Μάρθα Φριντζήλα

Αισχύλεια 2015, πανσέληνος του Αυγούστου, Ελευσίνα, παλιό ελαιουργείο. Αισχύλου ΠΕΡΣΕΣ, σε σκηνοθεσία Μάρθας Φριντζήλα. Ανοίγω το πρόγραμμα και διαβάζω:

«ΑΙΣΧΥΛΟΥ ΠΕΡΣΕΣ – μία λειτουργία για την μοίρα των Περσών – Σχεδίασμα α'». Η παράσταση είναι αφιερωμένη στην μνήμη του Σεργκέι Παρατζάνωφ.

Έτσι γεννήθηκε η ιδέα μιας συνέντευξης με τη Μάρθα που δέχτηκε να μοιραστεί με εμάς τις σκέψεις της για την αρχαία ελληνική τραγωδία και τον Σεργκέι Παρατζάνωφ.

Η Μάρθα Φριντζήλα είναι μια πολυδιάστατη καλλιτέχνις. Τραγουδίστρια, ηθοποιός, σκηνοθέτις, καθηγήτρια υποκριτικής και ιδρυτικό μέλος, από το 2011, του χώρου τέχνης και εκπαίδευσης Baumstrasse/Δρόμος με δέντρα, στον Βοτανικό.

Στην Σουζάνα Απαρτιάν

Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2015, τεύχος 86

Οι Πέρσες είναι ένα αντιπολεμικό έργο που γράφτηκε μετά τη νίκη των Αθηναίων εναντίον των Περσών στη Σαλαμίνα. Ο Αισχύλος δε γράφει για τους νικητές, αλλά για την τραγική μοίρα των ηττημένων και υπερβαίνει τα στερεότυπα της εποχής του. Αλήθεια, Μάρθα, γιατί η ιστορία συμπορεύεται πάντα με τους κερδισμένους;

Γιατί η ιστορία γράφεται από τους κερδισμένους.

Το θέατρο θα πρέπει να ζει στο παρόν. Αυτός είναι και ο μοναδικός λόγος που το κάνουμε, λέει κάπου ο Πίτερ Μπρουκ. Πόσο διαχρονικό, λοιπόν, μπορεί να είναι ένα έργο που διδάχτηκε τον 5ο αιώνα π.Χ και ποια σχέση έχει με τις καταστάσεις που ζούμε σήμερα;

Οι άνθρωποι δεν έχουν αλλάξει. Η απληστία, η δίψα για εξουσία, το πάθος για τον πλούτο. Ο Πήτερ Μπρουκ φυσικά δεν μιλά για ένα θέατρο καιροσκοπικό και εύκολα επίκαιρο. Δεν θεωρώ πως το θέατρο που ειδησεογραφεί ή κολακεύει την επικαιρότητα έχει σοβαρό λόγο ή αφορά τον άνθρωπο και τα σημαντικά θέματα της ύπαρξής του. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι πιο καίριο από τη φράση του Δαρείου: «Ακόμα και στη συμφορά, να δέχεστε την κάθε μέρα με ηδονή μες την ψυχή, γιατί είναι στους νεκρούς ανώφελος ολότελα ο Πλούτος».

Ο Αισχύλος συμμετείχε και ο ίδιος στον πόλεμο κατά των Περσών, όπου έχασε και τον αδελφό του. Υπάρχει περίπτωση, μέσα από τον θρήνο των ηττημένων που περιγράφει, να θρηνεί και ο ίδιος για το αίμα του;

Η τραγωδία του Αισχύλου είναι «ο θρήνος του νικητών μεταμφιεσμένος σε μοιρολόι των ηττημένων», όπως λέει και η μεταφράστρια Νικολέττα Φριντζήλα στο σημείωμά της: «Θρήνος των νικητών, τη στιγμή που συνειδητοποιούν πως η άλλη όψη του θριάμβου είναι η ήττα, το καθρέφτισμά του ο όλεθρος, το είδωλό του η συμφορά• τη στιγμή που αντιλαμβάνονται πως, καθώς βουλιάζουν οι βεβαιότητες των Περσών στα παγωμένα νερά του Στρυμόνα, μαζί τους παρασέρνουν στο βυθό και τις δικές τους βεβαιότητες και τους μεγαλοϊδεατισμούς. Θρήνος των απανταχού «κερδισμένων» της ζωής, τη στιγμή που βιώνουν τον τρόμο, τον οίκτο, τη συμπάθεια• που νιώθουν το γέλιο τους να πνίγει στα δάκρυα ένα άλλο κομματάκι γης• Θρήνος των θριαμβευτών, τη στιγμή που τα πονεμένα χέρια, που τραντάζουν μια μακρινή, ξεκληρισμένη χώρα, αντηχούν στα αυτιά τους τον καλπασμό της μοίρας που σαρώνει όποιον επαίρεται και ανατρέπει όποιον ξεχειλίζει αλαζονεία». Και καταλήγει: «Οι Πέρσες του Αισχύλου αποτελούν ένα μνημόσυνο του θεάτρου, για να μην σβήσουν ανώνυμοι οι ηττημένοι, ένα μνημόσυνο που δεν θα έκανε ποτέ η ιστορία που γράφεται από τους νικητές.»

