαν κάτι. «Οι ΗΠΑ και οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης ακολουθούσαν το σύστημα της ΕΣΣΔ», τόνιζε.
Στο τέλος της ίδιας συνέντευξης ρωτήθηκε αν ήταν ευτυχισμένος στις ΗΠΑ.«Μόνο στην πατρίδα μπορείς να είσαι ευτυχισμένος», απάντησε. Μετά από περίπου δύο χρόνια επέστρεψε στην Αρμενία…
Πολιτική σταδιοδρομία
Ο Βαρτανιάν ήταν πολύ δημοφιλής στον πολιτικό κόσμο της ΕΣΣΔ και της Αρμενίας λόγω των επιτευγμάτων του. Γι’ αυτό έγινε και βουλευτής στην Αρμενία.
Όταν η ΕΣΣΔ βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης, αυτοί που είχαν πλέον την ισχύ επιθυμούσαν να τύχουν της υποστήριξης των πλέον δημοφιλών και γνωστών ανθρώπων του κράτους. Έτσι, επισκέφθηκαν κατ’ επανάληψη τον Βαρτανιάν και του ζήτησαν να κάνει δημόσια δήλωση υποστήριξής τους. Αρνήθηκε.
Λίγο νωρίτερα είχε δεχθεί πρόταση από τις ΗΠΑ να συνεργασθεί με την ομοσπονδία άρσης βαρών της χώρας. Την αποδέχθηκε, μη έχοντας, όπως υποστηρίζει, πολλές άλλες εναλλακτικές επιλογές, καθότι, όπως λέει, είχε πολιτικές διαφωνίες με τον τότε πρόεδρο Λεβόν Τερ Πετροσιάν. Ο ίδιος τόνισε επίσης σε παλαιότερη συνέντευξή του ότι υποχρεώθηκε να τερματίσει την αθλητική σταδιοδρομία του νωρίς για πολιτικούς λόγους. Υποστήριξε πως ήταν έτοιμος να αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς της Σεούλ (Ν. Κορέα) το 1988 και θεωρούσε ότι μπορούσε να νικήσει, αλλά τον εξανάγκασαν να αποσυρθεί. Το 1992 πήγε τελικά στις ΗΠΑ, συγκεκριμένα στην πόλη Μούρπακ της Καλιφόρνια, 76 χιλιόμετρα από το Λος Άντζελες. Δεν ξέχασε, όμως, την πατρίδα και συνέχισε τις προσπάθειές του για να τη βοηθήσει. Παράλληλα, χρησιμοποιώντας τις επαφές του με ανθρώπους από τις πρώην σοβιετικές χώρες, έκανε επιχειρηματικές δουλειές ταξιδεύοντας συχνά.
Το 2009 επέστρεψε με την οικογένειά του στην Αρμενία, επιθυμώντας να βοηθήσει την κυβέρνηση του Σερζ Σαρκισιάν, ο οποίος το 2008 είχε εκλεγεί πρόεδρος της Αρμενίας. Έτσι, τον Απρίλιο του 2009, έγινε σύμβουλός του.
Τον Μάιο του 2013 διορίσθηκε υπουργός Αθλητισμού και Νεολαίας. Ο πρωθυπουργός Τιγκράν Σαρκισιάν, παρουσιάζοντάς τον, υπογράμμισε: «Θα ήταν πολύ δύσκολο να βρεθεί καλύτερος υποψήφιος για τη θέση. Γνωρίζει πολύ καλά τις ανάγκες των αθλητών, τον τρόπο ζωής τους και τι πρέπει να κάνει για την πρόοδο του αθλητισμού στην χώρα. Πιστεύουμε ότι η τεράστια εμπειρία του και οι γνώσεις του μπορούν να φέρουν μια επανάσταση σε αυτόν τον τομέα».
Ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 2014, ο μεγάλος παλαιός αθλητής διορίσθηκε πρέσβης στη Γεωργία. Διπλωμάτες και πολιτικοί αντέδρασαν. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Αλεξάντερ Αρζουμανιάν δήλωσε πως σέβεται βαθιά τα κατορθώματα του Βαρτανιάν στον αθλητισμό, αναρωτήθηκε, όμως, αν έχει γνώσεις για τις σχέσεις Αρμενίας - Γεωργίας. «Η Αρμενία ουδέποτε είχε επαγγελματία διπλωμάτη πρέσβη στη Γεωργία, αλλά ανθρώπους με ιδιαίτερα επιτεύγματα σε διάφορους τομείς. Είναι σαν παράδοση. Όσον αφορά τις σχέσεις Αρμενίας - Γεωργίας δεν νομίζω ότι εξαρτώνται από την εργασία του πρέσβη. Αυτός οφείλει απλώς να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να βελτιώσει αυτές τις σχέσεις», δήλωσε ο γεννημένος στη Γεωργία Αρμένιος βουλευτής Σιράκ Τοροσιάν.