Τι σε ώθησε να αφιερώσεις την παράσταση των Περσών στον Αρμένιο σκηνοθέτη Σεργκέι Παρατζάνωφ;

Στο ντοκιμαντέρ του Ron Holloway «Parajanov, A Requiem», ο ίδιος ο Παρατζάνωφ μιλά για το λόγο που κάνει τις ταινίες του. Μιλά για την καταστροφή του νεκροταφείου της πατρίδας του, για την ανέγερση ενός μνημείου, για τον σύντροφο Kirov, και λέει πως οι νεκροί που κατοικούσαν εκεί έψαξαν καταφύγιο μέσα του και τους κουβαλούσε. Για να τους αποδείξει την αγάπη του, έκανε τις ταινίες του. Το όφειλε στην πατρίδα του και στους νεκρούς του. Ένιωσα, λοιπόν, πως του χρωστάω αυτήν την παράσταση, για τη συγκίνηση και την έμπνευση που μας έχει προσφέρει. Πιστεύω πως τους ανθρώπους που μας επηρεάζουν στην ζωή και την τέχνη πρέπει να τους τιμούμε και να τους αναφέρουμε. Ο ίδιος μιλά για το πόσο τον επηρέασε και τον ενέπνευσε ο Παζολίνι, αφιερώνει τον Ashik Kerib στη μνήμη του Αντρέι Ταρκόφσκι. Τον Σεργκέι Παρατζάνωφ τον θεωρώ δάσκαλό μου, περισσότερο μάλιστα από πολλούς δασκάλους που γνώρισα από κοντά. Οι Πέρσες, λοιπόν, είναι ένα ελάχιστο δείγμα ευγνωμοσύνης σε έναν τεράστιο καλλιτέχνη που τίμησε την καταγωγή και την παράδοσή του και υπέφερε γι' αυτό.

Γιατί τον θεωρούμε, κατά τη γνώμη σου, καινοτόμο; Μήπως επειδή όντας κατακριτέος για τις πεποιθήσεις του, πολιτικές και προσωπικές, αναγκάστηκε να βρει διέξοδο μέσα από την αλληγορία των εικόνων;

Ο Παρατζάνωφ δημιούργησε αριστουργήματα με τρομερές δυσκολίες, σε καιρούς και συνθήκες αντίξοες και εχθρικές. Πολύ συχνά, η οικονομική στενότητα και οι τεχνικές ελλείψεις τον οδήγησαν σε λύσεις που το αποτέλεσμά τους ήταν μαγικό. Για παράδειγμα, στον Ashik Kerib έπρεπε να χρησιμοποιήσει μία τίγρη, που φυσικά δεν ήταν και το ευκολότερο πράγμα. Κατασκεύασε, λοιπόν, μια τίγρη χρησιμοποιώντας δύο κομπάρσους που φορούσαν ένα σχεδόν αστείο κοστούμι με περιστρεφόμενο κεφάλι. Η τελική σκηνή είναι απροσδόκητα ποιητική. Μοιάζει με όνειρο. Ο Παρατζάνωφ φυσικά και κυνηγήθηκε από τις αρχές και τη λογοκρισία. Ήταν ποιητής. Αληθινός ποιητής. Και οι ποιητές είναι επικίνδυνοι, γιατί είναι ελεύθεροι. Πώς να τον αναγνωρίσουν, πώς να τον κατανοήσουν οι άνθρωποι που ξέρουν όλες τις απαντήσεις;

Η Ελευσίνα είναι η γενέθλια πόλη σου. Συμμετέχεις στις παραστάσεις των Αισχυλίων που διοργανώνονται κάθε χρόνο. Πιστεύεις πως στο θέατρο, στην τέχνη γενικά, οι καταβολές του δημιουργού επηρεάζουν τη μελλοντική του πορεία;

Σίγουρα. Σκεφτείτε πως είδα πρώτη φορά θέατρο στα Μεγάλα Προπύλαια του Ναού της Δήμητρας, στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Πρώτη φορά έπαιξα θέατρο στον ίδιο χώρο. Από μικρή ένιωθα πως η Δήμητρα, η Περσεφόνη, ο Αισχύλος είναι κάτι σαν συγγενείς μου. Δεν θα μπορούσε να μην είναι γραμμένη μέσα μου η Ελευσίνα. Και είναι χρέος μου να την τιμώ.

Θα μας πεις και τι ετοιμάζετε για τον χειμώνα που έρχεται στη φιλόξενη στέγη του Baumstrasse;

Έχουν ήδη ξεκινήσει τα εργαστήρια και τα σεμινάρια στον χώρο, προετοιμαζόμαστε για την «χρονιά του Ευριπίδη». Τα εργαστήρια απευθύνονται σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς, μουσικούς, χορευτές, αλλά και «κοινούς θνητούς» που αγαπούν την τέχνη και θέλουν να την γνωρίσουν «από μέσα».

Τον Οκτωβρίο φιλοξενήσαμε με μία παράσταση Butoh από την Γερμανία με τίτλο «Μια φορά κι ουδέποτε» με την Marina Epp και την Ιφιγένεια Βογιατζάκη. Παράλληλα, προετοιμάζουμε τις παραστάσεις και τα μουσικοθεατρικά δρώμενα του χώρου, που ανακοινώνονται από την σελίδα μας www.dentra.gr.

Σας περιμένουμε.

Tweet

Share