Ο Βαρτανιάν θεωρείται ήρωας της Αρμενίας για τις μεγάλες επιτυχίες του στο άθλημα της άρσης βαρών. Το 2010 κυκλοφόρησαν προς τιμήν του γραμματόσημο και αναμνηστική κάρτα.
Ο Πύρρος Δήμας, στη διάρκεια συνέντευξής του και σε απάντηση της ερώτησης εάν είχε κάποιο ίνδαλμα, απάντησε χαρακτηριστικά: «Πάντα ήθελα να μοιάσω στο Γιούρι Βαρτανιάν, τον σιδερένιο άνθρωπο. Εκείνος, κάθε φορά που ολοκλήρωνε μια προσπάθειά του, γύριζε το κεφάλι του. Αυτό που έκανε μου άρεσε και αποφάσισα να το κάνω κι εγώ. Το έκανα στις προπονήσεις και στο τέλος το έκανα βίωμά μου».
Βιογραφικό και αθλητικά επιτεύγματα
Άρχισε την άρση βαρών το 1970. Στη διεθνή σκηνή εμφανίσθηκε το 1976 και το 1977 αναδείχθηκε πρωταθλητής κόσμου στα 75κ. Το 1978 «ανέβηκε» στα 82,5κ. και κυριάρχησε στα παγκόσμια πρωταθλήματα των ετών 1978, 1979, 1981, 1983 και 1985 και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1980. Συνεπώς, αναδείχθηκε 1ος στον κόσμο επτά φορές.
Τα έτη κατά τα οποία διεξάγονται Ολυμπιακοί δεν τελούνται πρωταθλήματα κόσμου. Το 1982 κατετάγη 2ος στα 90κ.
Στα πρωταθλήματα Ευρώπης νίκησε τα έτη 1977, 1978, 1980, 1981, 1983, 1984, ενώ ήταν 2ος το 1982.
Τις άλλες χρονιές δεν αγωνίσθηκε. Κατέρριψε 41 φορές παγκόσμια ρεκόρ. Οι καλύτερες επιδόσεις του ήταν: 82,5κ.: 182,5 αρασέ – 224 επολέ ζετέ, 405 σύνολο (τα τωρινά ρεκόρ στα 85κ. είναι 187 - 218 - 394). 90κ.: 190 - 228 - 415 (τα τωρινά ρεκόρ στην κατηγορία των 94κ. είναι 188 - 233 - 418). Ο Βαρτανιάν ήταν πολύ ισορροπημένος στο αρασέ και στο επολέ ζετέ, ενώ οι περισσότεροι σύγχρονοι αθλητές έχουν πιο καλό το ένα ή το άλλο αγώνισμα. Άλλωστε, ο Βαρτανιάν ήταν ο μόνος αθλητής που είχε καταρρίψει και τα τρία ρεκόρ κόσμου στην κατηγορία των 82,5κ.
Η σύζυγός του, Ελεωνόρα, υπήρξε διεθνής αθλήτρια του λουτζ (είδος οχήματος που γλιστράει στον πάγο). Παντρεύτηκαν το 1983 και έκαναν μαζί τρεις γιους, τον Νταβίντ (1983), τον νυν αθλητή Νοράιρ, ο οποίος γεννήθηκε το 1987, και τον Μίχαελ (1995). Στις 8 Οκτωβρίου 2010 ο Βαρτανιάν τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα, όταν το αυτοκίνητό του συγκρούστηκε με τρακτέρ στην εθνική οδό Γερεβάν – Γκιουμρί. Υποβλήθηκε σε επείγουσα χειρουργική επέμβαση στο ένα μηριαίο οστό και στην κνήμη.
Στις 22 Απριλίου 2011 νοσηλεύτηκε για άγνωστο λόγο. Οι γιατροί δήλωσαν ότι η κατάστασή του ήταν σοβαρή αλλά σταθερή. Την ίδια ημέρα διαγνώστηκε εμβολή και κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης για την ανασυγκρότηση του ενός ποδιού, η καρδιά του σταμάτησε και έπεσε σε κώμα. Λίγες ημέρες αργότερα, ανακοινώθηκε σταθεροποίηση της κατάστασής του και στις 13 Μαΐου 2011 εξήλθε του νοσοκομείου.
|
